tặng NMG
và những người bạn vừa uống rựợu ‘’ con gà’’
vừa bàn chuyện hủy nội dung
Hắn và tôi là hai trục toạ độ. Nếu hắn trục hoành, thì tôi là trục tung. Như cặp nội dung và hình thức. Nhưng đây không phải là hai mặt một đồng tiền, nếu một cái là âm, cái kia buộc phải là dương bản của một thực thể. Hai trục tung và hoành bổ xung nhau để cái sự đời không chỉ là một điểm trong những bài học sơ yếu trong hình học Euclide. A, cái sự đời! Cái sự rối rắm này chính là đối tượng của nhà văn. Và nhà văn là cái ước vọng của tôi. Xin thú thực ngay để những người không thích đọc khỏi mất thời giờ (là tiền bạc) phung phí vào chuyện gẫu thuở ế hàng (văn học), và mời bạn đọc (nào đó) trở thành nhân vật thứ ba, giữa tôi và hắn, cần thì can khi chúng tôi nặng lời, lắm khi nặng tay khi lời không đủ trọng lượng (lại mở ngoặc, kinh sách có nói, thoạt kỳ thủy, là lời. Lời với ông, ông Trời. Lời là ông, toàn năng? Nhưng kinh sách quên bảo, tay cũng khá được việc: trong lịch sử cận đại, chính thức có đến 2 cuộc thế chiến, ông Trời cứ tỉnh bơ, mặc cho những bàn tay lông lá ở hạ giới này thi nhau bóp cò súng).
Bây giờ, truyện là chuyện tay ba, có bạn, hắn và tôi. Chuyện là do tôi, chót dính dáng đến tiêu đề truyện ‘’ hủy nội dung’’, và cái tít bài tôi hứa viết là : người đẹp bỏ bùa mê cho ta : hủy và tạo. Nói ngay, hủy và tạo là vấn đề (muôn thuở), còn người đẹp…là chữ Vương Sóc, trong một cuốn sách nói về văn học cận đại của Trung Quốc. Nhưng trước khi bàn về những vấn đề lớn, cho tôi được giới thiệu:
Nhân vật tôi, thấp bé, trung niên (hay hơn tí ti), trôi giạt đến quận Cam một số năm (không ai buồn đếm), mang ước vọng thành nhà văn từ thuở viết bích báo ở trường trung học Chu Văn An, thi rớt Tú Tài, trốn quân dịch, cư trú bất hợp pháp ở xóm Cỏ miệt Thị Nghè thời ấy. Đằng đẵng mấy năm trường trên nhà sàn ven bờ sông, ‘’ tác giả’’ gián tiếp đóng góp vào công nghiệp nuôi cá Tra, lòng thôi thúc một tình yêu đất nước vô bến vô bờ. Xin trích tác phẩm ‘’ Vẳng nghe’’ :
‘’ … nghe tiếng nước sông Thị Nghè sóng sánh vỗ thật dịu dàng khi con thuyền của cô bé bán cháo lòng bò rao hàng (bằng tiếng Quảng, chữ lòng mang âm hưởng là lạ) chèo qua, lòng tôi chợt hoang mang như lòng cậu bé trong truyện Thanh Tịnh. Hôm nay, tôi cũng đi học, trường là trường đời, cho nên nào có đâu hàng năm, cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, và trên không có những đám mây bàng bạc, nào có đâu mẹ tôi dắt tay tôi trên con đường…. Qua sống ở quận Cam, ở trong một mobile-home trên đường Mc Fadden, tôi vẫn chẳng thể quên tiếng nước vỗ chân cột nhà sàn, tiếng muỗi vo ve. Một mình, tôi uống bia, ngâm ‘’ hồ trường, hồ trường, ai người tri kỷ…’’ Tôi tự nhủ, phải về nguồn, phải về nguồn thôi. Nhịn hai (có lẽ ba) két bia Heineken, tôi mua một cái bồn nuôi cá cỡ nhỏ, một máy bơm hiệu AquaClear của Đức nổi tiếng là bền, hút nước trong bồn rồi phun lại, tạo tiếng róc rách dập dềnh. Nhưng còn tiếng muỗi? Dễ ợt, nhưng phải sáng tạo. Tôi bốc bùn, rác… bỏ vào bồn lưng chừng nước, và đợi. Đúng tuần sau, có lăng quăng. Và rồi, có muỗi. Lúc đó tôi mới mua một con cá cho nó ăn muỗi. Và cắm điện cho máy bơm chạy, với một độ lọc nước đúng ở mức cân bằng sinh thái, nghĩa là mỗi ngày tôi chỉ sản xuất có ba con muỗi, không hơn không kém, đủ tiếng vo ve nhớ nước thương nòi. Và tôi, mượn ý cụ Tú Xương, hạ : vẳng nghe tiếng muỗi bên tai/ giật mình, mình tưởng tiếng ai gọi mình ‘’. Và dĩ nhiên tôi mang tác phẩm ra Coffee Factory trên đường Brookhurst đọc cho bạn văn nghe (bây giờ, có kẻ buồn bã bảo, mình viết đọc cho nhau nghe thôi!). Tay thi sĩ khá tiếng tăm vì giỏi bắt chước Bùi Giáng hoạ đểu, hô hố vẳng nghe tiếng muỗi vo ve/ Giật mình lại tưởng em tè lên tôi. A, văn hữu với nhau mà khốn nạn đến thế! Tôi nhìn một bạn đọc lạ mặt đứng lớ ngớ bên cạnh. Tôi lơ đi, thưởng ngoạn là quyền người khác mà. Đúng lúc ấy, ông họa sĩ nay chắc nhấp nhỉnh 80, tay cầm một tập phong bì mầu vàng, mặt rất nghiêm, sà vào ngồi. Ông nhấp một ngụm trà, bật nói:‘’ mình vừa bán được tranh, 120,000 đô, để tụi nó (nghĩa là bọn Mỹ) treo vào bảo tàng ‘’.
Nhân vật hắn : anh em song sinh với tôi. Nếu tôi, trục hoành phè phè thì hắn là trục tung, vun vút tiến trên đường đời. Hắn cao dong dỏng chứ không thấp bé. Hắn không trượt Tú Tài, thi đỗ vào Sư Phạm, ra trường được biệt phái, đi Mỹ ngay năm 75 chứ chẳng phải vượt biên như tôi. Qua Mỹ, hắn học Computer, lấy một em thơm ra phết, đẻ một đứa con trai, mua nhà vùng Irvine. Hắn học thêm MBA Quản Trị Xí nghiệp, ít năm sau mở hãng, làm ăn ra trò. Cho đến khi vợ hắn bỏ thì hắn mới hơi lao đao. Số là khi đất nước mở vòng tay thân thương đón những khúc ruột ngàn dậm về dự các kiểu Đại Hội VK này nọ thì hắn chớp thời cơ ẵm được một bồ nhí. Vợ hắn biết, liền đuổi hắn ra khỏi nhà. Hắn uất lên, quát ‘’ Ông bà mình có hai ba vợ, có sao đâu, truyền thống mà’’ rồi tiện tay tát vợ, nhưng nàng bù lu bù loa gọi cảnh sát. Và…thế là chị ơi, rụng bông hoa gạo/ Ô hay, trời không im gió cho ngày chị sinh, câu hắn cứ lẩm nhẩm hát khi lái xe. Ly dị, hắn mất cái nhà ở Irvine phải để cho vợ con, nhưng mua được một căn hộ ở NewPort Beach, giá thấp vì vụ khủng hoảng kinh tế hiện nay. Làm ăn khó, nay hắn mon men áp-phe ở Sài Gòn, tiếng về làm việc ‘’ thiện nguyện’’ giúp những nạn nhân chất độc da cam, nhưng rất có khả năng hắn thúc đẩy vụ kiện cáo những công ty sản xuất chất dioxine, hy vọng kiếm một vài %. Chuyện này, trời biết. Lái Mercedes, mắt lúc nào cũng có Rayban che, tay cặp đen Samsonite, hắn chỉ ghé tìm tôi ở Coffee Factory khi cần, và lần nào lần nấy kéo tôi lên xe rồi đi, không nhìn ai. Những người thành đạt hay mắc cái bệnh bẩn mắt, thật lạ.
