Cái loài bông họ đậu mọc thành từng chùm ngắn vàng rực, be bé, xinh xinh đối với Tâm thì không lạ gì. Tâm đã từng biết đến bông điên điển. Nhưng sự hiểu biết đó chỉ là hời hợt, thoáng qua.

Mãi cho đến khi tốt nghiệp sư phạm về nhận công tác tại một trường Trung học cơ sở vùng sâu, Tâm mới được biết qua món bông điên điển nấu chua trong bữa cơm chiều do nhà trường và Hội cha mẹ học sinh  tiếp đãi. Những ngày sau Tâm còn được biết qua món bông điên điển làm dưa, bóp muối, trụng nước sôi ăn với cá nướng … Cái vị đăng đắng, ngòn ngọt đã làm cho Tâm chợt nghĩ ra:

- À! thì ra bông điên điển cũng ăn được, lại rất lành tính. Ở quê mình, miệt Gò Công ít ai ăn bông điên điển.

Dần dà, Tâm được biết thêm ở đây bông điên điển chỉ nở rộ vào mùa nước nổi. Các “lão nông tri điền” còn cho biết năm nào bông điên điển tốt tươi khác thường là dấu hiệu nước lớn – có lũ lụt. Điều đó đúng hay không Tâm chưa rõ lắm nhưng cứ sau khai giảng mỗi năm học, bông điên điển đã trở thành như người dự báo thời tiết, âm thầm nhắc nhở Tâm về việc phòng chống lũ lụt.

Bảy năm công tác trong vùng sâu, Tâm đã từng là giáo viên, tổ trưởng chuyên môn, hiệu phó và hiện nay là hiệu trưởng. Từng ấy năm, Tâm đã trải qua bốn, năm mùa nước nổi và hai, ba mùa lũ lụt. Kể ra Tâm cũng có nhiều kinh nghiệm về việc phòng chống loại thiên tai này. Thế nhưng cơn lũ năm nay lại quá lớn ngoài sức tưởng tượng của Tâm. Nó đến nhanh, dâng cao và lan tỏa với tốc độ khủng khiếp. Ngôi trường thân yêu của Tâm cứ bị ngập dần, ngập dần từng tấc một. Cuộc chiến đấu chống đỡ với lũ lụt ngay từ khi bắt đầu đã quá là vất vả.

Mặc dù đã chuẩn bị trước nhưng Tâm có cảm giác như người lâm trận bị địch quân bao vây tứ phía phải chống chọi quyết liệt mà cái thắng, cái thua chỉ chênh nhau từng ly, từng tý một.

Đầu tiên Tâm cho di dời đồ đạc và giáo viên ra khỏi nhà ở tập thể  vì có nền quá thấp. Bản thân Tâm và mấy giáo viên phải đến tá túc tại nhà của Huỳnh Hương – cô giáo chủ nhiệm lớp chín ở bên kia sông thuộc khu thị tứ có vùng đê bao vững chắc. Mọi việc đi lại, ăn ở phải nhờ cả vào sự giúp đỡ của gia đình Huỳnh Hương.

Chưa được một tuần, nước dâng cao, trường phải cho học sinh nghỉ học. Tâm huy động lực lượng gom gọn hồ sơ, tài liệu, sách, thiết bị và kê đỡ bàn ghế lên cao tránh lũ rồi cho giáo viên ở xa về nghỉ. Tâm và một số giáo viên ở lại trực trường và duy trì việc học của khối chín. Bốn lớp chín, hơn một trăm năm mươi học sinh dựa vào khu nhà kho cũ của Công ty lương thực để tiếp tục học. Nước lại dâng cao đe dọa bàn ghế, trang thiết bị của trường. Tâm điện về trên xin thêm kinh phí và huy động người kê lại bàn ghế. Hơn phân nửa giáo viên ở xa đã được cho về nghỉ lũ nên Tâm phải nhờ vả nhiều vào sự giúp đỡ của cha mẹ học sinh.

Gần một trăm cây bạch đàn đã được bè về trường, cưa cắt làm giàn giáo kê đỡ bàn ghế, đồ đạc lên thật cao, an toàn. Vừa mới xong việc ai cũng mệt nhoài, thì cô giáo Mỹ Phương bị bệnh, sốt cao ba ngày không hạ. Trạm Y tế lại ngập sâu, việc điều trị quá khó khăn cho nên Tâm, anh Chủ tịch Công đoàn và Huỳnh Hương phải đưa Mỹ Phương về tận nhà ở Thành phố Mỹ Tho.

