Ảnh: REUTERS
 

Spiegel, 04/01/2012

http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,807138,00.html
 

"Đủ rồi!" người Hungary đã bắt đầu xuống đường để phản đối các cải cách bị đẩy đi quá xa thông qua Thủ tướng Viktor Orban.

Sự phẫn nộ đối với hiến pháp mới của Hungary và các cải cách lớn khác có thể trở nên nguy hiểm cho Thủ tướng Viktor Orban. Các thị trường tài chính đang quay lưng lại nước này, dẫn đến lãi tức khổng lồ trên trái phiếu chính phủ. EU và IMF cũng xa rời Budapest. Các nhà bình luận Đức nói, với lý do xác đáng.

Sự phẫn nộ công khai đối với hiến pháp mới của Hungary và một loạt đạo luật mới có thể ít nhất là những vấn đề đối với Thủ tướng Viktor Orban. Các thị trường tài chính, vốn thận trọng như thế, hóa ra có thể đẩy đất nước này đến miệng vực của tình trạng vỡ nợ.  

Ủy ban châu Âu hôm thứ Ba loan báo rằng nó đang rà soát qua cả hiến pháp mới - có hiệu lực vào ngày 1 tháng Giêng - và một đạo luật mới liên quan đến ngân hàng trung ương Hungary, Magyar Nemzeti Bank (MNB), để xác định xem chúng có tôn trọng các hiệp ước của Liên hiệp châu Âu hay không. Hơn nữa, vào hôm thứ Ba Ủy ban này còn nói rằng EU và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) chưa quyết định có nối lại các cuộc đàm phán về viện trợ tài chính hết sức cần cho Budapest hay không.

Chẳng phải đợi lâu, các thị trường đã phản ứng ngay. Lãi tức trên trái phiếu 10 năm của Hungary vọt lên 10,7 phần trăm hôm thứ Tư, tiếp tục tăng mạnh kể từ các cuộc thương lượng về gói viện trợ 20 tỉ € (26 tỉ $) của EU/IMF cho Hungary thất bại hồi tháng Chạp. Vào sáng Thứ Tư, đồng tiền của nước này, florint, đã rớt xuống mức thấp kỷ lục từ trước đến nay so với đồng euro. Cả Standard & Poor và Moody* đều hạ mức độ tín nhiệm của Hungary xuống đến tình trạng tồi tệ trong mấy tuần trước Giáng sinh. Hungary cần khoản tiền vay thế nợ**  trị giá 4,8 tỉ trong mấy tháng tới.

Các cuộc đàm phán về viện trợ bị đứt gãy vì những lo ngại về các đạo luật mới chi phối ngân hàng trung ương do đảng trung tả Fidesz của Orban đẩy qua, đảng này kiểm soát hai phần ba số ghế quốc hội. Trong số những lo ngại đặc biệt là những điều khoản cho phép chính phủ chỉ định các phó giám đốc ngân hàng, như vậy xâm phạm tính độc lập của NMB. Hơn nữa, luật này tăng số phó giám đốc ngân hàng từ hai lên ba, cho phép Orban trực tiếp chỉ định một người. Thêm vào đó, ủy ban hoạch định chính sách tiền tệ đã được mở rộng, mà các thành viên mới do chính phủ, bị Fidesz chi phối, chỉ định.

Làm yếu đi sự bảo hộ của luật pháp

Tuy nhiên, điều có tiềm năng phá hoại hơn, là sự kiện hiến pháp mới cho nghị viện quyền sáp nhập ngân hàng trung ương với một quyền giám sát tài chính, mà người đứng đầu khi đó sẽ do chính phủ chỉ định. Nếu chính phủ Orban lợi dụng điều khoản này, thì điều đó có nghĩa là chủ tịch ngân hàng trung ương, lẽ ra phải là độc lập, có thể sẽ phải chịu trách nhiệm trước một cấp trên do Orban chỉ định.

Theo một tuyên bố của Ủy ban châu Âu, chủ tịch Ủy ban này, ông Jose Manuel Barroso đã "trao đổi nhiều thư" với Orban trong dịp lễ Giáng sinh trước khi luật về ngân hàng trung ương được thông qua. Hôm thứ tư, Ủy ban đã nhận được bản chính thức bằng tiếng Anh của hiến pháp Hungary mới và luật về ngân hàng trung ương. Các chuyên gia luật của EU đã xem xét chúng để xác định chúng có vi phạm các hiệp ước EU không. "Chúng tôi sẽ thấy những quan ngại mà chúng tôi đã nêu lên trước khi thông qua luật này có được lưu ý hay không," một người phát ngôn của Ủy ban nói hôm thứ Ba.