Nhân vật bạn : đa dạng, hình hài thấp bé cao lớn có đủ, cần cả một cuốn biên khảo ‘’ dân tộc học’’ mới nói cho (gần) đủ. Vì thế, xin tập trung vào văn hóa đọc của một số nhân vật buổi sáng thường đến nhâm nhi càphê ở Factory. Họ thuộc lớp U-50 đến U-70, tay thường cầm báo chợ miễn phí, nói cười rất hồn nhiên, bàn này bàn chuyện thằng triết gia hụ còi mới chửi cả làng chống Cộng, bàn kia kháo chính sách y tế của Obama sẽ không đi đến đâu vì quá xã hội chủ nghĩa. Trong góc, hai thiếu phụ xì xào, môi xăm giống hệt nhau, lông mày đậm, giống hệt nhau, và mũi được nhà thẫm mỹ nào đó nâng lên cũng giống hệt nhau. Mẹ Âu Cơ đẻ trăm trứng (cái), giống nhau là chuyện hàng ngày ở huyện (Cam), bất tất thắc mắc. Hãy lắng nghe (trộm) :
- Đọc Báu Vật Của Đời chưa, sách cha Mạc Ngôn đó, bìa cứng, rẻ rề…
- À, Mạc Ngôn báo Người Việt phải không?
- Bậy nào, nó Tầu chính gốc Bắc Kinh!
- Tui không đọc mấy thằng Cộng Sản. Tụi nó tuyên truyền không hà, nghe bắt mợt…
Một giọng the thé xen vào :
- Nói mấy anh hay, tên chữ Hán là Phong Nhũ Phì Đồn, dịch đàng hoàng là Vú to mông bự. Truyện sếch dữ lắm, viết thời Nhật xâm chiếm Tàu.
- Zậy ư, có cho mượn nghe…Chắc sách Sài Gòn xuất qua, phải hông ?
- Thì đúng zậy, in rẻ bán rẻ, bằng 2 tô phở cộng một ly càphê. Sách mấy nhà zăng mình ở đây in mắc thấy mồ… Nè, có ai cho mượn phở với cà phê không? Cho anh mượn, ít cũng là một ly cà phê uống liền, sách không trả thì sẽ đòi bồi hoàn 2 tô phở, OK không?
Giọng the thé lại cất lên :
- Mấy cha cứ mượn qua trả lại zậy thì ai dám viết sách in sách ở hải ngoại này. Rồi kêu mất cha nó zăng hóa, chỉ còn biết đọc báo chợ giật gân miễn phí…
*
Chuyện OK hay không, mặc cả thế nào, tôi xin ngưng vì sợ lạc đề tài chính là ‘’hủy nội dung’’ trong văn học. Ôi, người đẹp đã bỏ bùa mê, ta phải làm sao? Chinh phục nàng bằng gì đây? Dĩ nhiên, bằng văn bản, nhưng tôi ơi hỡi tôi ơi, tôi mù tịt. Thôi thì biết chút tiếng Pháp, vào google hay wilkipedia, kiếm chút cháo trí thức Phú Lang Sa. Hủy nội dung, có lẽ là dadaisme chăng? Không, không hẳn vậy. Hay là bọn lettrisme. Bọn automatisme. Bọn này điên, làm dáng tạo hình, nội dung vẫn đấy, và là những cơn điên lòe loẹt chữ nghĩa. Hay là chuyện kinh dị, kiểu Bồ Tùng Linh phương Đông, Edgar Poe phương Tây. Cũng không, đó là để hủy cái nội dung trần trụi sờ, ngửi, thấy bằng những cơ quan chức năng lúc tỉnh táo, chớ khi nằm mơ thì…gặp thiếu gì ma, quỉ. Nằm mơ, tiềm thức nó trỗi lên, cũng như kiểu văn chương phân tâm - tâm lý, kiểu tình yêu đầu đời (với mẹ) là tình phụ nên tìm cách giết (trong tưởng tượng) cha. Chao ôi, nội dung này rối rắm, mỗi một văn hoá một khác, chớ nào có hủy được đâu, hả trời. Nào, thử đám Siêu Thực. A, nội dung nâng lên một cấp, trong đầu chứ không cần năm giác quan trần trụi để sờ mó cái hiện thực ba chiều không gian. Thôi, hãy bỏ lại đàng sau những năm 30,40. Hãy dấn thân vào thời hiện và hậu hiện đại. Can đảm lên nào, nhà văn ( hay ước mơ thành nhà văn) Ziao Chỉ. Vào Google, tìm Lyotard, người mê mỉa mai với chữ nghĩa, đưa ra thuyết ‘’ phủ định’’ khiến tôi nghĩ ngay đến mấy đứa bé ở thời độ hỏi gì chúng cũng đáp ‘’ không, không’’ kiểu phản xạ vô điều kiện. Biết cái ví von của mình không được văn hóa lắm, tôi xin lỗi nhé, và xin vinh danh ông với khái niệm thăng hoa ông đã đóng góp vào văn hóa. Thôi, sau ông thì tôi tìm ông J. Derrida, cha đẻ của huỷ cấu trúc. Ông này coi bộ còn phức tạp hơn, thích chơi chữ, và cập nhật hiện tượng luận trong văn chương. Ông phủ nhận ‘’ lời’’, cách diễn đạt đời sống và thực tại, ông phán cao hơn là ‘’viết’’ ( văn chương), và với viết thì muốn tiếp cận phải dùng phương pháp hủy cấu trúc. Ôi, đọc thêm, tôi ngộ hủy cấu trúc không có đồng nghĩa là hủy nội dung, mà là tiếp cận đủ thứ nội dung, đa dạng, tiềm ẩn, và vân vân…Bỏ Derrida, tôi mò vào Roland Barthes, người xem tiểu thuyết như một trò chơi ngôn từ. Đây là nhà lý thuyết các nhà văn Giao Chỉ ở quận Hoàn Kiếm dồi dào văn hóa ngoại rất khoái, với những bản dịch như Độ không của lối viết, Tiếng xào xạc ngôn từ…Đọc mãi không hiểu, tôi liền chuyển qua nhà văn Alain Robbe-Grillet. Cũng không hơn gì, cho đến khi khám phá ra nhà phê bình trẻ Từ Huy mà tôi xin trích từ tiểu luận ‘’ Nhà văn - nhà phê bình’’ (http:// amvc.free.fr) : ‘’ Việc đọc các văn bản của Barthes cho phép Robbe-Grillet khái quát rằng Barthes là một “nhà tư tưởng trượt” (un penseur glissant). Ông cho rằng sự khác nhau giữa cấu trúc vận động của biến cố tiểu thuyết và cấu trúc vận động của biến cố mang tính quan niệm của tư tưởng chính là sự khác nhau của hai đặc điểm: “trượt” và “rung”. Tư duy mang tính quan niệm chuyển động rung xung quanh một trục cố định, vì nó có một hạt nhân vững chắc về nghĩa. Cấu trúc trượt của tiểu thuyết hoàn toàn khác, nó không ngừng từ bỏ các trạng huống mà nó vờ như đã đạt tới ‘’. A, hủy nội dung là đây sao? Nghĩ và trượt? Gạ gẫm bạn đọc một nội dung rồi sắp xếp một cú nhỡ tầu, để bạn nhìn xe đi, tay vẫy, lòng anh ách, giận thì giận mà thương thì thương? Nghĩ lại, cái thủ thuật là vờ, và nội dung là này, bạn đọc ơi, bạn bị lừa đấy, đừng tin gì ở nhà văn tôi nữa nhé. Hãy đẩy chủ nghĩa hoài nghi đến mức thốt lên tôi ngờ, tức chúng ta tồn hữu. Vậy, luẩn quẩn, ai biết thế nào để hủy nội dung đây? Và hủy triệt để? Hỡi người đẹp, kẻ đã bỏ bùa mê cho ta, ta cắn đến rách tay, tự nhủ kiến thức Google không cho ta gì khác hơn một mớ ngôn từ lùng bùng như lẩu thập cẩm ăn vào thì chỉ biến thể thành…chứ nào có hủy gì được đâu. Và dẫu không định theo truyền thống ngày xưa kiểu Khổng viết, Mạnh viết thời lệ thuộc phương Bắc, ta cũng hơi tiếc chẳng được kể theo Barthes, theo Derrida… vân vân để chiều lòng những vị khoái chuyện dẫn tên Tây ra hù dân Ta, một thứ thời thượng văn hoá có mùi nô dịch.