Trở về trường, Tâm phải lao vào giải quyết việc học của khối chín vì khu nhà kho bị ngập nước. Tâm uể oải:

- Đành phải cho khối chín nghỉ học thôi! Hết chỗ rồi!

- Anh Tâm! Theo em, ta nên đề xuất với Ủy ban xã mượn phòng họp để học tiếp cho khối chín, không nên nghỉ hết – Huỳnh Hương nêu ý kiến.

Tâm đã đến gặp anh Tám Công, Chủ tịch xã. Như có chuẩn bị từ trước, anh Tám chẳng những cho mượn phòng họp mà cho mượn luôn dãy lầu của trụ sở. Anh sẽ cho dọn nơi làm việc của các ban, ngành xã xuống tầng trệt. Anh hẹn:

- Sáng thứ hai, anh Tâm cho học sinh tới học được rồi đó!

Nhưng phòng họp chỉ đủ cho một lớp học, chọn lớp nào bỏ lớp nào? Tâm cảm thấy hơi lúng túng.

- Theo em thấy nếu vậy thì nên mượn thêm khu nhà ăn sửa sang lại thành lớp học là đủ, em nào nhà xa đi lại khó khăn thì gửi nhà dân hoặc ở nội trú tại trụ sở Ủy ban luôn cho tiện.

Ý kiến của Huỳnh Hương được chấp nhận. Tâm thầm nghĩ:

- Cô bé Hương này khi nào có khó khăn thì thường phát sinh sáng kiến kể cũng hay thật!

Tâm, Huỳnh Hương, Mỹ Phương cùng học chung trường Sư phạm, Tâm với Mỹ Phương là bạn học chung lớp ở Trung học. Tại trường Sư phạm Tâm với Mỹ Phương học cùng khóa nhưng khác lớp, Huỳnh Hương là khóa đàn em. Tâm học năm cuối thì Huỳnh Hương vào học năm thứ nhất. Không biết thế nào mà cả ba cùng về công tác chung một trường. Do vậy mà họ nhanh chóng trở thành bạn thân với nhau, có thể nói là rất mực thân thiết. Những lúc vui vẻ bạn bè và giáo viên trong trường thường nói bóng gió, kết đôi cho Tâm, đại loại như:

- Anh Tâm! Cứ lượn lờ con cá vàng mãi sao? Phải chọn một trong hai cô đi chứ. Không thôi có lúc phải hối tiếc đó!

Hoặc:

- Này ông tướng, định bắt cá hai tay phải không? Không được đâu! Ông phải chọn một cô. Theo mình thì cả hai cô đều đẹp tính đẹp người. Vấn đề là ông phù hợp với ai, biết chưa?

Những lần như vậy Tâm chỉ cười trừ, nói đẩy đưa hoặc đánh trống lảng cho xong chuyện. Thật ra có lúc Tâm cũng nghĩ tới vấn đề này nhưng chưa có được lúc nào suy nghĩ cho ra đầu ra đuôi cả. Thường thì đang nghĩ ngợi Tâm lại bị công việc chen vào hoặc do mệt mõi giấc ngủ đến nhanh đã cuốn phăng đi. Đối với Tâm tình bạn như vậy đã tốt, nếu thành tình yêu cũng càng tốt nhưng trong lòng Tâm điều đó chưa khẳng định hẳn, nhất là chọn Hương hay Phương? Chọn ra sao để không ảnh hưởng đến ba người. Điều đó khó quá!

Cả trường hơn hai mươi lớp bây giờ chỉ còn lại bốn lớp, Tâm giao việc coi sóc lớp chín cho cô Hiệu phó và Huỳnh Hương. Tâm bận phải phối hợp với phụ huynh tổ chức cho học sinh tiếp nhận xuồng, tập sách, tiền bạc … của cơ quan cấp trên, của trường bạn, huyện bạn hoặc của các tổ chức cá nhân gửi, tặng cho trường, cho học sinh nghèo có hoàn cảnh khó khăn vùng lũ lụt

*          *

                                      *

Sau một tháng hoành hành dữ dội, con lũ đã chựng lại và bắt đầu rút đi. Khác với khi đến, nó rút đi một cách chậm rãi, từ từ thấy mà nóng ruột. Ngày nào có mưa lớn mực nước lại giữ nguyên như cũ thậm chí còn nhích lên. Mặc dù vậy nhưng mọi việc chuẩn bị cho sau lũ cũng đã bắt đầu. Tâm lập các báo cáo thống kê tình hình thiệt hại và chuẩn bị các công việc để tập trung giáo viên, học sinh học lại.

