Bàn dịch theo nguyên thể
1. Gió bụi
Đất trời gió bụi
Mà hồng nổi trôi
Nỗi đắng cay ai chuốc phận người !
Trăng lung lay nhịp hồi trống thúc
Lửa bay lên sém đỏ mây trời
Trên trướng gấm, quẳng ly, chống kiếm
Hịch nửa đêm truyền: hỡi ba quân
Thuở thanh bình ba trăm năm lẻ
Giáp nhung nay trao lại võ thần
2. Ra quân
Nhấp nháy sao mai như giục bước
Quân đi lệnh trọng, giờ chia ly
Cung tên, hề, trên vai
Vợ con, hề, thôi đi
Nờm nợp bóng cờ sầu ra quan ải
Kèn trống inh tai, ai oán nỗi nhà
Dẫu oán, cũng chia tay
Dẫu buồn, rồi quyết biệt
3. Chí nam nhi
Chàng mới đôi mươi nòi hào kiệt
Bút nghiên vứt bỏ, tay cung đao
Quyết hạ trăm thành dâng Minh thánh
Thề vung kiếm sắc chém giặc trời
Trượng phu nghìn dặm thân da ngựa
Thái sơn xem nhẹ tựa lông hồng
Giã nhà sải bước đi chinh chiến
Gió tây cầu Vị thét ngựa lồng
II Xuất chinh
1 Tiễn biệt
Ngòi đầu cầu nước xanh trong
Ven nước xanh, cỏ xanh mọc
Tiễn chàng đi lòng đau dằng dặc
Chàng lên đường, hề, thiếp sao không là ngựa
Chàng xuống sông, hề, thiếp sao chẳng là thuyền
Nước xanh xanh cứ chảy
Trôi sao nổi muộn phiền
Cỏ xanh xanh cứ mọc
Nguôi sao nổi muộn phiền
2. Lên đường
Câu nhắn nhe, hề, tay cầm tay
Bước, bước đi, lại níu áo chàng
Lòng thiếp rõi theo như trăng sáng
Dạ chàng muôn dặm chốn Thiên san
Rượu tiễn một ly tay vung kiếm
Chỉ vào hang hổ, ngọn giáo ngang
Theo gương tráng khách lùng giặc dữ
Mắt bóng non sông việc nước bàn
Áo chàng rực đỏ pha sắc ráng
Ngựa lông tuyết trắng vó quan san
Nhạc ngựa, hề, đã trổi
Trống xuất chinh, người đi
Còn phút này, đối mặt
Thêm một quãng, đường chia
Đường chia, đường ngăn sông
Ven đường, mắt rõi trông
Bóng cờ thấp thoáng, hề, xa mênh mông
Quân trước, nay ngoài Tế liễu
Kỵ sau, còn nẻo Trường dương
Xe dong ngựa ruổi chàng qua ải
Dương liễu nào hay thiếp đoạn trường
Sáo văng vẳng tiếng nhành mai rụng
Phất phơ cờ xí sắc mông lung
Mây bay xa khuất chàng xa thiếp
Núi dựng ghềnh cao thiếp nhớ chàng
3 Cùng ngóng
Nẻo chàng đi mưa rơi tầm tã
Nơi thiếp về đêm giá phòng xưa
Đi - về - cùng ngoảnh lại
Nhìn núi biếc mây đưa
Chàng ngóng thiếp nơi Hàm Dương
Thiếp mong chàng chốn Tiêu Tương
Tiêu Tương mù khói Hàm Dương khuất
Hàm Dương cách trở sóng Tiêu Tương
Cùng ngoảnh lại, chẳng thấy
Chỉ xanh xanh, ngàn dâu
Ngàn dâu xanh