*
Khi tôi, trục hoành, đang ngồi một mình trước ly cà phê uống dở thì hắn, trục tung, bước vào nhìn quanh, đến bàn kéo ghế ngồi chứ không ngoắc tay kéo tôi đi khỏi Coffee Factory như mọi lần. Hắn thì thào :
- Giúp ta một việc…
Việc chi? Hắn mang sang đất cờ Huê hai người, một mẹ một con, con mắc chất độc da cam. Việc giảo nghiệm tạm xong, nay đến sự vụ lobby ở Washington, và cùng vài luật sư, bác sĩ, hắn phải đi. Hắn lại thì thào :
- Mi đến coi chừng giùm, bà mẹ không nói tiếng Mỹ, chợ thì đi 99 Market, tránh chợ Việt Nam ngại kẻ nói ra người nói vô…Mi hiểu chứ?
Dĩ nhiên, người mình mà, ưa ngáng cẳng nhau, chẳng chỉ chốn chợ búa mà mọi nơi khắp nẻo, nhất là chốn báo bổ zăng chương. Tôi gật, hắn tiếp, dặn dò chuyện thuốc thang, bếp núc. Khi đó, ông họa sĩ ở đâu bước tới. Thấy hắn lạ mặt, ông chơi liền : ‘’ mình vừa bán được tranh. Được 120,000 đô, để tụi nó (nghĩa là bọn Mỹ đấy) treo vào bảo tàng ‘’.
Có tiếng cười hô hố. Một giọng uồm uồm cất lên :
-Bạn nhà zăng đây rồi, tui đưa quần hào đến cho bạn thử cái lý thuyết …gì hả…à…thực chứng nối người đọc vào văn bản xem hủy nội dung là sao ha!
Bốn năm người kéo ghế sà xuống ngồi, kể cả ông họa sĩ già. Số là hai bữa trước, tôi có lựa hai văn bản, muốn tận mắt tận tai nghe độc giả phản ứng trên vấn đề tôi gọi là bùa mê của người đẹp, kêu gọi sự chí nguyện hảo tâm của quần hào Coffee Factory làm cái gạch nối vừa được ông bạn nhắc. Hắn nhìn, bỡ ngỡ, rồi lẳng lặng rút dù. Tôi bôi tên tác giả, lấy giọng ngọt, chậm rãi :
Tự tâm, khiến sao đó (!) đưa chân ngang chùa
trời, đúng ngọ.
- xáp vô,
độ bữa cơm, căng bụng.
… nghĩ nghĩ…
ra chánh điện, đụng thầy trụ trì.
(chả ai hỏi, nói gì.) thì ợ lên.
thắp nén nhang, xá xá.
“nam mô… cứu khổ cứu nạn.”
- hơi đầy họng.
một bụng, dạ.
trở xuống hậu liêu.
rót cốc nước, để đấy
… ai hỏi cũng không nói.
thiệt bất ý, lần này, đánh trung tiện (rõ to.)
lập tức hết thảy im bặt chừng mười lăm giây rồi phát đồng loạt cười rộ, thầy trụ trì buột miệng: “khởi thủy, mọi (sự) vật đều vô hình tướng.”
gã (mà ma cũng chưa biết chừng.) lặng lẽ rời chùa.
Im lặng. Tất cả, im lặng. Con ruồi bốc cánh từ một hạt đường lạc lõng chơ vơ trên bàn. Con người, lơ mơ. Từ không khí trầm lắng đó, giọng the thé bữa nọ chói tai :
- Mẹ…tui hổng thấy nội dung gì, làm sao hủy nội dung cà?
- Nội dung có chớ! Đi ăn cơm chùa mà hổng tin Phật…Nội dung này chống tôn giáo mà. Chắc mấy ông Mắc xít Mắc dịch thôi…
- Mà cái zăng bản này gọi là chi?
- Dạ…mấy anh bỏ qua, thơ hiện đại đó, tôi lừng khừng.
- ĐM…xin lỗi nghe bà con, nhưng chuyện này xưa như Diễm rồi mà. Nếu đó là nội dung thì cái chi hủy nội dung cà? giọng the thé cao thêm một tông.
Không biết chống chế bạn văn thế nào, tôi liền trình làng văn phẩm thứ hai đã photocopy sẳn, không dám đọc sợ người bên cạnh nghe rồi chửi. Đó là :
Thơ tôi chỉ dành để
đọc
trong khi đi ỉa
(...)
Bài thơ sẽ gây những cảm xúc nhất định ngăn cản sự vận hành cần thiết của ruột già quí vị
khiến cứt không ra được
quí vị sẽ gặp rắc rối (rặn đỏ mặt tía tai)
Quí vị sẽ quên việc hệ trọng cần làm
Là ỉa – cũng phải toàn tâm toàn ý không
được để sự xúc động xen vào
(…)
Tôi khuyên quí vị
tốt nhất
cũng không nên đọc thơ tôi
trong khi đi ỉa
(Đó là lý do tôi không phát hành thơ in lên giấy – một việc làm có thể gây tai nạn cho lỗ đít của quí vị,
(…) Tôi khuyên quí vị đừng bao giờ in thơ tôi lên giấy, đọc trong khi đi ỉa
Thơ tôi chỉ nên đọc trên màn ảnh máy vi tính
rồi quên đi
Và tốt hơn hết
cho sức khỏe thể xác
tinh thần của quí vị
Khi nào thấy thơ tôi thì Del ngay.
Im lặng. Tất cả im lặng. Chỉ con ruồi vo ve. Con người, vẫn lơ mơ. Không khí đóng cục lại. Kẻ nào sẽ cứu nguy trong hoàn cảnh tuyệt vọng này đây. Tiếng the thé cất lên :
-Del là delete, trò computer mà…Delete tức hủy, tức bỏ thùng rác. Ai viết zậy?
Tôi đành nói bút danh một người bạn vừa là văn, là thi, là họa sĩ mà tôi quí mến. Ông họa sĩ già cao giọng :
- Tui biết tay này mà. Ổng là dân hội họa có học trường sở đàng hoàng. Ổng biết hết, từ tranh cổ điển, tranh ấn tượng, lập thể qui-bít, qua tranh dã thú, tranh trừu tượng… Cái hủy nội dung của họa phái trừu tượng là vẽ làm sao cho mỗi người xem tranh thấy được một nội dung đó! Nghệ thuật là zậy!
- Vậy là nhiều nội dung chứ đâu có hủy nội dung, cha nội!
Thấy cần phải nói một điều gì, dẫu chẳng hẳn giúp bạn đọc nắm bắt thêm chi, tôi thận trọng :
-Văn bản nào cũng có thể hiểu như một thành tố có tính ‘’ liên văn bản’’ đó mấy anh, và như thế, một văn bản có thể hủy một nội dung để bắt ta suy tư về những nội dung khác. Chẳng hạn thơ Việt Nam mình thời quốc ngữ có thơ mới, thơ lãng mạn, rồi thơ tượng trưng…
Giọng uồm uồm bất chợt cắt ngang :
- Mấy anh à, kiểu thơ hiện đại này như virút gây bệnh dị ứng thơ, đọc xong hổng còn biết thơ bây giờ là chi ráo trọi. Bây giờ tui mới hiểu tại sao báo chợ miễn phí chuyên xài thơ lục bát vần vè zui zui… Thôi, dẹp cái chuyện văn học cách tân này đi cho rồi!
Đúng lúc đó, vâng, đúng lúc đó, một thiếu nữ bước vô, ngó quanh quẩn. Nàng chừng đôi mươi, mặt chưa sửa, không son phấn, da rám hồng, mũi hơi gãy, nhếch miệng cười má lúm đông tiền, đi vào góc trong cùng. Một thanh niên đứng dậy. Họ ríu rít như chim, ra quầy trả tiền, nắm tay nhau đi ra ngoài trời hanh nắng, chẳng ai nhìn lũ U-50 đến U-70 còn ngơ ngẩn chưa biết thế nào là hủy nội dung, và nhất là hủy nội dung nào trong văn chương Giao Chỉ quận Cam ở độ phải cách tân cho kịp trào lưu hậu hiện đại.