Mỹ Phương là giáo viên trở lại trường sớm nhất khi lũ đang rút đi. Sau khi khỏi bệnh, Mỹ Phương gầy hơn, xanh mướt, vẻ mặt hơi buồn nhưng trông thoáng nét nghiêm nghị. Mỹ Phương tìm gặp Tâm để trao đổi một việc quan trọng. Phương xin Hiệu trưởng phê duyệt cho được chuyển ngành về Công ty Du lịch của tỉnh. Hơi bất ngờ nhưng Tâm, cô Hiệu phó và anh Chủ tịch Công đoàn đã cố gắng động viên, thuyết phục Mỹ Phương ở lại nhưng cô vẫn giữ nguyên ý định. Khi ra đến bờ sông chỉ còn lại có hai người, cô nói thêm:

- Anh có thể trách phiền hoặc đánh giá em thế nào cũng được nhưng đừng coi thường em. Em biết cũng có ngày nào đó phải chuyển trường chứ không phải chuyển ngành nhưng ngày đó không phải bây giờ. Thật ra đây là ý định của ba má em. Như anh biết, bây giờ ba má chỉ trông cậy vào em, cả hai đã hưu, già cả lại hay đau yếu luôn. Nhìn sự khẩn thiết của ba má, em không chịu được. Hơn nữa bây giờ em cũng đã gần ba mươi tuổi rồi. Em lại không quen chịu đựng với những cơn lũ lớn thế này.

Phương nói từng tiếng một, chậm rõ như những giọt nước trong chiếc vòi sắp cạn rót vào cái hồ đã quá đầy. Không chịu nổi bầu không khí quá nghiêm túc, Tâm đã lái câu chuyện sang hướng khác.

- Mỹ Phương để đơn lại đây và cho anh có thời gian suy nghĩ kỹ rồi sáng mai sẽ trả lời rõ ràng với Phương. Bây giờ hãy đi thăm học sinh lớp chín hoặc đi thăm các phụ huynh ở gần đây cái đã.      

*          *

 *

Cơn gió bấc sớm thổi nhẹ, lay động hàng cây mang theo cái lạnh se se báo hiệu mùa lũ đã đi qua, sắp kết thúc. Chiều nay Tâm là người đầu tiên trở về dãy nhà tập thể trong trường. Soi gương, Tâm thấy mình gầy tóp, da sạm nắng nhưng trông có vẻ cương nghị, chững chạc hơn. Chung quanh trường các nền phòng học đã nhô lên song sân trường còn ngập nước. Một con đường tạm bằng bao cát đã nối liền các dãy phòng học với con đường chính, bàn ghế đã được kê dọn. Đó là kết quả của ba ngày lao động cật lực của giáo viên và phụ huynh học sinh. Tất cả đã sẵn sàng cho việc học lại. Tâm nói thầm:

- Ừ thì học lại. Nhưng phải làm sao huy động học sinh trở lại lớp đông đủ. Sẽ không phải dạy bù, học đuổi, học trò vùng lũ đã vất vả khá nhiều rồi. Do vậy mà nghỉ học vì lũ bao nhiêu ngày thì nghỉ hè muộn đi bấy nhiêu ngày vậy thôi!

Tâm rảo bước một vòng theo dãy hành lang dài. Dưới ánh sáng mờ mờ của vầng trăng lưỡi liềm đầu tháng, ngôi trường của Tâm trông trống vắng, lạnh lẽo và tiều tụy như một lão già không may mắn vừa trải qua một cơn bệnh nặng. Dưới chân Tâm đó đây một vài viên gạch đã bong ra, lún sụt khua vào nhau lẹp xẹp, lục bục no nước. Quả là một sự hư hao xuống cấp nghiêm trọng.

Bên trong căn nhà tập thể giáo viên còn ẩm ướt và lạnh lẽo, Tâm cảm thấy khó ngủ. Không khí tĩnh lặng yên ả cộng với mùi gỗ ngâm lâu ngày trong nước, mùi rơm rạ mục xông lên ngai ngái khiến cho bao nhiêu sự việc, ký ức về cơn lũ lớn vừa qua lần lượt hiển hiện lên trong Tâm như một cuốn phim quay chậm, Tâm nghĩ: “Cái cảnh lũ lụt như vừa qua của mình không thể nào gọi là sống chung với lũ được. Sống chung với lũ là làm sao khi lũ lụt đổ về thì mọi sinh hoạt như đi lại, học hành, trị bệnh … phải diễn ra bình thường. Sau lũ thì tận dụng được những lợi ích do lũ mang lại như phù sa, thủy sản, vệ sinh đồng ruộng … Đàng này ngược lại mọi người trong vùng lũ  phải chạy vạy rất vất vả, học sinh thì phải nghỉ học, đi lại phải gián đoạn, bệnh không nơi chữa trị, chết thì chôn cất rất khó khăn, ăn ở tẹp nhẹp … Sau lũ thì vườn cây, ao cá bị tàn phá, cầu đường hư hại nặng nề, dân tình nghèo khó, như vậy là chạy lũ, chống đỡ với lũ chứ không phải chung sống hòa bình với lũ. Có nơi cần phải đê bao chắc chắn chống lũ triệt để hơn, nhưng có nơi cũng không cần phải chống như khu đồng lớn phía sau chẳng hạn. Như thế này thì  có người ngán ngẩm với lũ cũng phải!”