ngàn dâu xanh
Ý thiếp, lòng chàng, biết ai đau
III Thương và Sợ
Từ ấy chàng ra miền gió cát
Đêm nay trăng xuống ngủ nơi nao
Xưa nay đường chinh chiến
Vạn dặm chẳng bóng nhà
Ào ào gió rát mặt rầu mày dãi
Hun hút vực ghềnh ngựa nản chân bon
Trống trận gối đầu bờ cát trắng
Ôm yên ngủ cạnh nấm mồ xanh
Sáng nay binh Hán xuống Bạch-thành
Ngày tới quân Hồ rình Thanh-hải
Đèo Thanh-hải núi cao rồi thấp
Trước núi xanh, khe xanh đứt lại liền
Trên núi xanh, tuyết ngang đầu
Dưới khe xanh, nước ngập bụng
Thương ai áo giáp nặng còng lưng
Nhớ vợ con mặt mày rầu rĩ
Trướng gấm quân vương nào có biết
Gian nan cám cảnh phận chinh phu
Thiếp tưởng đặt chân nơi chàng bước
Góc Hãn-hải, hẻm Tiêu-quan
Làng sương, quán ướt
Khe rắn, hang beo
Ăn uống phong sương
Tuyết băng râu bám
Lên cao nhìn mây xuống
Lòng thiếp luống xót thương
Từ độ chàng xuôi miền quan ải
Đông Nam chinh chiến biết nơi đâu
Xưa nay thân người lính
Mạng rẻ như cỏ sâu
Gan góc gồng mình phải đâu vì thâm ơn Chúa
Loang loáng luỡi dao vung phận tráng sĩ mỏng manh
Núi Kỳ trăng cũ mờ nhân ảnh
Sông Phì mả đắp gió chưa xanh
Hắt hiu gió lay động hồn tử sĩ
Dằng dặc trăng soi buốt mặt chinh phu
Mặt chinh phu, ai tô lại
Hồn tử sĩ, ai viếng thăm
Binh lửa nát nhầu giang sơn cũ
Người qua kẻ xót hỏi bao lăm
Chinh chiến xưa nay về mấy kẻ
Có về chắc tóc trắng như tơ
Chàng còn rong ruổi xa xa lắc
Gươm ba thước, ngựa lưng yên
Gió thu cỏ giạt
Trăng rõi ải xa
Tên vèo đầu ngựa
Thành vượt sào cao
Công danh dường khốn khó
Lao khổ để rồi sao ?
IV Nỗi Nhớ
Nỗi đớn đau, kể ai hay?
Thiếp ngồi tựa cửa, chàng chân mây
Tựa cửa thiếp chờ, cam phận thiếp
Chàng cuối chân mây, hẳn kiếp này
Kiếp này ư, lẽ là bên nhau, cá với nước
Phận này à, sao giờ cách trở, nước lìa mây
Thiếp xưa nào tưởng thân chinh phụ
Chàng đâu lại ngỡ phận bèo mây
Nay kẻ đầu nam người cuối bắc
Sáng tới chiều qua, nhớ đuổi buồn
Một bên, đây khách trượng phu niên thiếu
Một bên, đây thục nữ chốn khuê môn
Kham sao đây, đôi trẻ
Ấm lạnh, cách ngàn trùng.
Nhớ xưa bên chàng giờ chia tay
Cành liễu chưa vang tiếng oanh hót
Hỏi chàng ngày nào về?
Hẹn: ngày đỗ quyên kêu
Chim quyên nay đã vù bay mất
Liễu xanh rủ gác, én hót true
Nhớ xưa bên chàng giờ chia tay
Gió đông chưa vờn cành mai trắng
Hỏi chàng ngày nào về ?