*
Khi lái xe qua hàng cây sequoia thân ngòng ngoèo đâm vút lên cao ở góc đường Vista del Oro, hắn ong ỏng ‘’ …thế là chị ơi, rụng bông hoa gạo…Ô hay, trời không im gió, cho ngày chị sinh ‘’.
Cuối đông, cây trơ trụi lá, đầu cành dài nghễu vươn lên trời, những bông hoa đỏ to bằng bàn tay điểm vào không gian trắng nhợt những giọt máu đọng. Sequoia là hồng sam, nhưng thôi, cứ để hắn gọi là cây gạo, cho có tình tự dân tộc. Hắn đậu xe trước nhà, hỏi ‘’ À, hôm bữa nói chuyện hủy nội dung là chuyện chi? ‘’ nhưng không đợi tôi trả lời, như thường lệ. Tôi nhìn. Căn nhà hai tầng, thu mình kín đáo chứ không phô trương, mặt tiền trồng mấy gốc đào hoa chưa rụng hết, mặt sau là một công viên. Hắn mở cửa. Một người đàn bà từ lầu trên bước xuống. Hắn bảo, đây là ông anh tới giúp những ngày hắn phải đi Washington. Quay sang nhìn tôi, hắn tiếp, còn đây là mẹ con nhỏ nạn nhân da cam.
Người đàn bà lí nhí chào. Tuổi chắc chừng trên dưới tứ tuần, bà mỏng mảnh, tóc búi cao, nói giọng Quảng. Hắn mang ra bầy năm hộp thuốc mỗi ngày con nhỏ nạn nhân phải uống, viết lên giấy rõ ràng thuốc nào uống trước, thuốc nào sau, liều lượng bao nhiêu, uống vào giờ nào. Hắn mở tủ lạnh, chỉ thức ăn đã mua, dặn có thiếu thì ra chợ 99, chớ xuống khu chợ Việt Nam. Hắn lên lầu, lát sau xách valy xuống. Hắn kêu, ta để xe cho mi dùng, gọi taxi đi ra phi trường John Wayne. Hắn vỗ nhè nhẹ lên vai người đàn bà, nhìn tôi, nói có chuyện chi cứ hỏi ảnh. Ra đến cửa, hắn giúi vào tay tôi một khẩu súng lục. Hắn trầm giọng :
- Để đề phòng thôi. Cái chốt an toàn này, đẩy xuống mới bắn được. Nhưng chắc chẳng có chuyện chi đâu!
Taxi trờ tới bóp còi. Hắn nhẩy lên xe. Bà ta ra cửa đứng, hắn vẫy tay. Tôi nhét nhanh khẩu súng vào bụng, giấu dưới áo khoác ngoài, tự hỏi, có cái chi mà hắn cứ làm như chuyện thriller vậy kìa?
*
Bước lên thang, tôi theo bà vào căn phòng góc trái. Bà mở cửa. Căn phòng riềm che tối hù. Bà nói, nho nhỏ : ‘’ Cháu nó đang ngủ! ‘’. Đến gần, tôi nhìn. Đây là lần đầu tôi thấy một nạn nhân của chất độc dioxine trong thuốc khai quang người Mỹ trải trên núi rừng trong thời chiến. Đầu nó có một cái biếu, to hơn những cái đầu bình thường, không tóc, và tay cụt lủn, lưng cong hình chữ S cứ như hình thể quằn quại nước Việt Nam mình. Miệng nó. Gần như không có môi, răng chĩa ra ngoài, rớt rãi chảy ròng ròng. Nó cựa mình, rên, và mở mắt. Mẹ nó nói ‘’ Chào bác đi con’’. Nó gừ gừ một ngôn ngữ riêng, mắt sáng lên. Còn tôi, lúng túng, tôi cúi mặt như một người phạm tội, cổ nghẹn lại.
Chúng tôi xuống tầng trệt. Bà ta rót trà, đẩy ly về phía tôi.
- Thiệt may gặp được tổ chức thiện nguyện này đó chú! Mấy ông bác sĩ người Việt mình cho thuốc, kêu uống chỉ đỡ chút chút, nhưng khỏi bịnh thì phải làm đại phẫu, tốn mấy trăm ngàn đô lựng…
- Cháu năm nay bao nhiêu tuổi, tôi hỏi.
- Dà, mười chín. Tui sinh nó năm 90…Cha nó lúc đó cũng đã ba mươi hai tuổi. Trước 75, ảnh là du kích, ở rừng…Còn tui, lấy ảnh khi mới hai mươi, năm sau thì có nó!
- Ảnh chắc bên bển ?
- Chết rồi! Chết cách đây ba năm…Tui chỉ còn mạ tui. Bả già, chừ bảy mươi rồi. Sắp Tết, một thân một mình không biết bả xoay sở ra sao!
Nghe trọng giọng nói có nước mắt, tôi làm lơ, tay bưng ly trà, mắt nhìn xuống đất. Bà móc trong túi một xấp giấy tờ, tìm tấm ảnh chồng bà đưa tôi. Bả kể, chồng bà làm nghề chài, cá gần bờ ngày một ít, phải ra xa mới kiếm được vừa đủ ăn cho cả gia đình. Một bữa, thuyền đánh cá bị tàu hải quân người ta đâm thủng. Sáu người cùng đi biển chết hết hai, bốn bị cầm tù. Khi được tha về, họ kể chồng bả phanh ngực thét ‘’ Quân cướp, bay không cho ta sống thì bắn ta đi ‘’. Súng nổ, một anh nhẩy vô ôm bạn. Súng lại nổ. Xác cả hai người bị quẳng xuống biển. Bả thở dài, lẩm nhẩm :
- Ông Trời bắt, số ảnh cực như vậy, từ ngày biết mình mắc chất độc da cam thì ảnh tự hủy hoại, sống không ra sống…
- Tự hủy hoại?
- Dà…Ảnh …tự thiến. Trời đất, máu chảy lênh láng, mang vô bệnh xá huyện, ảnh ngất ngư mê man tưởng chết. Ba bữa sau, ảnh tỉnh. Ảnh nắm tay tui, biểu tui vầy là vì không muốn di hại tới đời sau. Mình ly hôn, để em đi lấy chồng, chớ sanh con mà nó zậy thì thà là giết nó đi! Tui kêu, đừng, trái với luật Trời, không được. Còn ly hôn, tui cũng nói không, trái với đạo ông bà mình. Sợ ảnh liều làm thiệt, tui đi báo với Ủy Ban xã khi ảnh rời bệnh viện…
- …
- Xã phái người tới giám sát, báo lên huyện. Tuần sau, phó Chủ Tịch huyện xuống nhà tụi tui, rành mạch: ‘’ con nhỏ nạn nhân nay Nhà Nước đánh giá là tài nguyên quốc gia. Nó không khác chi những động vật quí hiếm, và phải bảo vệ tới cùng, nghe không’’. Chồng tui hỏi, tại sao zậy, thì ổng thì thầm ‘’ Nhà Nuớc tính kiện hãng xưởng làm thuốc dioxine bên Mỹ. Bọn cựu chiến binh Mỹ được 180 triệu. Nêu tụi Đế Quốc không làm khó, mình kiện là có thể mang về trung bình cỡ 20,000 đô cho mỗi một nạn nhân. Nhưng chết, hết bằng chứng là hết đòi! Cái này là bí mật quốc gia, cấm nói, nếu nói là tội …gián điệp, vi phạm an ninh quốc gia, tuyên truyền gây hoang mang chống phá xã hội chủ nghĩa. Tức tội chết đó! ‘’ . Chồng tui hỏi, trong số tiền bồi thường 20,000 đô, nạn nhân được bao nhiêu?’ Ông phó Chủ Tịch nghiêm trang, rành mạch : ‘’ Ít cũng một nửa, hợp doanh mà! ‘’.
