Benjamin Bidder và Matthias Schepp tại Moscow, Spiegel, 04/10/2011

http://www.spiegel.de/international/world/0,1518,789711,00.html

Năm năm sau vụ giết hại nhà báo phóng sự điều tra Anna Politkovskaya ở Moscow, nay đã rõ nhân thân của kẻ bị tình nghi thủ phạm. Một bức ảnh nổi lên trên một trang mạng liên quan đến mafia Chechnya, những hình ảnh mờ ảo của các nhân viên tình báo và một sĩ quan cảnh sát tham nhũng máu mê cờ bạc.

Ở Moscow, một người tiết lộ anh ta sinh ra ở Lyubertsy dễ bị nhìn với con mắt nghi ngờ hoặc được chào đón với nụ cười hiểu biết. Thành phố xám xịt nằm ở ngoại vi đông nam thủ đô này có tiếng là khá giống Corleone ở Sicily, tức là giống như một thành trì của mafia.

Trong những năm 1990, 500 kẻ côn đồ khét tiếng  về ăn cướp có vũ trang và buôn lậu vũ khí đã kiểm soát các nhà máy và các hộp đêm của Lyubertsy. Nhiều người trong bọn chúng là những lực sĩ thể hình. Thậm chí bọn chúng có bài ca riêng, trong đó chúng còn chào mời thành phố nhỏ bé của chúng như một "trung tâm bạo lực thể chất thô bạo." Một bức ảnh lãnh tụ của chúng, Sergei Zaitsev biệt danh "con thỏ" vẫn còn treo trên tường của  Titan, một phòng tập thể hình địa phương. Zaitsev bị giết trong một cuộc đấu súng năm 1993.

Dmitry Pavlyuchenkov lớn lên ở Lyubertsy, giữa các dãy nhà bê tông đúc sẵn và một tượng đài nhà du hành vũ trụ, và khi chọn nghề, dường như hắn đang cố rũ bỏ tai tiếng về tội phạm của thành phố quê hương hắn. Hắn trở thành một sĩ quan cảnh sát. Cuối cùng hắn đã được thăng lên cấp trung tá và được giao phụ trách một phòng mật vụ của cục nội vụ đô thành Moscow.

Hôm nay Pavlyuchenkov, một người đàn ông đầu hói, ăn nói nhỏ nhẹ, là nhân vật chính trong cuộc điều tra vụ giết hại nhà báo Politkovskaya. Hắn vừa là nhân chứng chủ yếu vừa là đồng phạm. Pavlyuchenkov ở trung tâm một mạng lưới âm mưu bao gồm mafia Chechnya, các sĩ quan cảnh sát tham nhũng và những hoạt động tình báo mờ ám.

[Nhà báo] Politkovskaya đã thu thập hồ sơ về những vụ vi phạm nhân quyền ở Chechnya và đã kết tội Tổng thống lúc đó là Vladimir Putin về "chủ nghĩa khủng bố nhà nước." Bà bị bắn chết trước thang máy trong tòa nhà chung cư bà ở, vào ngày 7 tháng 10 năm 2006.

Mặt tối của nước Nga của Putin

Năm năm sau, tên của kẻ bị coi là giết người đã được biết. Một người Chechnya bị kết tội đã bắn những phát súng giết người bị bắt hồi tháng Năm, và tiếp theo là vụ bắt giữ Pavlyuchenkov vào tháng Tám. Bây giờ hình như những kẻ giết người, những tổ chức và những người trung gian kết cục đã  vào sau song sắt – một kỳ công không nhỏ trong một đất nước mà phần lớn các vụ giết các nhà báo và những người hoạt động vì quyền công dân không bao giờ được giải quyết.       

Chưa có đủ chứng cứ để chứng minh các lý thuyết âm mưu cho rằng Kremlin hay một kẻ đầu sỏ chính trị lưu vong mờ ám đứng đằng sau vụ giết người này. Ngược lại, vụ án dẫn đến Chechnya, nước cộng hòa vùng Caucasus, lãnh địa của tay chuyên quyền bạo ngược Ramzan Kadyrov.         

Vụ giết hại một cách hèn hạ bà Politkovskaya đã hướng sự chú ý của cả thế giới vào mặt tối của chế độ kiểm soát của Putin đối với đất nước: bịt miệng báo chí và những mối quan hệ giữa các cơ quan bảo vệ luật pháp với bọn tội phạm có tổ chức.