Hẹn: hoa đào đơm bông
Gió đông lạnh buốt hoa bay mất
Mai già ngơ ngác nở ven sông
Nơi nao hẹn cùng thiếp
Hẹn cuối góc Lũng-Tây
Trưa rồi, chàng chẳng tới
Đầu trâm lá rụng đầy
Thiếp đứng rơi nước mắt
Nghe tiếng chim kêu trưa
Nơi nao hẹn cùng thiếp
Hẹn trên cầu Hán-Dương
Ngày tàn chàng chẳng tới
Gió đùa vạt áo vương
Thiếp, hai hàng lệ xót
Sông lạnh nước triều buông
Năm xưa gửi tin nhắn chàng về
Năm nay lại tin mong chàng đến
Tin đến, người không về
Hoa dương rơi rắc lối xanh rêu
Rêu xanh rêu xanh, lối xanh rêu
Một bước sân tình ơi trăm mối
Năm xưa tin về nhắn thiếp đợi
Năm nay, tin báo thiếp ngày về
Tin về, người chẳng về
Rèm tơ xoay nghiêng tà bóng xế
Chiều tà, chiều tà, tà bóng xế
Mười lần tin hẹn, chín lần sai
V Lẻ Loi
Ngày qua tháng lại mang cộng sổ
Giật mình, sen đã ba lần nở
Dăm năm khốn khổ nơi dồn quân
Nghìn dặm gian nan thân lính thú
Đồn Tử-Tái, mẹ cha ai chẳng có
Lính Hoàng-Hoa, vợ trẻ ai lại không
Mẹ cha xa cách, niềm day dứt
Vợ con ly biệt, nỗi nát lòng
Mẹ chàng đây tóc sương trắng điểm
Con chàng đây trứng nước còn thơ
Mẹ đợi ngồi tựa cửa
Con miệng há cơm chờ
Thiếp thay chàng mẹ già phụng dưỡng
Thiếp thay chàng dậy dỗ con thơ
Nuôi mẹ dậy con thân một chiếc
Biết ai xót phận những nương nhờ
Đợi chàng năm trước, năm đi mất
Chờ chàng năm nay, năm dần trôi
Chàng còn xa,
hai năm, ba năm đến bốn năm
Thiếp lòng vò,
trăm mối, nghìn vòng, trăm vạn mối
Làm sao đến bên chàng
Nỗi đau này thiếp tỏ ?
Thiếp có thoa cung Hán
Kỷ vật chàng đưa ngày lấy nhau
Nhờ ai đem đến gửi
Để tỏ chút lòng đau
Thiếp có gương lầu Tần
Ngày xưa vẫn cùng chàng soi chung
Nhờ ai đem đến gửi
Nhắc thân này đơn chiếc
Thiếp có chiếc nhẫn bạc
Ngày ngày đeo trên tay
Nhờ ai đem đến gửi
Ân cần nhắc chàng hay
Thiếp còn chiếc trâm bạc
Thuở bé làm đồ chơi
Gửi cho chàng giữ lấy
Cách mặt dạ khôn nguôi
VI Vọng Tưởng
Năm xưa tin chàng còn lúc về
Năm nay tin chàng ngày bằn bặt
Nhạn bay cánh vẫy thư chẳng buộc
Sương rơi, luống sắp áo, chăn bông
Gió nổi, tin qua, chim hồng vắng
Thương chàng tuyết giá chốn xa xăm
Tuyết lạnh, chàng nơi trướng hổ
Mưa sa, chàng chốn màn lang
Giá buốt, ôi cơ khổ
Cõi xa thiếp xót chàng
Chữ gấm thơ đề, phong rồi mở
Tiền gieo, quẻ bói, vẫn trăm ngờ
Mấy độ hôn hoàng, bên hiên một mình tơ tưởng
Dăm đêm trăng sáng, gối lệch tóc thả bơ thờ
Chẳng đắm, cũng chẳng say, cứ li bì như ngủ
Đâu nào ngu nào nhác, vẫn ngây dại như mơ
Trâm lệch tóc xô, cài chẳng đặng
Lưng gầy quần lỏng giữ sao cho !