Ngưng nói, bà ta lại thở dài. Rồi bà tiếp, giọng nhợt nhạt như ánh nắng cuối chiều :
- Thế là vợ chồng tui mơ có bạc triệu…Giấc mơ khiến tụi tui ráng sống dẫu làm lụng sáng đêm, cực khổ mà vẫn không đủ ăn. Nhưng hết năm này qua năm kia, tiền bồi thường đâu không thấy, mà cứ mỗi mấy tháng phải lên chầu chực trên Tỉnh một lần, khám nghiệm này nọ, điền hết thứ giấy này đến giấy kia, đọc không hiểu nhưng ký cứ ký, đi lại phải tự túc…Con nhỏ lớn, tâm thần bất thường, nói không được, tay chân phát triển không đồng đều, còng queo, nhỏ so với phần thân thể còn lại, từ lúc mười hai tuổi thì tứ chi coi như bị phế, phải bồng. Khi đó tui phải bỏ công việc buôn bán, chỉ còn chồng tui đánh cá, cái ăn mấy năm rồi không có mà ăn. Một lần, có mấy bà sơ bên Úc qua thăm nạn nhân da cam, để lại cho con nhỏ 200 đô. Ủy ban Xã biết, đến lấy…Năn nỉ mấy bữa, mấy ổng Ủy Ban cho lại 25 đô. Chồng tui kêu, thế này thì để tụi tui chết phứt đi cho rồi…Mấy ổng biểu, chết như zậy là chống phá chính quyền, là phản động! Chưa cho chết, là không được chết…
*
Đêm đầu tiên ở nhà hắn, tôi thao thức không sao ngủ được. Khuôn mặt người đàn ông trong tấm ảnh, gò má cao, hai con mắt sâu hoắm, miệng cười gượng gạo, cứ chập chờn. Và câu chuyện ông ta tự thiến, hủy cái bộ phận truyền giống, chức năng huyền diệu của mọi sinh vật cứ ám ảnh. Người đẹp, kẻ đã bỏ bùa mê cho ta ơi, hiện thực vượt bứt hư cấu trong tiểu thuyết. Nhà văn dẫu có tài ba đến đâu cũng phải ngả mũ chào thua những sự kiện có thật, oái oăm, nhất là kinh hoàng áp đặt trên những thân phận bất hạnh. Và nếu nội dung ít nhất có được của chữ nghĩa là trấn an chút nào con người trong đau thương nghịch cảnh thì hủy nội dung là gì?
Mân mê khẩu súng hắn giúi vào tay tôi sáng nay nhưng không nói lý do, tôi hiểu khi bà ta kể rằng đến đất Mỹ, hắn căn dặn bà ta phải cẩn thận tránh giao tiếp với người Việt. Một hội đoàn có trụ sở ở đâu quanh đây cho rằng giúp đỡ và kiện cáo cho những nạn nhân bị nhiễm độc da cam là gián tiếp củng cố cái chính quyền CS toàn trị độc đoán hiện tại, dọa sẽ đối phó bằng mọi cách, kể cả võ lực. Súng nòng ngắn, báng bọc Plát-tích giả ngà, xạc-giơ có 6 viên đạn, chốt an toàn nằm bên cạnh cò súng. Cầm lên tay, tôi tưởng tượng tôi kê nòng vào đầu thằng PDG công ty hóa chất Dow Chemical đã sản xuất chất khai quang mang độc tố dioxine. Rồi tôi kê nòng súng vào đầu thằng giặc lái xưa đi rải thuốc đó trên rặng Trường Sơn. Rồi tôi kê nòng súng vào đầu phó Chủ Tịch Ủy Ban nhân dân huyện. Rồi tôi kê nòng súng vào đầu mấy thằng Ủy Ban xã. Rồi tôi kê nòng súng vào đầu thằng chỉ huy ra lệnh đâm tầu vào thuyền đánh cá. Rồi tôi kê nòng súng vào thằng đã nhả đạn lên hai người dân đánh cá. Rồi…cứ thế, tôi hiểu mình bất lực không giải quyết được gì. Thủ phạm hàng hàng lớp lớp, bắn làm sao hết khi chỉ có 6 viên đạn.
Và có bắn, tôi cũng chẳng trấn an được một ai. Bây giờ, thôi quên đi cái ước vọng thành nhà văn, thì tôi chỉ còn một cách, là tôi kê nòng súng vào đầu tôi. Hủy nội dung ở mức độ triệt để, là vậy. Ở mức độ này hủy chữ nghĩa cả hình thức lẫn nội dung trở thành chuyện vặt, rất vặt.
Tiếng gừ gừ cất lên. Mỗi lúc một dồn dập. Ra khỏi phòng, tôi ra hành lang, giỏng tai. Con nhỏ kêu, tiếng kêu càng lúc càng có chiều tức giận. Mẹ nó lục đục, dép lê trên sàn, miệng lầu bầu nghe không rõ. Con nhỏ ậm ực, âm thanh như tắc nghẹn. Hoảng hồn, tôi mở cửa phòng. Bả nhìn tôi, giọng nhẫn nhục: ‘’ không có chi đâu chú’’. Tôi vẫn hỏi :
- Có chuyện chi vậy chị?
- Dà…dà…
- Cần tôi làm gì, chị cứ nói…Có chuyện chi vậy?
- Dà…- Bả ấp úng -… Dà, cháu nó đòi hỏi.
- Đòi gì?
- Dà…Cháu nó cũng là con gái, có nhu cầu như mọi người…đó chú! Chú ra ngoài chút đi!
Không nhìn tôi, bả lật con nhỏ cho nó nằm ngửa ra, tay luồn vào quần nó. Tiếng gừ gừ nhỏ dần. Tôi đóng cửa phòng, nước mắt ứa chảy xuống má. Thì ra vậy. Không còn tiếng gừ gừ. Tiếng ứ ứ bất chợt cất lên, mỗi lúc một lớn, rồi biến dần thành tiếng rên rỉ, nghe ậm ừ đau đớn. Ông Trời ơi. Ông sinh thành ra muôn loài vạn vật, sao Ông tạo ra cái oái oăm này? Nhu cầu sinh lý của một đứa con gái nhiễm chất độc da cam Ông bày ra để hành hạ hay để đền bù? Lẽ ra, thay vì cho nó cái khả năng khoái lạc, thiếu gì những cái khả năng khác Ông có thể cho để cuộc đời con bé đỡ khổ. Ví dụ, cho Ông tay nó dài ra, chân nó bớt cong, hay cho nó nói, nó ca hát…
Quay về phòng, tôi buông người nằm soải, tay luồn dưới gối đầu, móc khẩu súng ra. Nhắm mắt, tôi cố nhưng không nghe thấy tiếng nước sông Thị Nghè, tiếng muỗi vo ve. Quê hương tôi ơi, nay còn hay mất, và ở đâu rồi. Ôi, lại cũng ông Trời sao, cái kiếp lưu vong này? Ông Trời ơi, tôi buột miệng : ‘’ tôi nghĩ kỹ rồi, tôi sẽ kê nòng súng vào đầu Ông, một mình Ông ‘’. Tôi sẽ gẩy chốt an toàn. Tôi sẽ thò ngón tay trỏ vào cò súng, rồi tôi sẽ bóp, vừa bóp vừa thét ‘’ cho Ông biến khỏi cái thế gìới của chúng tao’’. Tôi thiếp dần, và Ông ấy hiện ra, đầu to trán hói, khề khà :
- Bay trách gì ta?
- Đã tạo, sao Ông còn hủy, như giỡn chơi vậy?
- Muốn tạo, phải có hủy, và ngược lại. Ta sắp đặt mầm mống, còn hủy cái gì và tạo cái gì trên trái đất là chuyện tiến hoá của chúng bay. Đấy, thế kỷ vừa qua ta đã cho chúng bay nào là Stalin, nào là Hitler, nào là Mao…Để bay ý thức sức hủy hoại của cuồng vọng. Và đối đầu với hủy hoại, bay phải ý thức thế nào để mà sinh sôi tái tạo… Thế là, ta sinh cả Gandhi, cả Tagore, Einstein. Thậm chí có mi, kẻ mang ước vọng thành nhà văn, và còn đang khắc khoải chuyện hủy nội dung trong văn chương, hà hà …Thật ra, giống chúng bay là giống huyễn hão, bay muốn cướp cả chỗ tao, có đứa hàm hồ kêu Thượng Đế đã chết, để muốn làm gì cứ làm. Giấc mơ làm Big Brother do anh chàng nhà văn Orwell viễn tưởng đấy, vui ra trò! Ta còn nhiều dịp xem bay múa may, lúc kiệt sức thì rồi, như nhiều lần, quay lại trách móc và van xin ta, gọi ta bằng nào Chúa, nào Phật, nào Mahomed…Bay đâu có biết là lúc đấy phải gọi chính mình. Chỉ có bay mới cứu rỗi được bay, đừng đợi ta làm phép ban ơn, chẳng khi nào được đâu!
