Độc giả có thể thấy ngay chú thích này là hoàn toàn sai, vì rõ ràng 2 bài ngũ ngôn trên chỉ có thể đọc theo 1 chiều như đã dẫn, chứ không thể theo chiều nào khác nữa: Các chữ cuối của các câu nhất, nhị, tứ, lục, và bát, đọc ngược từ dưới lên, theo chiều từ trái sang phải, cụ thể là các chữ SẴN - YẾN - NHỚ - LIỄU -NGUYỆT (ở bài ngũ ngôn thứ nhất), cũng như các chữ CỬA - NỖI - GIÓ - RƯỢU - DẾ (bài hai), không hề hiệp vận.
Tiếng Việt, với khả năng hy hữu cho phép đảo ngược trật tự các từ trong câu mà vẫn có nghĩa trong một số trường hợp, được vận dụng để tạo nên những văn bản gây ngạc nhiên thú vị, đặc biệt là với thơ vần. Ý tưởng làm ra một bài thơ với 6 cách đọc, như được mô tả trong phần chú thích trên của NXB Văn Học, thật sự là một ý tưởng mới và thách thức, song rất tiếc bài thơ dùng để minh họa nó đã không đạt yêu cầu. Dẫu sao, một ý tưởng (nghệ thuật) như thế không phải để cho chúng ta bỏ mặc cách uổng phí; thực hiện nó cho trọn là điều rất đáng làm, nhất là đối với những kẻ có lòng yêu tiếng Việt. Và, một người bạn tôi (bút danh Pierre Bùi) là người đầu tiên đã làm nó; hắn đã viết ba bài Bát Cú 6-trong-1, cho phép đọc 6 cách, chính xác như đã mô tả [*]. Xin mạn phép dẫn một bài ở đây:
X HUẾ (2006)
Điên chừ ngả ngốn quậy mi coi
Mót quá tau mò tới đặng chơi
Lỳn vọc có mô răng hở chúa
Kặk mơn khôông phải vậy a trời
Rêm mou rứa cạ hoài eng khoái
Quíu đýt ri đeo mãi ả đòi
Ghiền nữa nớ làm ni róng riết
Thèm ai ngọ với ngoạy chau ơi
.
Những bài nói trên người bạn tôi làm đã lâu rồi, nhưng không gửi báo nào, vì xem chúng không hợp thời nữa; tuy vậy, Tết rồi tình cờ đọc được ấn phẩm nói trên của NXB Văn Học, với lời chú thích tắc trách của người làm sách, hắn đã đồng ý để tôi nêu nhận xét phản hồi, cũng như dẫn lại những sản phẩm của hắn, làm thí dụ minh họa.
_________________________
[*] http://buihoangvi.free.fr/baiviet/BatCu.html
http://bhvsg.blogspot.com/2009/06/blog-post_23.html
http://bhvsg.multiply.com/journal/item/122
http://archive.damau.org/index.php?option=com_content&task=view&id=1601&Itemid=10248
BÙI HOẰNG VỊ
Saigon, 3/2007
PHỤ LỤC
BÁT CÚ 6-TRONG-1 THUẬN NGHỊCH ĐỘC
.
..
MÙA SAY (1981) SAY MÙA
.
(đọc xuôi / đọc ngược)
.
qua ngày gió mãi gọi hồn ơi ngoài non khói lạnh tỏa sang mùa
biết có ai tìm lại hỏi ai trước cửa ta hoài ngó thẩn thơ
loe nắng ngõ hồng phơi lá rụng giây phút đợi phai vàng cảnh vắng
bạt mưa thềm trắng giãi sương trôi tháng năm chờ héo đỏ trời xa
xa trời đỏ héo chờ năm tháng trôi sương giãi trắng thềm mưa bạt
vắng cảnh vàng phai đợi phút giây rụng lá phơi hồng ngõ nắng loe
thơ thẩn ngó hoài ta cửa trước ai hỏi lại tìm ai có biết
mùa sang tỏa lạnh khói non ngoài ơi hồn gọi mãi gió ngày qua
.
(bỏ 2 chữ cuối, đọc xuôi / đọc ngược)
.
qua ngày gió mãi gọi khói lạnh tỏa sang mùa
biết có ai tìm lại ta hoài ngó thẩn thơ
loe nắng ngõ hồng phơi đợi phai vàng cảnh vắng
bạt mưa thềm trắng giãi chờ héo đỏ trời xa
xa trời đỏ héo chờ giãi trắng thềm mưa bạt
vắng cảnh vàng phai đợi phơi hồng ngõ nắng loe
thơ thẩn ngó hoài ta lại tìm ai có biết
mùa sang tỏa lạnh khói gọi mãi gió ngày qua
(bỏ 2 chữ đầu, đọc xuôi / đọc ngược)
.
gió mãi gọi hồn ơi ngoài non khói lạnh tỏa
ai tìm lại hỏi ai trước cửa ta hoài ngó
ngõ hồng phơi lá rụng giây phút đợi phai vàng
thềm trắng giãi sương trôi tháng năm chờ héo đỏ
đỏ héo chờ năm tháng trôi sương giãi trắng thềm
vàng phai đợi phút giây rụng lá phơi hồng ngõ
ngó hoài ta cửa trước ai hỏi lại tìm ai
tỏa lạnh khói non ngoài ơi hồn gọi mãi gió
.