Đằng đẵng ngày, nhà trống đi chực ngã
Dằng dặc đêm, rèm tre cuốn rồi buông
Nhìn ra ngoài, nắng lên nhưng đâu chim Thước
Ngồi trong rèm, đêm về thủ thỉ ngọn đèn suông
Đèn biết, như chẳng biết
Mình biết, một mình buồn
VII Sầu Muộn
Đau lắm, dẫu đau thôi chẳng nói
Hoa đèn, bóng lẻ, xót xa thương
Eo óc tiếng gà năm canh gáy
Phất phơ thời khắc chẳng kham lường
Sầu như biển
Khắc tựa năm
Gượng đốt hương, hương thơm ủ hồn tan nát
Gượng soi gương, gương sầu nước mắt tuôn rơi
Gượng ôm đàn, ngón đặt run run phím Phượng
Gượng gảy dây, khúc đau nghẹn tiếng Uyên-Ương
Gió xuân nếu chịu đưa tin lại
Nghìn vàng xin trả cõi Yên Nhiên
Núi Yên nào dễ đến
Bóng chàng thăm thẳm dốc chênh vênh
Trời xa không thể với
Nhớ ôi da diết, nhớ vô cùng
Nhớ ai, nhớ đến nát lòng
Lá xanh hạt sương đậu
Rỉ ran giọt mưa phùn
Sương buông đẽo tàn gốc liễu
Mưa rơi xẻ bấy ngô đồng
Chim cành Thung đáp
Móc vướng bụi cây
Dế kêu tường vắng
Chuông chùa vẳng xa
Rải rác mưa nặng hạt
Tầu lá chuối gió lay
Vạch cửa gió vào, xuyên khe trướng
Rèm hoa trăng giọi, bóng ngất ngây
Trước hoa, trăng tỏa lung linh trắng
Dưới trăng, hoa nở sắc hồng say
Trăng hoa, trăng hoa, hề, bóng chập chùng
Hoa trước trăng kề, hề, dạ nào đây
VIII Thất Vọng
Nhác nghìn chuyện, biếng trăm điều
Nữ công ư, thoi gấm thẹn dệt oanh thành cặp
Thêu vá ư, kim vàng thẹn thêu bướm thành đôi
Dung nhan ngủ dậy trơ son phấn
Ban mai song tựa cắn ghì môi
Tựa song, tựa song, tựa song cài
Chàng chưa về, làm dáng vơí ai
Lòng tan dạ nát ai làm dáng
cho người xa cách vạn trùng san
Lẻ loi Chức-nữ sông Ngân khóc
Lạnh lẽo Hằng-nga chốn Quảng-hàn
Nặng sầu à, ôm gối
Não lòng ư, kéo chăn
Định mang rượu giải sầu, sầu nặng rượu ơi khôn giải
Toan đem hoa gạt muộn, muộn khiến hoa bạc mầu
Muộn sầu góp lại thêm sầu muộn
Bời bời hóa thác chín ghềnh trôi
Ôm đàn tay gẩy, đàn im tiếng
Sáo nâng miệng thổi, sáo im hơi
Nơi cuối ải quan chàng nản bước
Đường còn xa lắc dạ đầy vơi
Vẳng tiếng quyên kêu, tình nhỏ lệ
Vang hồi canh giục, mỏi gan sôi
Hình hài rũ xuống thân tiều tụy
Ly biệt ơi, cay đắng kiếp người.
IX Mong Đợi
Chua cay ơi hỡi, ới chua cay
Chua cay này hỏi bởi vì ai
Vì chàng, thiếp nhỏ đôi dòng lệ
Vì chàng, thiếp chịu nỗi cô thân
Thân thiếp không ra ngoài trận mạc
Nước mắt rơi, nào người đưa khăn
Nhưng chỉ hồn này đâu cũng đến
Tìm chàng đêm xuống bến Giang-tân
Tìm chàng, hề, đường Dương
Gặp chàng, hề, bến Tương
Đòi phen cứ tưởng vui hội ngộ
Bên nhau ôm mộng giấc xuân vương
Nhưng giận thân mình không như mộng
Bến Lũng, Hàm quan đến với chàng
Rồi ngại giật mình, cơn mộng vỡ
Mộng dầu chẳng thực, mộng không tan
Vì tấc lòng đây đâu đành dứt
Dẫu chỉ một giây cách biệt chàng
Lòng chẳng lìa chàng, chàng có biết?