Thế đấy à? Sinh ra rồi Ông bỏ chúng tôi như một lũ con rơi ư? Không cầm được cơn giận uất lên cổ,tôi bóp cò. Tiếng súng nổ chói tai. Tôi tỉnh. Ông Trời đã đi từ lúc ấy. Hình như vậy. Sau khi cười ằng ặc.
*
Thức tới sáng, tôi viết những dòng chữ trên mong cống hiến bạn, nhân vật thứ ba. Tôi viết trong cơn lên đồng của những hiện thực xoáy vào tim óc tôi dẫu chúng ở ngoài cái tôi nhỏ bé của một tôi đây, kẻ có ước vọng thành nhà văn. Chao ôi, nội dung của những hiện thực đau đớn này vô vàn, và sự lãnh cảm của con người với nhau chính là động thái hủy nội dung của cả xã hội. Ông Trời lại cười ằng ặc. Ổng mỉa mai ‘’ thì bay lại đấm ngực kêu tội của tôi, tội của tôi mọi đàng. Còn mi, mi có huyễn hão trong cái ước vọng của mi hay không, mi biết…’’ Tôi chợt nhớ lại có lần trao đổi với G, một nhà văn thành danh về văn chương. Anh ấy nghe tôi rồi nhẹ nhàng : ‘’ Anh bắt tiểu thuyết đèo bồng một sứ mệnh mà tôi e cỗ xe văn chương chịu không nổi! ‘’. Sứ mệnh gì đâu, anh ơi. Tôi chỉ muốn trấn an. Và chính xã hội nhìn từ quá khứ nhưng không dừng ở hiện tại mà hướng đến tương lai là một cách, với điều kiện con người không lãnh cảm với nhau ở thì hiện tại, cùng nhau giải ảo lịch sử, và nhất là cùng nhau đặt những mốc tương lai. Hiện tại nay như mớ bòng bong. Cạnh phòng tôi, con nhỏ nhiễm chất độc da cam thỉnh thoảng lại kêu gừ gừ, nhắc chuyện Không Quân Mỹ tưới xuống rừng Việt Nam 850 triệu lít thuốc khai quang, tức 350 kilô dioxine, mà chỉ một phần triệu của một gam cũng đủ tác hại gây ra dị tật bẩm sinh. Mẹ nó lâu lâu thở dài, goá bụa thuở lơ lửng dưới bốn mươi mùa xuân, gánh trên lưng một bà mẹ già và một đứa con tật nguyền. Cha nó bị người lạ bắn bỏ, xác quăng xuống biển, có linh hồn thì nay chắc ra đường biểu tình chống xâm lăng lãnh hải và biển đảo. Mở báo điện trên mạng ra đọc, mục xã hội. Nào là người giầu sủa chó ra cắn chết người nghèo, cướp đất nông dân để xây những công trình tầm cỡ, đóng cửa tu viện, học sinh giết thày giáo, cha mẹ bán con đi làm nô lệ tình dục xứ ngoài, cướp đêm và cướp ngày vênh váo nhan nhản…Nhưng thật oái oăm, nay bỗng đầy đường những tiến sĩ thạc sĩ có hẳn nền giáo dục - đào tạo cấp bằng đang tiến vào trận địa kinh tế tri thức…Chao ôi, thật mủi lòng cho cái xã hội rệu rã đang tự hủy. Giả như ngày nay có đến năm mười Nam Cao với Vũ Trọng Phụng cũng không hết truyện (và chuyện) để kể.
Thế nhưng, người đẹp bỏ bùa mê, đặt vấn đề hủy nội dung trong văn học. Người đẹp ơi, nếu đối tượng của văn học là con người trong một cộng đồng người thì làm sao hủy được nội dung đây. Ơ, thì cũng những con người đơn lẻ sống tách biệt, ít ra là trong nội thức, người đẹp khẽ khàng nói. Có, nhưng từ đâu những nội thức hình thành? Ít nhất là từ ngôn ngữ, cách truyền đạt giữa người viết và người đọc. Chỉ thế, cái nền vẫn là một phạm trù văn hoá, và văn hóa thì chẳng thể tách ra khỏi xã hội được. Tôi cũng từng đọc những nhà văn (?) lấy chính mình làm đối tượng văn chương. Thế là có văn chương nội tâm, bản năng, phi lý, hiện sinh, Linda mặt dọc mày ngang sếch xiếc, giải phóng hạn chế giới tính…Vâng, phải nói ngay kiểu văn chương này cũng chẳng mới mẻ gì ở phương Tây ( nhưng tôi không chơi trò kể tên tác giả lấy oai hiểu biết). Phải nói ngay, đôi khi qua tiếng Việt mình cũng có những tác phẩm vượt trội. Nhưng trung trung, không được bao nhiêu. Và ngày càng mất bạn đọc, nhân vật thứ ba, những kẻ hủy nội dung văn học cách tân bằng cách nhăm mắt (rất dễ). Phải nói ngay, nhiều những nhà văn hậu hiện đại và hiện đại của chúng ta ‘’ gãi ghẻ’’ tâm hồn mình, coi mình là vũ trụ, và tưởng tâm hồn cô đơn của mình là cái rốn đáng phô trương cho nhân loại xem chung. Chữ ‘’ gãi ghẻ’’ là chữ ông bạn có giọng the thé ở Coffee Factory, và câu sau, ông ta tiếp : ‘’ gãi hoài gãi hủy, riết nó mọc mụn thiệt, đâm đổ bịnh!’’.
Người đẹp thủ thỉ phản biện :‘’ hiện thực anh kể trên là chuyện quốc nội. Hải ngoại mình khác, đâu có những nhức nhối đó…’’ Nếu là bây giờ thì tôi đáp, thế chuyện con nhỏ nhiễm độc da cam nó không đang ở Cali đấy à! Nhưng thôi, kể ngay một câu chuyện xảy ra trước cửa chợ SaiGon City xế Coffee Factory, nơi tôi vào mua rượu đỏ ‘’ Con Gà’’, một loại rượu đỏ bạn nhậu cứ la lên (lấy khí thế) là rượu ngon (nhất là vừa túi tiền). Hôm đó, tôi gặp một anh còn trẻ đầu đội mũ, mặt cúi gầm, gối quì, trước mặt để tấm bảng bằng ngôn ngữ mình : Vừa ra tù, hôm-lét, muốn làm lại cuộc đời. Tôi ngồi xuống bên cạnh. Anh ngạc nhiên, nhưng cười, nhìn hỏi : ‘’ cũng hôm-lét à? ‘’. Không đáp, tôi mở chai rượu, mời anh tu. Anh lắc : ‘’ thôi, tính làm lại cuộc đời mà, rượu xưa nó đưa tui zô tù đó anh! ‘’ Anh kể, thèm rượu mà không tiền, anh theo bạn bè đi ăn cướp rồi bị bắt. Anh cương quyết : ‘’ nhưng đây là lần cuối, tui ra đây để cho bà con mình biết mặt, rồi như con phượng hoàng, tui sẽ bay lên từ đống tro than của mình đó anh!’’ Càng ngạc nhiên, tôi hỏi tại sao. ‘’ Giấu mình đi, tức trước mắt bà con mình chưa chết, thì cái thân con cú trở về con cú, dễ ợt. Còn ngồi đây, mình thành tro than rồi, chỉ còn một cách là bay lên…Tui đang đợi giấy tờ cho đi học nghề pờlơmbờ (plumber), sẽ là phượng móng sắt, anh à!’’. Người đẹp thân mến, chuyện con phượng hoàng móng sắt có thể thành truyện. Truyện cần cấu trúc, kể thế nào cho hấp dẫn, lọt tai. Và chuyển được một nội dung nào đó là đánh động tấm lòng những nhân vật thứ ba, trấn an họ bằng cách hé ra chút ánh sáng hy vọng từ những nỗi niềm u ám của đời người, bất cứ ở đâu, ai cũng có thể có. Thơ khác, thơ chủ là sáng tạo phong cách và ngôn từ. Làm được thơ, là qua cửa Thần Phù, có bà Chúa Thơ vẫy gọi. Và khéo tu thời nổi. Còn vụng tu thời chìm, vô tăm.