LẶNG VẮNG (1974) VẮNG LẶNG
.
(đọc xuôi / đọc ngược)
.
đêm về ngả bóng đợi kia rồi nguôi lòng gọi giấc trở ngoài hiên
mặc những đời rong ruổi nổi trôi nẻo khuất trăng vàng đã đến tìm
nằm lại nữa tàn sương phách ấy rơi thoảng mãi hương trầm lặng ngắt
dậy chưa thôi lạnh khói hồn ai vỡ bừng hoài nhạc nhã vang âm
âm vang nhã nhạc hoài bừng vỡ ai hồn khói lạnh thôi chưa dậy
ngắt lặng trầm hương mãi thoảng rơi ấy phách sương tàn nữa lại nằm
tìm đến đã vàng trăng khuất nẻo trôi nổi ruổi rong đời những mặc
hiên ngoài trở giấc gọi lòng nguôi rồi kia đợi bóng ngả về đêm
.
(bỏ 2 chữ cuối, đọc xuôi / đọc ngược)
.
đêm về ngả bóng đợi gọi giấc trở ngoài hiên
mặc những đời rong ruổi trăng vàng đã đến tìm
nằm lại nữa tàn sương mãi hương trầm lặng ngắt
dậy chưa thôi lạnh khói hoài nhạc nhã vang âm
âm vang nhã nhạc hoài khói lạnh thôi chưa dậy
ngắt lặng trầm hương mãi sương tàn nữa lại nằm
tìm đến đã vàng trăng ruổi rong đời những mặc
hiên ngoài trở giấc gọi đợi bóng ngả về đêm
(bỏ 2 chữ đầu, đọc xuôi / đọc ngược)
ngả bóng đợi kia rồi nguôi lòng gọi giấc trở
đời rong ruổi nổi trôi nẻo khuất trăng vàng đã
nữa tàn sương phách ấy rơi thoảng mãi hương trầm
thôi lạnh khói hồn ai vỡ bừng hoài nhạc nhã
nhã nhạc hoài bừng vỡ ai hồn khói lạnh thôi
trầm hương mãi thoảng rơi ấy phách sương tàn nữa
đã vàng trăng khuất nẻo trôi nổi ruổi rong đời
trở giấc gọi lòng nguôi rồi kia đợi bóng ngả
X HUẾ (2006) HUẾ X
.
(đọc xuôi / đọc ngược)
.
điên chừ ngả ngốn quậy mi coi ơi chau ngoạy với ngọ ai thèm
mót quá tau mò tới đặng chơi riết róng ni làm nớ nữa ghiền
lỳn vọc có mô răng hở chúa đòi ả mãi đeo ri đýt quíu
kặk mơn khôông phải vậy a trời khoái eng hoài cạ rứa mu rêm
rêm mu rứa cạ hoài eng khoái trời a vậy phải khôông mơn kặk
quíu đýt ri đeo mãi ả đòi chúa hở răng mô có vọc lỳn
ghiền nữa nớ làm ni róng riết chơi đặng tới mò tau quá mót
thèm ai ngọ với ngoạy chau ơi coi mi quậy ngốn ngả chừ điên
.
(bỏ 2 chữ cuối, đọc xuôi / đọc ngược)
.
điên chừ ngả ngốn quậy ngoạy với ngọ ai thèm
mót quá tau mò tới ni làm nớ nữa ghiền
lỳn vọc có mô răng mãi đeo ri đýt quíu
kặk mơn khôông phải vậy hoài cạ rứa mu rêm
rêm mu rứa cạ hoài vậy phải khôông mơn kặk
quíu đýt ri đeo mãi răng mô có vọc lỳn
ghiền nữa nớ làm ni tới mò tau quá mót
thèm ai ngọ với ngoạy quậy ngốn ngả chừ điên
.
(bỏ 2 chữ đầu, đọc xuôi / đọc ngược)
.
ngả ngốn quậy mi coi ơi chau ngoạy với ngọ
tau mò tới đặng chơi riết róng ni làm nớ
có mô răng hở chúa đòi ả mãi đeo ri
khôông phải vậy a trời khoái eng hoài cạ rứa
rứa cạ hoài eng khoái trời a vậy phải khôông
ri đeo mãi ả đòi chúa hở răng mô có
nớ làm ni róng riết chơi đặng tới mò tau
ngọ với ngoạy chau ơi coi mi quậy ngốn ngả