Mắt trông mòn mỏi đợi xe quân
Ngóng chàng, nhưng chỉ thấy
Ven sông, trắng hoa tần
Cỏ nước Yên xanh ngắt
Dâu Tần bíếc mây vân
Phía Nam, làng xóm lửa điêu tàn
Cát phẳng chiều tà cò trắng đậu
Ngóng chàng, nhưng chỉ thấy
Đường quan, trạm ngắn dài
Cây nước Ngô, xen mây
Núi Thục xanh, tròi khuất
Phía Bắc, lúa mọc nửa thành hoang
Văng vẳng mưa sông đưa tiếng sáo
Ngóng chàng nhưng chỉ thấy
Núi Không, lá rụng đầy
Cỏ xanh, chim trĩ đậu
Cành mai vờn bên sông
Phương Đông, ảm đạm mù sương khói
Chim kêu thảm thiết gọi Tây-phong
Ngóng chàng nhưng chỉ thấy
Sông Hoàng cong lưỡi câu
Trời điểm dăm cánh nhạn
Ngoài khơi, thoáng cánh buồm
Phương Tây, rừng thông chèn lau lách
Xanh mờ khuất nẻo bóng người xa
Ngắm hết đầu trời trông cuối đất
Sáng leo gác thấp, chiều lầu cao
Mây che cách trở tương tư ngóng
Chiến địa Ngọc-quan ở chốn nào?
X Ngờ Vực
Giận không roi chỉ cho đất rút
Giận chẳng khăn gieo để thành cầu
Lòng này dầu hóa đá
Nước mắt vơi được đâu
Ngoảnh lại đê dài xanh mầu liễu
Thiếp hối xui ai bước công hầu
Chẳng biết xa xôi nơi nghìn dặm
Nỗi chàng có giống nỗi thiếp đau
Nếu biết lòng chàng như dạ thiếp
Nỡ nào còn dám oán trách nhau
Trời soi đất xét cho dạ thiếp
Chỉ ngại lòng chàng như bóng qua
Bóng đã qua rồi không trở lại
Hoa vàng bóng thoảng héo lòng hoa
Bóng thoáng một đi, đi xa lắc
Vàng hoa, rủ bóng, rũ hoa già
XI Lo Già
Hoa vàng rắc xuống chân tường vắng
Hoa rụng đến giờ trải mấy sương
Trước sân, lan đã hái
Ven nước, rong lại thơm
Vén áo, chân dạo bước
Ngước mắt nhìn mây vương
Mây lơ thơ xa vắng
chòm Bắc-đẩu thấp cao
chùm sao Sâm mờ tỏ
giải Ngân nhấp nháy sao
Trăng soi, hề, phòng thiếp
Khe song, hề, gió vào
Mặt ngọc năm càng kém
Chàng vẫn cứ tha phương
Xưa như hình với bóng
Nay là Sâm với Thương
Bên chàng đuôi ngựa xanh mây biếc
Cạnh thiếp rêu mờ phủ lối sương
Trong nhà gió Xuân ngày mòn mỏi
Lòng xót xa nhớ thuở tươi vui
Tươi vui, hoa mẫu đơn vừa bén duyên gió lạnh
Tươi vui, Ngưu lang Chức nữ hội ngộ mùa trăng
Xóm Tây đứa gái còn kẹp tóc
Năm nay đã lấy trai làng Đông
Ròng rã thiếp biết chi tươi đẹp
Xót thân hờ hững cái phòng không
Thoăn thoắt thoi đưa ngày tháng trốn
Tuổi xanh chỉ một chốc là xong
Huống lại như, xuân muộn chưa về thu buồn tới
Huống lại như, hợp hoan chưa kịp biệt ly rồi
Biệt ly não ruột, thu não ruột
Chịu nữa bao lâu, bồ liễu ơi !
Than tiếc hão, van vỉ suông
Sao đi lo nàng Văn Quân bạc đầu, than tiếc hão
Sao lại ngại chàng Phan tóc trắng, van vỉ suông
Than tiếc để làm chi
Nhan sắc còn như hoa đang nở
Van vỉ để làm gì
Thời gian lần lữa cũng trôi đi
Than mệnh bạc, tiếc tuổi hoa
Đầu xanh mấy chốc phơ phơ bạc
Lầu cao vóc lụa thoáng hương xa
Gác nồng ấm tiếng cười tươi trẻ
Lại giận Cao Xanh giở giói ra
Để đến hôm nay tình trắc trở
Trắc trở, ôi chao, tình trắc trở
Thiếp gào, trắc trở chuyện đôi ta!