*
Nghe tiếng lục đục phòng bên, tôi đoán chừng hai mẹ con bả đã thức. Lát sau, cửa phòng mở, tiếng chân xuống lầu cọt kẹt. Nhìn qua cửa sổ, mắt trời ló ra trải nắng vàng mượt trên thảm cỏ cuối mắt. Một đàn chim cánh trắng bay ngang, vứt lại đàng sau dăm tiếng kêu giục bình minh. Tôi vào bếp, thấy bả đang loay hoay sửa soạn bữa điểm tâm. Nhìn lên, bả nhẹ giọng :
- Chú ăn chi tui làm?
- Cám ơn chị, tôi chỉ làm một ly cà phê thôi. Để tôi tự pha! Còn cháu, ẵm nó ra ngoài vườn. Sáng nay nắng đẹp, trời ấm…
- Dà…Để tui lên mặc áo quần cho con nhỏ đã, bả cười, mắt ánh lên một niềm vui mỏng mảnh.
Lên bồng con nhỏ, nó nhẹ tanh như bông, vừa có vừa không. Tôi chậm rãi xuống lầu. Đặt nó vào chiếc xe lăn, tôi đẩy ra ngoài. Nắng ùa đến khiến con nhỏ nhắm tịt mắt, nhưng miệng ngoác ra như cười. Bả bước theo, nói :
- Nhỏ nó zui đấy chú, nó cười là nó zui…
- Bữa nay là đầu mùa xuân…
- Dà, đêm nay giao thừa đó chú…Giọng bả chợt buồn buồn- hổng biết bà già tui bên mình làm chi, may còn bà con lối xóm trông chừng giùm! Còn bốn giờ nữa là giao thừa bên mình! Tết mà xa nhà rầu chi lạ nè…Nhà không có nhang đèn, không biết làm sao cúng vái ông bà…
- Chị để chuyện đó tôi lo, chút xíu nữa tôi đi mua, ở đây gì cũng có hết!
Bả đút cho con nhỏ ăn, lấy khăn lau rớt rãi, miệng kêu nho nhỏ, ăn đi con, ăn đi con. Tồn tại như nó, tôi tự hỏi, cái gì là hạnh phúc và đâu là tương lai. Lẽ ra, hủy triệt để, cả hình thức và nội dung, là chuyện có thể đặt vào trường hợp này. Không làm đồ tể, ai có cái quyền hủy tạo đó? Nhưng ngay ở phút này, miệng con nhỏ nhếch lên cười, dẫu cái cười méo mó. Và đêm qua, nó kêu ứ ứ, rồi rên rỉ, như một người đàn bà có khả năng lạc dục giống mọi người đàn bà trong cái cõi này. Đời sống vẫn còn đó, vừa như nguyền rủa, vừa như phép lạ cứu rỗi. Ông Trời oái oăm ơi! Ông vỗ ngực nhận mình toàn năng để hành hạ chúng tôi ở hạ giới này thế ư! Hình như, giống mọi lần, lại tiếng cười ằng ặc. Cơn giận bùng ra, tôi cắn răng ghìm tiếng, nếu nội dung nào cũng chỉ thể hiện được qua ý thức và cảm nhận, thì tôi có thể hủy thân xác tôi đây, và thế là không còn một nội dung nào tồn tại được. ‘’Thế còn chuyện có hay không có linh hồn, mi chưa đặt thành câu hỏi ư? ‘’ Ông Trời mỉa mai, tiếp, ‘’ lại huyễn hão, vanitas, et omnia vanitas’’ …
Buổi trưa qua đi, phần thưởng là cái nhếch miệng cười của con nhỏ. Và nắng, nắng rực rỡ. Mua nhang đèn về, tôi để bả lo cúng kiếng, quay lên lầu, ngồi trước compiutơ gõ những dòng chữ mang hơi hám của một bức thư cuối gửi cho bạn bè. Tôi đọc, rồi tôi bỏ thùng rác, chỉ giữ vài dòng : các anh đã cưu mang bằng tình bạn một kẻ mang ước vọng thành nhà văn nhưng thật thì đang lạc lõng giữa hủy và tạo, hiện đại và cổ điển, hư và thực. Đồng hành với một người lạc đường hẳn khó nhọc, vì thế, xin cám ơn, mãi mãi. Đến khuya, có tiếng mở cửa. Hắn đã về, như hẹn. Bà mẹ con nhỏ nạn nhân chất độc da cam vội vã xuống lầu. Hắn thì thầm to nhỏ với bà. Hắn kể những chuyện ở Washington DC, những gặp gỡ này nọ, và bảo chỉ 6 triệu đô giúp làng Hòa Bình là nơi nuôi những đứa trẻ dị dạng mà Quốc Hội Mỹ cũng chưa thông qua, trong khi đó, mới đây, họ đã biểu quyết bạc ngàn tỉ để hỗ trợ những ông chủ lớn của nào AIG, nào City Bank, Goldman & Sach… trong ngành tài chính trong cơn khủng hoảng vừa rồi. Qua cánh cửa phòng mở hé, tôi nghe bả thở dài, rồi lại thở dài, thờ dài và cuối cùng bật miệng khóc rấm rứt. Tôi nâng khẩu súng báng giả ngà lên, muốn bắn bỏ cả thế gian này. Nhưng hắn chỉ để cho tôi có đúng 6 viên đạn. Tôi vuốt mặt, bình tĩnh đưa nòng súng bỏ vào miệng. Chết có ý thức, với tự do, và lựa chọn nó như một lựa chọn bất khả kháng mới lãng mạn làm sao. Cứ lừng lững, đêm về đổ bóng tối vào mọi niềm hy vọng. Hy vọng của một người mẹ mong con mình có chút khả năng tái tạo một phần cái cơ thể bị tàn phá. Hy vọng của tôi, kẻ muốn chiều người đẹp, tìm thứ bùa mê gọi là hủy nội dung, một phương thức cách tân văn chương cho thật hiện đại.
*
Sáng hôm sau, tôi dậy rất sớm, rón rén ra khỏi nhà hắn khi trời mới nhá nhem. Men theo đường Vista del Oro, tôi rẽ phải, đi xuống Eastbluff. Đến ngã tư cắt Jamboree là có trạm xe buýt, chỉ đổi một chuyến là tôi về đến khu Bolsa. Nhưng không đợi xe, tôi cuốc bộ. Nắng đã leo lên đỉnh ngọn cây tôi đã gọi là cây hoa gạo. Những bông hoa bầm đỏ mầu máu điểm vào khoảng trời xanh ngắt trên cao lung linh trong gió sớm. Chẳng hiểu sao, tôi buột miệng hát, như hắn, thế là chị ơi, rụng bông hoa gạo. Ô hay, Trời không im gió cho ngày chị sinh. Vừa bước, tôi vừa nghêu ngao. Chắc tôi có vẻ vui, hai ba người Mỹ chạy jogging trên chiếc cầu dọc Jamboree giơ tay vẫy, miệng hello. Tôi cũng good morning, rất lịch sự. Tay thò vào bụng sờ cái báng súng giả ngà, tôi yên tâm, nó đây, phương tiện cho phép tôi hủy nội dung, và hủy một cách triệt để, cái nội dung tôi có toàn quyền định phận. Vâng, các bạn hữu của tôi, tôi không phải là loại bạ gì giết nấy như đám Hitler, Stalin hay Mao đâu, các bạn chớ lo. Hủy cái nội dung này, xin thưa, tôi muốn đánh một tiếng chuông. Chuông ngân ở quận Cam, nhưng tiếng vang vọng có thể về Sài Gòn, về Hà Nội, điểm tụ hoành tráng của văn nhân Giao Chỉ mới đây còn thắc mắc sao Việt Nam ta không (chưa) có giải Nobel. Xin thưa, vì văn chương của các ngài hơi bị lãnh cảm, kiểu dương vật buồn thiu như cách nói một nhà văn nữ. Và hơi bị trĩ nên dạng ra đi hàng hai, vừa đi vừa hô là văn chương ẩn dụ giữa một trận đồ chính chị chính em bát nháo, thực thì giữa hai chân có nỗi sợ bị thiến dẫu nếu không thì nó vẫn cứ buồn thiu…Và cũng bắt đầu cách tân, cũng hiện và hậu hiện đại, cũng hiện thực huyền ảo… nghỉa là cũng đầy nhãn hiệu, cũng rất hình thức, nhưng sợ rồi chẳng đi đến đâu. Thôi, cho tôi kiệm lời, kẻo mất lòng, mang tiếng.