Nhân chứng chủ chốt Pavlyuchenko là một trường hợp minh họa điểm này. Các thành viên của đơn vị đặc biệt của hắn lái những chiếc xe mà các sĩ quan cảnh sát không bao giờ được phép chặn lại. Phòng nhân sự bị cấm giữ những tấm ảnh và băng ghi âm những nhân viên này. Họ làm việc trong những văn phòng không có biển hiệu ở khu trung tâm Moscow, một trong những văn phòng ấy ở bên cạnh Nhạc viện Moscow.

Đòi trả 100$ một giờ cho những dịch vụ mờ ám

Một trong những trách nhiệm chính thức của đơn vị của Pavlyuchenkov là che chở bọn tội phạm và những kẻ bị tình nghi. Trong thực tế, các sĩ quan bảo vệ luật pháp còn lợi dụng các nguồn cung cấp tin và sự tinh thông của họ để thực hiện những hành vi tội ác của chính họ. Chẳng hạn, Pavlyuchenkov chào mời những dịch vụ có trả tiền của các nhân viên của hắn để các ông chồng do thám các bà vợ của họ, các chính khách và doanh nhân tìm kiếm thông tin về những đối thủ cạnh tranh và ngay cả các bè bạn của của họ trong mafia. Hắn ra giá 100$ một giờ.

Rõ ràng là các dịch vụ mà đơn vị này chào mời cũng bao gồm cả những hợp đồng giết người, như vụ Politkovskaya. Các nhà điều tra đã biết rằng để chuẩn bị vụ giết người này, Pavlyuchenkov đã ra lệnh cho ít nhất một nhân viên của hắn theo dõi Politkovskaya để ghi lại những thói quen của bà. Hắn còn tuyển mộ ba tên Chechnya, trong đó có một kẻ được coi là kẻ cướp có súng, và người ta tin rằng hắn đã có vũ khí giết người, một khẩu súng giả Izh được cải biến thành súng bắn đạn thật trong một xưởng ngầm tại một nhà ga xép ở ngoại ô Moscow.

Phỏng vấn các nhà điều tra, các luật sư và các nhà báo đồng nhgiệp của Politkovskaya đã khám phá ra một động cơ của tội ác của Pavlyuchenko: viên Trung tá này nghiền cờ bạc và thường xuyên có khó khăn về tài chính.

Pavlyuchenko xuất thân từ một gia đình tử tế, có một ông chú được coi là một trong những nhà giải phẫu thần kinh hàng đầu của nước Nga. Nhưng hắn đã nhanh chóng lao vào con đường tội lỗi và trở thành một kẻ nghiện cờ bạc. Cuộc hôn nhân đầu của hắn đổ vỡ. Người bạn gái hiện giờ của hắn làm cho FSB, cơ quan tình báo nội địa của Nga, trong một phòng do Trung tá Pavel Ryaguzov đứng đầu, một nhân chứng chủ chốt khác trong vụ giết Politkovskaya.

'Ma sói trong bộ đồng  phục'

Tháng Mười Hai 2006, cô bạn gái của Pavlyuchenkov bị thương nặng trong một trận ẩu đả trong căn hộ của cặp này ở Lyubertsy. Có hai cách giải thích điều đã xảy ra. Một số người nói rằng một cuộc cãi vã đã nổ ra sau khi cặp này đã mời một tên điếm đực đến căn hộ này để chơi trò tình dục. Những người khác quả quyết rằng có một kẻ tấn công khác xuất hiện tại căn hộ để đòi nợ Pavlyuchenko, tay này thường xuyên nhận việc rồi không làm.

Pavlyuchenkov luôn luôn cần nhều tiền hơn số lương chính thức của hắn. Để có thêm thu nhập, hắn mưu mô ép mhững người về hưu và những tay nghiện rượu bán căn hộ của họ cho hắn với giá rẻ, rồi hắn bán lại để thu lời. Hắn là một "ma sói" trong bộ đồng phục, như người Nga gọi những những công chức tham nhũng.

Cách đây 2 năm, các quan tòa kết án một trong những nhân viên của Pavlyuchenkov ở Lyubertsy nhiều năm tù. Viên cảnh sát này đã đánh một doanh nhân đến chết và đốt xác. Pavlyuchenkov cũng bị điều tra nhưng cuối cùng hắn chỉ bị thẩm vấn như một nhân chứng.