XII Nguyện Ước
Chàng chẳng thấy, đồng xa cặp chim uyên
Đâu nỡ lòng nào bay riêng rẽ
Chàng chẳng thấy, rường cao một đôi én
Bạc đầu bên nhau còn quyến luyến
Chim Kiêm, giống vô tình
một đời chắp cánh vẫn liền bay
Ngựa Cùng, giống vô tri
đến chết vẫn nhịp chung đôi vó
Cây Liễu dương là cây liền thớ
Sen hồ nhiều độ nở chung đài
Con Quyết đỡ con Hư
Thỏ-ti đeo cây đại
Loài người, kiếp phải chia xa
chẳng được bằng loài cầm thú
Làm sao
trên trời tựa chim liền cánh
dưới đất như cây liền cành
Thà chết nhưng thấy mặt
Hơn sống phải lìa nhau
Song chết dẫu thấy mặt
Đâu bằng sống có nhau
Làm sao chàng sẽ chẳng già
Thiếp mãi trẻ măng
Chàng đi, xin để thiếp bên chàng
Thân nguyện làm bóng theo liền cạnh
Lòng cầu đêm mãi cứ đêm trăng
Mong chàng cứu dân, thân tựa sắt
Mong chàng giúp nước, lòng như son
Khi đói, sợ chi ăn đầu giặc
Khát ư, cứ uống máu quân man
XIII Khẩn Cầu
May sao ở chiến trường gươm giáo
Trời xanh chẳng nỡ phụ anh hùng
Anh hùng thắng trăm trận
Giong quân ruổi ngựa dẹp Quan-đông
Quan-đông Quan-bắc tên thôi bắn
Đỉnh núi đầu non cung để không
Cờ mầu chiến thắng trăng quan ải
Hát vang tướng sĩ gió biên phòng
Khắc thơ, hề, trên núi đá
Đầu giặc, dâng cung Vị-Ương
Cung Vị hướng về Thiên-triều lậy
Sông Ngân sao khuấy rửa đao thương
Khúc tụng Bình-hoài người đã soạn
Bài ca nhập Hán hát vang đường
Gác Lăng kiếm gác hình danh tướng
Đài Kỳ, công trạng mãi lưu tên
Khanh hầu bền vững như trời đất
Vợ phong, con tước, nợ ơn đền
Sầu chăng, hề, hôm nay
Sứng ý, hề, ngày mai
Thiếp chẳng dại như người Tô-phụ
Chàng hẳn tài hơn đám nam nhi
Ấn vàng chàng giữ khi trở lại
Ngóng chàng mở cửa, thiếp chân quì
Xin vì chàng, rượu mừng chén chuốc
Xin vì chàng, cởi áo chinh y
Vì chàng, tóc mây đây lại rẽ
Vì chàng, trên ngực ngọc Uyên-chi
Chàng xem, khăn nọ hoen lệ cũ
Chàng nghe, lời đượm nỗi tình si
Lời tình xưa, hề, xin lại nói
Chuyện cũ lời nay, hề, rượu chuốc nhau
Rượu rót, đầy lại vơi
Miệng kể, cứ liên miên
Rượu nay rót rượu không rượu tiễn
Kể nay, không kể chuyện chinh biên
Rượu ngon nâng chén, hề, say xướng họa
Chàng ơi ta lại, hề, vẫn nhân duyên
Song vai sánh bước cho đến chết
Công danh nợ trả, biệt ly đền
Cùng nhau sống thuở thôi giặc dã
Thái bình, xin dẹp nhé cung tên
Nếu thế, thiếp nay thôi nước mắt
Nhắn trước chàng lời ngày gặp nhau :
Đã làm trượng phu, đành là vậy !
