Đỗ Tư Nghĩa giới thiệu & trích dịch.

Sinh ngày 7. 9. 1885, tại Sommerville, New Yersey, Hoa Kỳ. Trong một gia đình văn học. Thuở nhỏ, Elinor đã đọc nhiều sách, và nổi tiếng là một thần đồng về thơ. Dong dỏng cao, xinh đẹp. Có 3 đời chồng.

Năm 1906, lúc 21 tuổi, kết hôn với Philip S. Hitchborn Sr. Bốn năm sau (1910), nàng bỏ nhà trồn đi để sống với Horace Wylie, một luật sư tại Washington – lớn hơn nàng 17 tuổi, đã có vợ và 3 con. Sau khi bị gia đình, bạn hữu tẩy chay, và bị báo giới ngược đãi, đôi tình nhân dời sang Anh quốc.

[ Khi biết Elinor đi theo Wylie, Hitchborn đã tự vẫn, năm 1912.]

Bị sẩy thai nhiều lần, có một đứa con chỉ sống được một tuần lễ.

Sau khi Wylie ly hôn với vợ cũ (1916), họ trở lại Mỹ, và kết hôn. Tuy nhiên, họ bắt đầu thấy dần xa nhau.

Elinor giao du với giới văn nghệ sỹ tại New York City. Bạn của nàng có thể kể: John Peale Bishop, Edmund Wilson, John Dos Passos, Sinclair Lewis, và William Rose Benét – họ đều là những người nổi tiếng trong giới văn học.

Vào năm 1921, tập thơ Nets to Catch the Wind xuất hiện. Thành công tức thì. Năm 1923, kết hôn với William Rose Benét, một nhà thơ Mỹ nổi tiếng. Hôn nhân với Benét không êm thấm, họ đồng ý sống ly thân. Nàng dời sang Anh quốc, và yêu chồng của một người bạn gái.

Nàng mất vào năm 1928, ở tuổi 43.

Elinor rất ngưỡng mộ những nhà thơ lãng mạn Anh quốc, nhất là P. S. Shelley – cũng là một nhà thơ sống bên ngoài mọi quy ước của xã hội.

Thơ nàng có nét buồn, quý phái, đôi khi có vị đắng cay. Bài thơ Velvet Shoes gợi lên sự im lặng của tuyết trắng mà chưa có bài thơ nào sánh nổi.

Thuở sinh thời, nàng được công chúng chú ý không chỉ qua những vần thơ độc đáo, mà còn do nhan sắc và phong cách sống phóng túng của nàng. Elinor là biểu tượng của một “ hồng nhan đa truân.”

Mùa quỳ vàng 1983.

Đ. T. N.

1. XIN ĐỪNG AI VÌ CHÚT HY VỌNG NHÂN TỪ.

Xin đừng ai vì chút hy vọng nhân từ

lẫn lộn tâm hồn tôi

với hình ảnh của sơn dương và chim ó [1]

Tôi chẳng phải thế đâu – từ bản chất.

Là con người, tôi ra đời cô độc

Là đàn bà, tôi bị đời bao vây

Tôi đã vắt ra từ đá khô

chút dưỡng chất

để nuôi mình.

Dưới những chiếc mặt nạ bạo tàn và khắc nghiệt

tháng năm trôi – thẳng tắp một hàng

Nhưng chẳng có điều chi đáng cho tôi sợ hãi

Và chẳng có điều chi

thoát khỏi nụ cười tôi.

ELINOR WYLIE

1. LET NO CHARITABLE HOPE.

Now let no charitable hope

Confuse my mind with images

Of eagle and antelope:

I am in nature none of these.

I was, being human, born alone;

I am, being woman, hard beset;

I live by squeezing from a stone

The nourishment I get.

In masks outrageous and austere

The years go by in a single file;

But none has merited my fear,

And none has quite escaped my smile.

ELINOR WYLIE

2. HÀI NHUNG.

Anh hãy bước cùng em trong tuyết trắng

trong không gian vô thanh

bước nhịp nhàng chậm rãi

với nhịp đi thong dong

dưới những tấm mạng viền đăng-ten trắng.

Em sẽ mang hài lụa

Anh sẽ mang hài len

trắng như sữa bò cái

đẹp hơn ngực chim hải âu.

Đôi ta sẽ bước đi, qua thành phố lặng im

thanh bình không chút gió

Sẽ bước đi trên lông tơ trắng

trên lông cừu bạc

trên một thứ mềm hơn thế nữa.

Anh và em sẽ đi hài nhung

dù đi đâu chăng nữa

Niềm lặng im trên kia sẽ rơi như giọt sương

trên niềm lặng im trắng xóa dưới này.

Anh và em sẽ bước đi

trong tuyết trắng.

ELINOR WYLIE

2. VELVET SHOES

Let us walk in the white snow

In a soundless space;

With footsteps quiet and slow,

At a tranquil pace,

Under veils of white lace.

I shall go shod in silk,

And you in wool,

White as a white cow’s milk,

More beautiful

Than the breast of a gull.

We shall walk through the still town

In a windless peace;

We shall step upon white down,

Upon silver fleece

Upon softer than these.

We shall walk in velvet shoes :

Wherever we go

Silence will fall like dews

On white silence below.

We shall walk in the snow.

ELINOR WYLIE.

3. CHIM Ó VÀ CHUỘT NHŨI

Hãy xa lánh lũ trâu bò [2] dơ bẩn

Hãy trốn xa bầy thú vật hôi tanh

Hãy biết sống như con ó

trên đá xanh –

như con chim khắc kỷ. [3]

Bởi khinh ghét đám đông chen chúc

chim bay lên sống trên cao

Chẳng cho ai xâm phạm

vách núi đá

của mình.

Khi đàn chim về tổ ấm

Khi bầy thú trở về chuồng

Chim bay cao trên cơn bão

nhìn mặt trời

chói chang.

Hỡi các ngươi

Nếu gân cốt yếu ớt của các ngươi

chẳng thể bay theo

đường bay chim ó

Thì hãy cố lánh xa bầy thú đổ mồ hôi

quay mặt khỏi

lũ cừu mồm bốc khói.                                                    

Nếu các ngươi muốn tâm hồn không bị

nhiễm ô

bởi những điều trái tai gai mắt

Thì hãy như con chuột nhũi kia

chui đầu vào trong đất

Và ở đó – hãy tiếp xúc với rễ cây và đá

với những dòng sông – tại suối nguồn

và những mảnh xương tàn

trắng hếu.

ELINOR WYLIE

3. THE EAGLE AND THE MOLE.

Avoid the reeking herd,

Shun the polluted flock,

Live like that stoic bird,

The eagle of the rock.

The huddled warmth of the crowds

Begets and fosters hate;

He keeps, above the clouds,

His cliffs inviolate.

When flocks are folded warm,

And herds to shelter run,

He sails above the storm,

He stares into the sun.

If the eagle’s track

Your sinews cannot leap,

Avoid the lathered pack,

Turn from the steaming sheep.

If you would keep your soul

From spotted sight or sound,

Live like the velvet mole,

Go burrow underground.

And there hold intercourse

With roots of trees and stones,

With rivers at their source,

And disembodied bones.

ELINOR WYLIE

Đỗ Tư Nghĩa dịch.