Các đạo luật liên quan đến MBN không chỉ gây ra lo ngại. Mười nghìn người dân Hungary chiếm các đường phố Budapest đêm thứ Hai để biểu tình phản đối nhiều điều khoản của hiến pháp mới, trong đó có sự vi phạm nghiêm trọng tính độc lập của ngành tư pháp. Không chỉ các quyền lực của Tòa án Hiến pháp của đất nước bị hạn chế, mà bây giờ ủy viên công tố còn có thể lựa chọn chánh án nào mà ông ta muốn cho chủ tọa một phiên tòa.

Nhiều người nói rằng hiến pháp mới làm yếu đi nhiều sự bảo hộ của pháp luật cho những người thiểu số. Và số các giáo phái tôn giáo được thừa nhận trong nước đã giảm mạnh, với đạo Hồi, Phật, Hindu, và nhiều giáo phái Cơ đốc đều mất đi quyền miễn thuế. EU cũng đã nói lên những lo ngại về một sắc thuế mới dứt khoát được đưa vào hiến pháp. Từ "cộng hòa" cũng bị xóa khỏi tên chính thức của nước này.

Người phát ngôn của Orban Peter Szijjarto, nói hôm thứ Tư rằng Budapest sẵn lòng tham khảo với Ủy ban châu Âu về các luật về ngân hàng trung ương một khi EU đã xong các phân tích của nó. Các nhà bình luận Đức hôm thứ Tư đã nhìn sâu vào tình hình Hungary.

Tờ Financial Times Deutschland viết:

Hungary đang tự rời xa khỏi mọi lập trường châu Âu về: dân chủ, pháp trị, các quyền phân lập và quyền con người. Bởi vậy đây đúng là lúc Liên minh châu Âu cần gia tăng áp lực với Budapest  - không chỉ về pháp lý, mà cả về chính trị"

"Việc Ủy ban châu Âu hiện giờ đang xem xét liệu các cải cách của Hungary có vi phạm các luật của EU không là một khởi đầu tốt. Nhưng nó không đủ, ngay cả nếu Ủy ban ngay lập tức có thể tìm ra các vấn đề: Tòa án Hiến pháp đã bị cướp mất quyền lực bởi vì nó không còn quyền hành pháp lý đối với các vấn đề tài chính; các phương tiện thông tin đại chúng nay đang hoạt động dưới sự giám sát của chính phủ; ngân hàng trung ương sẽ phải khom mình trước chính trị; và nghị viện, do sự thay đổi trong các qui tắc qui định số đại biểu, sẽ không còn bao lăm tiếng nói. Đây là trường hợp đảng cầm quyền củng cố quyền lực của nó và cướp của những kẻ kế tục nó - và cả nước - cơ hội thông qua các cải cách tương lai."

"Các nhà chính trị châu Âu cuối cùng đã có can đảm công khai phê phán chính phủ Hungary và gia tăng áp lực chính trị lên nước này bằng tất cả các biện pháp họ có thể sử dụng. Điều tối thiểu là bảo vệ những giá trị châu Âu đang lâm nguy."

Tờ nhật báo kinh doanh Handelsblatt viết:

Thủ tướng Hungary Viktor Orban đang theo đuổi một tiến trình nguy hiểm. Ông ta có thật sự tin rằng đất nước tương đối nhỏ của ông, chỉ có 10 triệu dân, có thể đứng cô lập được không? Ông ta đang đưa cuộc thương lượng với IMF và EU về gói viện trợ nhiều tỉ đô la vào rủi ro. Hungary có thể sớm phải trả giá đắt cho sự kiện Orban đã đưa đất nước ông ta vào tình trạng cô lập về kinh tế và chính trị."

"Chính sách kinh tế đặc thù của Orban đã gây ra biết bao lo ngại từ khi ông ta lên nắm quyền cách đây gần hai năm. Nền kinh tế Hungary thì nhỏ, thiên về xuất khẩu và do đó phụ thuộc nặng nề vào đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên hành vi của Orban đã khiến cho các nhà đầu tư quốc tế xa lánh Hungary."