Phần 2: Mối liên hệ Chechnya.

Chuyện này thường xảy ra . Một chiếc xe chở nhà doanh nghiệp Genady Korban bị bắn vào tháng Ba, 2006, giới thẩm quyền ngờ Pavlyuchenkov là chủ mưu. Tuy nhiên, viên trung tá cảnh sát này ra khỏi tòa như một người tự do. Bằng cách khai chống lại kẻ đồng phạm, hắn đã biến từ một kẻ bị tình nghi thành một nhân chứng.

Hắn bị bắt ngày 23 tháng Tám, trong khi ngày càng có bằng chứng rằng Pavlyuchenkov, ban đầu là một nhân chứng trong vụ giết Politkovskaya, thật ra là một trong những kẻ đồng phạm. Một lần nữa, hắn hình như đã cố gắng thương lượng với các công tố. Hắn hy vọng bị kết án tám năm thay vì chung thân. Các công tố đã hứa với hắn một phiên xử kín đặc biệt. Đáng lẽ bị đối xử như một kẻ chủ mưu, hắn bỗng nhiên chỉ là đồng phạm.

Điều này gợi lên những suy đoán rằng Pavlyuchenkov chắc phải có những người bạn mạnh trong hậu trường, hoặc rằng hắn làm việc vừa như một sĩ quan cảnh sát vừa như một nhân viên tình báo. Pavlyuchenkov là bị cáo duy nhất đang nói. Bởi vì hắn đã quyết định làm mọi việc trong khả năng của hắn để có được một bản án nhẹ, nên luật sư của những người con của Politkovskaya, Ilya 33 tuổi, và Vera 31 tuổi, sợ rằng viên sĩ quan này có thể trở thành một công cụ dễ bảo cho một tòa án do chính phủ kiểm soát.

Tờ nhật báo Moscow nghiêm chỉnh Kommersant tuyên bố rằng Pavlyuchenkov đã kết tội Boris Berezovsky, một đầu sỏ chính trị người Nga sống lưu vong ở London, một trong những kẻ thù không đội trời chung của Putin, là đứng đằng sau vụ giết người này. Politkovskaya bị giết vào ngày sinh nhật lần hứ 54 của Putin. Ở nước Nga, một nước có thiên hướng về những lý thuyết âm mưu, nhiều người thấy đây là một dấu hiệu rằng Berezovsky đã cho giết nhà báo này để làm mất uy tín của Putin ở trong và ngoài nước, một lời kết tội mà Berezovsky đã phủ nhận.

Các sự kiện đã được tiết lộ cho đến hôm nay còn hướng sự chú ý của mọi người vào một phiên tòa bên trong nước Nga. Số phận của bốn người Chechnya bị nghi dính líu vào vụ giết Politkovskaya kết lại với nhau khoảng 1500 km về phía nam Moscow.    

"Các cơ  quan tình báo có Politkovskaya trong lương tâm của họ."

Achkhoy-Martan, một thành phố nhỏ buồn tẻ 20.000 dân, nằm dưới chân dãy núi Caucasus trong một vùng mà những bình nguyên Chechnya dần dần nhường chỗ cho những ngọn núi khó kiểm soát. Trong cuộc chiến tranh Chechnya lần thứ nhất, các chiến sĩ bí mật bôn ba trong những khu rừng của vùng này. Bamut, một thành trì của những người nổi dậy đòi độc lập vào thời gian đó, chỉ cách có tám cây số.

Achkhoy-Martan là quê hương của ba anh em Makhmudov: Rustam, kẻ bị tình nghi là đã bắn, và Dzhabrail và Ibrahim, người được cho là canh giữ. Chiếc xe của ba anh em, một chiến Lada màu xanh lá cây có chiếc gạt nước đã gãy, bị một chiếc camera giám sát của một nhà băng quay phim vào hôm xảy ra vụ giết người. Ngày 31 tháng Năm năm nay, Rustam Makhmudov bị bắt tại nhà bố mẹ anh ta, một ngôi nhà gạch màu đỏ gọn gàng ở Achkhoy-Martan. Em của anh ta, Dzhabrail, khăng khăng nói rằng: "Tất cả chúng tôi đều vô tội. Các cơ  quan tình báo có Politkovskaya trong lương tâm của họ."