Đến Coffee Factory khoảng mười giờ, khách không đông như lệ thường, có lẽ vì hôm nay là ngày mồng một Tết. Lác đác, tiếng pháo nổ. Người mình ở Little Saigon quận Cam đây giữ truyền thống, cũng bánh chưng xanh cũng pháo hồng, cũng xông đất xông nhà, ăn mặc bảnh bao, và gặp nhau chào hỏi chúc tụng. Tôi chọn cái góc bên ngoài tiệm, thoáng hơn, và có quyền hút thuốc lá. Chị tiếp viên quen mặt ra chào, nói như reo ‘’ càphê đen đá…’’ và nhại ca từ họ Trịnh ‘’ một ngày như mọi ngày’’ Tôi cười, gật đầu. Khi đó ông họa sĩ từ bãi đậu xe bước vào. Để khỏi nghe ổng vừa bán được120000 đô tranh, tôi bắt tay ông : ‘’chúc bác năm nay đắt hàng bằng năm bằng mười năm ngoái nghe’’. Ổng cười, rất tính toán, khoa học : ‘’ vậy là phải bán được từ sáu trăm ngàn tới một triệu hai đô’’ rồi đưa mắt nhìn quanh tìm người lạ. Đám nhân vật bạn cũng vừa kéo tới. Anh giọng the thé la lớn : ’’ Chào nhà văn…Năm mới năm me, may mắn nghe’’. Anh giọng uồm uồm, bữa nay diện đồ bộ rằn ri, đầu đội nón đỏ, vẫy nói : ’’ Chút ra xem diễn binh, ngay cạnh chỗ hội chợ, năm nay tui cầm cờ đi đầu binh chủng đó!’’. Khi đó, chị tiếp viên bưng ly càphê ra đặt lên bàn. Tôi đưa giấy mười đô, thân mật : ‘’ khỏi thối tiền, năm mới lì xì mà! ‘’ Chị ỏn ẻn ‘’ cám ơn heng, chúc nhà zăng viết nhiều viết hay!’’. Vừa nghe, tôi cảm thấy tủi thân, lòng nhủ lòng, tôi còn có bao nhiêu thời gian nữa đâu.
Thời gian chùng xuống, dài ra đến độ không thấy đầu bên kia. Đầu này, là ly càphê uống thật dè sẻn, nhưng cũng cạn dần. Tôi rút khẫu súng, và gẩy chốt an toàn, rồi lại giấu dưới áo. Tôi có thời giờ cho thêm một ngụm càphê đen đá. Tôi mở mắt nhìn thế gian yêu dấu này, thầm nhắc điều tôi lập đi lập lại từ bữa qua, một cuộc đời không dám hy sinh cho một cái gì là một cuộc đời không đáng sống. Thưa với bạn, tôi phải gióng một tiếng chuông báo động cho văn chương hải ngoại cũng như quốc nội về cái nguy cơ hủy nội dung của hiện thực bằng thủ pháp uốn éo ngôn từ giả cách tân chẳng khác chi kẻ lông mày, xâm môi, vén mắt, nâng mũi cho giống đầm Trắng…Thưa, hiện thực Việt Nam quê hương mình bứt trội mọi hư cấu, và xã hội đang chờ những Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Nguyên Hồng… thời này để ghi chút trí nhớ cho đời sau. Vâng, thưa…Tôi rút súng, kê vào thái dương, kêu : ‘’tôi yêu các bạn và thương quê mình lắm’’ rồi tôi siết ngón tay trỏ vào cò súng.
Một tiếng nổ chát chúa.
Tôi như mê đi, thấy mình bay lên cao như trong phim Der Himmel über Berlin của đạo diễn Wim Wenders phỏng theo truyện của Peter Handke có cái tên dịch là ‘’Đôi cánh ước vọng’’, thấy xa xa khu Phúc Lộc Thọ, gần gần là chợ Saigon City, rồi Lee’s Sandwhich. Tôi thấy căn hộ Mobile Home, nghe tiếng nước vỗ sông Thị Nghè, và tiếng muỗi vo ve. Chỉ một sát na, tôi nhìn lại đời tôi như một cuốn phim, từ khi trốn lính đến lúc mang cái ước vọng thành nhà văn, với bao nhiêu khuôn mặt thân thương kẻ còn người mất. Rồi ai đó lay tôi, nâng đầu tôi lên. Tôi nghe chị tiếp viên la’’ gọi 911’’. Tiếng xe cảnh sát hú còi, và có kẻ vỗ vỗ vào mặt tôi, chụp lên mũi cái chụp truyền oxy, rồi xốc tôi ngồi lên. Tỉnh dần, tôi mở mắt ra nhìn. Trước mặt, một cảnh sát da đen to như khổng lồ giơ khẩu súng báng giả ngà lên, sẵng giọng ( bằng tiếng Mỹ, dĩ nhiên) : ‘’ Cái này mua ở Toys’R’us, là đồ chơi…’’. Ghé mắt vào phần dưới báng súng, hắn đọc ‘’ Made in China’’. Tôi sờ tay lên đầu, quả không có máu. Viên cảnh sát tiếp : ‘’ Bữa nay Thành Phố cho người Việt đốt pháo, nên cứ coi cái súng cho con nít này cũng là một cách đốt pháo mừng xuân…Nhưng lần sau mà còn gọi 911 mà chẳng có gì cần cấp cứu, sẽ bị phạt hành chính từ 500 cho đến 5000 đô. Watch-out !’’
Xin lỗi nhé, tôi muốn nhưng không hủy được nội dung ở mức triệt để, chết để hòng làm tiếng chuông ngân từ quận Cam này vượt đại dương vẳng đến tận Sài Gòn, Hà Nội. Tôi định hy sinh, chết để cứu một nền văn chương đang lâm vào ngõ cụt hình thức, nhưng đâu ngờ Trung Quốc làm hàng giả tài tình đến thế. Siêu cường cuối kỷ 21 này bán cái gì thì cũng là hàng ‘’nhái’’, khiến tôi chỉ còn thúc thủ, chết cũng không xong, nay rồi phải kéo lê cái kiếp vật vờ hư thực. Nhưng trước khi chắp tay bái chư thiên hạ để cáo cái tội còn sống này, tôi xin thêm vài lời gọi là hậu chú cho cái tạp truyện về những chuyện Cali này. Thứ nhất, tuy không hủy được nhưng tôi đã thành công (có chút châm chước) trong việc ‘’ trượt’’ nội dung, điều ông Alain Robbe-Grillet ca cẩm về ông Roland Barthes, cả hai đều là những nhà văn hoá cách tân tầm cỡ. Vậy xin chớ cho rằng tôi ‘’ cổ điển’’ hay ‘’bảo thủ’ nhé. Nhưng cũng thú thật, kết hợp thể ký với thể truyện mang dạng giễu nhại hề chèo (satiric), lại đèo vào những vấn đề lẽ ra phải viết ngay ngắn trong một tiểu luận văn chương trang trọng, quả tôi đã làm rối beng lên mà không dám chắc gì về hiệu ứng văn chương. Nếu thất thố làm mất thì giờ vàng bạc của nhân vật bạn, tôi chỉ xin đấm ngực mình, kêu lỗi tại tôi, lỗi tại tôi, mọi đàng. Thứ hai, trong cái tít sách của Vương Sóc, người đẹp bỏ bùa mê cho ta, thì người đẹp tiếng Hán là Mỹ Nhân. Và Mỹ Nhân, không chỉ phái nữ như Dương Quí Phi mà còn có thể là những bậc hiền giả phái nam, như ông Khổng, ông Mạnh. À, trên quê hương Việt Nam mình người lạ đang xây văn miếu thờ Khổng Tử đấy ( thôi ta cứ hy vọng miếu này cũng giả như khẩu súng Made in China thì đỡ (sợ) biết bao). Dài dòng thế này, tôi chỉ mong các bạn chớ gán cho người đẹp trong tạp truyện này một khuôn mặt nữ mà có dăm kẻ đã cho là tôi phải lòng thuở quận Cam vào xuân. Chuyện này, chỉ tôi mới biết, với cái nội dung tôi không phổ biến. Và chẳng bao giờ muốn hủy./.
Cali, tháng 3/Quebec, tháng 4, 2010