"Về độ chắc chắn pháp lý (tình hình Hungary) còn nhiều điều phải mong muốn. Do đó Orban không nên ngạc nhiên rằng các nhà đầu tư nước ngoài, đọc các chính sách kinh tế của Hungary, đang quay lưng lại đất nước này."

Tờ nhật báo trung tả Süddeutsche Zeitung viết::

Thủ tướng Hungary đã tự chứng tỏ là hung hăng và cương quyết,  những ai công kích các chính sách của ông ta là kẻ thù của người Hungary, kẻ thù của đất nước này. Ông ta là con người khó bị lật đổ bằng các biện pháp dân chủ. Các qui tắc nghị viện đã bị gạt sang một bên đến một mức độ mà chính phủ, được ủng hộ như hiện nay bởi đảng cánh hữu Jobbik, có thể ban hành và thông qua luật mà không ai có quyền phát biểu tranh luận. Thêm vào đó, thủ tướng đã bố trí cài đặt người của ông ta vào nhiều cương vị then chốt đến mức khó lòng còn có sự phản đối nào từ trong nội bộ chính phủ. Những người lạc quan tin rằng có khả năng đảng Fidesz chia rẽ hoặc Orban có thể từ chức dưới sức ép của các lãnh đạo kinh doanh, nhưng điều đó không được coi là có nhiều khả năng xảy ra."

"Chính những người trẻ tuổi có giáo dục, tầng lớp trung lưu và giới kinh doanh, là những người đã đoàn kết trong cuộc phản kháng. Và chính tầng lớp trí thức, đang ngày càng bi quan, tự hỏi liệu có cứu được nền dân chủ hay không. Nỗi tuyệt vọng của những người muốn thấy sự thống trị của Orban chấm dứt đang lên cao song song với niềm hy vọng của họ. Mỗi tuần, càng thêm nhiều người hơn tham gia vào các cuộc biểu tình và - sau một vài trường hợp rõ ràng về sự can thiệp truyền thông - các nhà báo đang ngày càng tự vệ chống lại ảnh hưởng của nhà nước.

Sự bất tuân luật pháp, những đám đông chớp nhoáng, những cuộc tuyệt thực, các danh sách ký tên phản đối, những bức thư ngỏ - lực lượng đối lập đang hình thành. Một số người đang hy vọng có sự giúp đỡ từ Brussels. Nhưng những phê bình từ Mỹ và châu Âu  cho đến nay đã bị lờ đi. Và hầu hết đều biết rằng chính là quần chúng, đường phố và đa số phải lật đổ chế độ mới này. Họ hiện đang hy vọng một cuộc phản cách mạng hòa bình."

Tờ báo phái tả Die Tageszeitung viết:

"So sánh Viktor Orban với Jörg Haider (nhà dân túy cánh tả người Áo đã quá cố) là quá đáng. Hiện tại không có cuộc tấn công chính trị nào chống những người hội đạo Do Thái, những người đồng tính luyến ái hoặc Roma. Những cuộc tấn công tệ nhất chống Haider cũng diễn ra dưới thời chính phủ Dân chủ Xã hội."

"Nhưng những người biểu tình chống hiến pháp mới cũng cho thấy rằng phái đối lập chia rẽ đang phối hợp hành động với nhau và rằng một tinh thần phản kháng vẫn còn sống động. Dân chủ đang bị chà đạp trên đất nước này. Nhưng chừng nào mà mười nghìn người dân chiếm những đường phố để biểu tình chống chính phủ, thì không có độc tài ở Hungary. Tương lai sẽ thuộc về họ và nhiều nhóm đối lập nhỏ và tùy thuộc họ có thành công trong việc bảo vệ nền dân chủ chống lại Orban hay không."

Charles Hawley

* Standard and Poor, gọi tắt là S&P, là doanh nghiệp Hoa Kỳ chuyên cung cấp dịch vụ tài chính cho các thị trường và chính quyền trên thế giới. (Nguyễn Xuân Nghĩa: http://www.dainamax.org/2011/04/standard-and-poors-va-cong-trai-hoa-ky.html)
Moody: Hãng đánh giá xếp hạng tín nhiệm tài chính của các nước.

** Thế nợ: tạm dịch chữ refinance: thay thế khoản nợ hiện tại bằng một khoản nợ khác dưới những điều kiện khác