Chú của Rustam, Lon-Ali Gaitukayev, cũng lớn lên ở Achkhoy-Martan trước khi bắt đầu một sự nghiệp tội ác với cái gọi là "Mafia Lasagna", tên đặt theo một quán ăn trong quận lịch sử của Moscow. Bọn này thực hiện những cuộc tấn công đánh bom giết hàng chục người dân ở thủ đô Nga hồi đầu những năm 1990. Các điệp viên cũ và tích cực của FSB cũng dính líu vào những tội ác này.

Gaitukayev còn là một người cung cấp tin tức cho FSB, khoe rằng hắn đã giúp cơ quan tình báo nội địa Moscow giết tên khủng bố Chechnya Shamil Basayev. Hắn vào tù vì vụ tấn công nhà doanh nghiệp Korban năm 2006, trong vụ này Pavlyuchenkov chơi trò hai mang. Một tờ báo Nga trích dẫn các hồ sơ điều tra, báo cáo rằng khi ở trong tù Basayev thuê Pavlyuchenkov để chỉ huy việc giết Politkovskaya "chậm nhất là ngày 7 tháng Mười, tốt hơn là đúng ngày 7" - tức là ngày sinh Putin.

Danh sách hành khách cho thấy Gaitukayev bay đến Chechnya cùng với sĩ quan FSB Ryaguzov. Hình như Ryaguzov còn đi cùng với tên bị tình nghi giết người, Rustam Makhmudov. Ryaguzov, Pavlyuchenkov và một cựu sĩ quan cảnh sát thường gặp nhau trong những quán ăn gần Lubyanka, tòa nhà trụ sở FSB. Hai quán trong số các quán ưa thích của chúng là Shesh-Besh và một quán ăn ở tầng hầm của Khách sạn Sverchkov. Quán này chỉ cách văn phòng tòa báo Novaya Gazeta nơi Politkovskaya làm việc 300 mét.

Ai thuê ai?

Sau khi bị bắt, tháng Tám năm 2007, Trung tá Ryaguzov thú nhận rằng hắn có được địa chỉ nhà riêng của nhà báo này từ một cơ sở dữ liệu của tình báo cho một người trung gian. Sau đó hắn rút lại lời khai. Hắn được thả và đến hôm nay vẫn còn tên trong bảng lương của FSB.

Trong một đất nước có một nền tư pháp độc lập và một nền dân chủ sống động, những mối liên hệ giữa thế giới tội ác ngầm và các cơ quan bảo vệ luật pháp phải dẫn đến những cuộc điều trần trước các tiểu ban quốc hội, những cuộc phản đối của dân chúng và những vụ từ chức của các quan chức cấp cao. Nhưng ở Nga, ngay cả nhiều nhà báo viết phóng sự điều tra và các chính khách đối lập cũng quá sợ hãi đến không dám nói về vụ giết Politkovskaya.

Nhờ có cuộc nghiên cứu của Novaya Gazeta, vụ này đang được xem xét lại trong một phiên tòa thứ hai. Rõ ràng là đằng sau vụ giết người này không thể chỉ có một tên giết người duy nhất. Để chuẩn bị cho nó cần hết sức cẩn thận và chuyên nghiệp. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ ai thật sự thuê ai. Chẳng biết các nhân viên tình báo Nga thuê bọn mafia Chechnya, hay là mafia Chechnya thuê các nhân viên tình báo Nga? Nhân thân của kẻ đã ra lệnh giết cũng vẫn trong màn bí mật.

Dấu vết Chechnya mờ dần ở Achkhoy-Martan, nơi những áp phích quảng cáo ca ngợi nhà độc tài Kadyrov. Politkovskaya kết tội hắn về tra tấn và giết người. Năm 2006, bà gọi hắn là "tên hèn nhát vũ trang đến tận răng."

Chẳng ai có nhiệt tâm đi xem xét những mối liên hệ có thể có giữa người của Kadyrov với nhóm mafia ở Achkhoy-Martan, bọn đã chuẩn bị cho vụ giết người cùng với Trung tá Politchenkov. Ngay cả Novaya Gazeta cũng không cử các chuyên gia về Caucasus đến Chechnya nữa để xem xét tường tận vụ này. "Từ ngày mẹ tôi chết, Chechnya đã thành một chỗ trắng trên bản đồ," con trai của Politkovskaya nói. "Không ai dám đến để tường thuật từ đó về nữa."

Christopher Sultan dijch từ tiếng Đức