- À mà còn Mỹ Phương? Dòng suy nghĩ vô tình đưa đẩy Tâm liên tưởng đến Mỹ Phương, nhất là cái đơn xin chuyển ngành của cô.

Đầu tiên lý lẽ trong Tâm thiên về hướng tìm cách để giữ Mỹ Phương ở lại. Năm, sáu biện pháp được nghĩ ra, kể cả biện pháp Tâm nên bày tỏ tình yêu với Mỹ Phương, dùng tình cảm buộc Mỹ Phương ở lại … Thế nhưng cuối cùng thì không lý lẽ nào đứng vững được, Tâm nghĩ: Mỹ Phương khó thích nghi được với điều kiện của vùng lũ, lại còn vấn đề sức khỏe của Mỹ Phương, cha mẹ già và tuổi xuân con gái của cô nữa. Thôi đành phải thông cảm cho hoàn cảnh của Mỹ Phương và chìu theo nguyện vọng của cô vậy.

Tâm biết rõ khi cho Mỹ Phương chuyển ngành, cha mẹ cô đã chạy vạy các cơ quan từ trên xuống nhưng khi biến việc vận động ấy thành hiện thực thì phải đi từ dưới lên, mà chữ ký đầu tiên trong đơn xin là của Tâm sẽ ký vào rạng sáng ngày mai. Nghĩ đến đây, Tâm cảm thấy mình như bị hụt hẫng, bị mất mát một cái gì đó thân thiết khó tìm lại được: mất Phương. Sự mất mác đó là do hoàn cảnh, Tâm bị bất ngờ nhưng rõ ràng Tâm không có lỗi gì? 

*          *

 *

Như thường lệ vào giờ này, Tâm mở Radio để nghe dự báo thời tiết lần cuối trong ngày. Sau bản tin dự báo thời tiết tốt đẹp, từ Radio vang lên bài hát giọng nữ “chồng gần không lấy em đi lấy chồng xa… giờ đây nhớ mẹ thương cha … ăn bông điên điển chạnh lòng nhớ quê ….đường xa em khó mà về”.

Bài hát tuy không đúng hoàn cảnh của Mỹ Phương, cũng không trùng với tâm trạng của Tâm nhưng nó gieo vào Tâm sự buồn, nhớ sâu lắng.

Không ngủ được, Tâm bước ra ngoài, cánh cửa gỗ cũ kỹ, nặng nề, cọt kẹt gợi cho Tâm ý nghĩ:

- Không lẽ trường mình, nhà ở giáo viên của mình mãi như thế này? Nếu thế thì mình còn phải nhận bao nhiêu người đến rồi lại tiễn đi như Mỹ Phương nữa sao? … Phải có điều gì đó mới mẻ hơn để cải thiện lại trường sở của mình.

Tâm nhớ lại sáng hôm qua, anh Trưởng Phòng giáo dục huyện đã nói với Tâm:

- Dự án trường trung học cơ sở vùng lũ của anh có tính khả thi cao nhất và được trên xếp ưu tiên số một đấy!

Nghĩ đến đây, Tâm cảm thấy có một sự phấn chấn khác lạ, một nguồn động lực thôi thúc anh bước vào cuộc chiến đấu mới, cuộc chiến đấu quyết tâm xây dựng một trường trung học cơ sở vùng lũ lụt.

Trong trí tưởng tượng của Tâm, anh đang đứng trước một trường trung học cơ sở có lầu, đường bệ, đứng vững vàng trước mọi cơn lũ, bên kia hàng rào của trường là khu nhà ở giáo viên đàng hoàng, lịch sự. Xa xa một chút, cạnh con đê bao cao, vững chắc là con đường rộng thẳng tắp, hai bên vàng rực bông điên điển. Trên đó có bóng dáng thân thương của Huỳnh Hương, cô giáo tận tụy của học sinh vùng lũ lụt.