Tôi viết “ Bà mụ của búp bê” năm 1994. Tôi yêu những truyện viết vào buổi ban sơ ấy. Không áp lực, không sợ hãi, chui ra tự tâm hồn với vẻ đẹp của bản thể.

Một ngày, lang thang trên trang viết, tôi gặp 2 kẻ bơ vơ - một trẻ con, một trẻ già. Tôi đặt họ cạnh nhau. Cả tuần liền chúng tôi bên nhau nhưng cứ loanh quanh trong những lối mòn cũ kỹ. Lối thì mòn, buồn thì cũ, chỉ có cách nhìn làm mới nó, nâng lên thành vẻ đẹp. Cái tứ truyện chỉ thực òa vỡ khi con bé chìa ra con búp bê xấu xí như nó.Con búp bê là gạch nối giữa 2 nhân vật già trẻ, nó giúp tôi  tung hứng vẻ đẹp của nỗi buồn. Chữ nối chữ, dòng nối dòng ,nỗi buồn ấm dần lung linh thành vẻ đẹp…

Truyện in trên t/ c Sông Hương 8/ 94, đăng lại trên Văn Nghệ Quân Đội số 7/ 95, được Văn Nghệ Quân Đội trao giải “ Truyện ngắn hay trên tạp chí bạn” năm ấy.

Quế Hương

Tiếng khoá cổng lách cách. Tiếng càu nhàu của con dâu ông. Tiếng xe nổ. Đó là những âm thanh cuối cùng mà ông lão đợi. Ông biết chúng đã đi làm, hai con bé đã đi học.Bây giờ ông và con Lỡ sẽ tự do trong ngôi nhà vắng lặng.

Ông chui ra khỏi cái hộp của ông, một cái buồng nham nhở, hai mặt tựa vào hông tường và bếp, một mặt che tấm ván ép, một mặt trống hoác làm cửa ra vào. Ông đã quen đổi chỗ từ hai mươi năm nay khi con ông trở thành chủ nhân trong ngôi nhà của cha mình. Từ lầu đến trệt, từ phòng trước đến phòng sau, từ phòng rộng đến phòng hẹp và bây giờ thì kề bên bếp. Lần này thì chính ông đề nghị : “Bây để tao xuống nhà sau ngủ. Tao hay đi tiểu đêm mà cửa thì bây khoá.” -  “Không khoá để ông đi ra, kẻ trộm đi vào à ?” – Con ông càu nhàu. Còn vợ nó thủng thỉnh: “Mùa hè nằm đó khác chi hứng gió biển.” Nằm đó là nằm ở nhà ngang nối liền nhà trên với bếp. Có mái nhưng tường không che chắn kín đáo. Thồng lộng. Con ông che tạm cho ông cái buồng này và bảo: “ Thư thư con xây thành phòng.”

Tối đến khi cánh cửa thông đã khép, cắt ông với thế giới “ trên nhà”, ông thấy dễ chịu khi được một mình với yên tĩnh và bóng tối. Ông có thể ngắm mảng trời sao nhấp nháy. Vầng trăng viên mãn tròn đầy. Lúc trăng mỏi cuối trời, thiu ngủ. Cả lúc bóng cây vật vã vào nhau trong đêm mưa gió. Cũng còn dễ chịu hơn rón rén đái vào bô từng tí từng tí để tiếng nước tiểu không làm dâu con thức giấc, còn hơn níu tiếng đằng hắng cứ chực vọt ra khỏi họng. Ở đây ông có thể tự do đi lại, uống nước khi không ngủ được. Người già uống nhiều hơn ăn. Ông có thể uống trà trừ bữa. Nhắc trà ông lại nhớ chén – cái chén sứ men lam bát tuấn mã ông thường dùng nay cất trong tủ buýp- phê trên nhà. Ông có thói quen vừa uống trà vừa ngắm cái vẻ dữ dằn tuấn vĩ cuả tám con ngựa ở tám tư thế khác nhau. Nét vẽ sống động bằng màu xanh đậm mà vẫn trong như ngọc bích. Men trắng xanh lơ quý phái. Trà sóng sánh vàng bốc khói. Tám con ngựa oai phong lẫm liệt. Uống trà trong chén ấy mới tuyệt làm sao ! Nhưng chúng nói phải. Chén quá quí mà tay mình thì run. Vỡ uổng lắm! Để còn mà ngắm. Ông lão lại chép chép cái miệng móm mém rồi đi tìm con Lỡ. Nó cũng đang kéo lê đôi chân cong vòng, nhỏ như cây sậy đi tìm ông. Nó ngủ trên kia nhưng khi cả nhà đi hết, nó được thả xuống cho ông. Con và dâu ông mắc một chứng bệnh kỳ dị - bệnh sạch. Đi làm về là chúng dọn dẹp lau chùi bóng như lau như li. Đồ không dám dùng. Ngồi không dám dựa. Con cái không được chơi làm bẩn đồ đạc bóng lộn. Chúng làm cực nhọc nhưng không thuê người giúp việc vì sợ thêm người thêm bẩn. Vả lại đời nay biết đâu mà tin.

Con Lỡ toét miệng cười khi hai ông cháu giáp mặt nhau. Ông đến cõng nó. Ngó nó lết mà thương. Ông ngồi chồm hỗm cho nó bá cổ. Con Lỡ nằm ẹp trên lưng ông và hai ông cháu đi đến cái bàn để thức ăn sáng. Con Lỡ vừa ăn vừa “ khóc ” như mọi khi. Cũng như mọi khi, nó vừa ăn vừa đút cho con búp bê trụi tóc, gãy tay của nó. Cha mẹ nó chẳng chờ đợi nó ở ngôi nhà này. Họ đợi một đứa con trai. Mẹ nó đã quay lưng khóc khi bà đỡ chìa ra một đứa bé gái nhăn nheo, đau khổ như bà cụ. Đứa con gái thứ ba. Lại xấu xí. Lại thiếu cân, thiếu tháng. Lại bị què sau trận sốt tê liệt khi lên hai. Đôi khi người mẹ cũng ăn năn. Giá chăm chút nó như hai đứa trước, tiêm phòng đầy đủ. Thôi thì lỡ rồi. Lỡ sinh. Lỡ quên. Người ta gọi nó luôn là con Lỡ. Con Lỡ lại bị một cái gì đó ở tuyến lệ nữa. Nước mắt cứ ri rỉ ngay cả lúc nó cười. Trong ngôi nhà sạch bóng, tươm tất này, nó và ông thật lạc điệu - xấu xí, vô dụng . Ông đọc điều đó trong những cái nhìn.

Ăn xong, hai ông cháu ngồi chơi trên chiếc ghế mây dưới bóng cây. Một già, một trẻ có thể ngồi đó suốt buổi cho đến khi tiếng khoá lách cách trở lại. Con Lỡ lắng nghe ông nói, không hiểu, không khen chê. Nó chỉ nghe rồi thường bắt lấy tiếng cuối của ông làm tiếng đầu của nó. Tuổi tác có nghĩa gì khi mọi sự đều trở về. Tóc trở màu, con người lại là một đứa trẻ - yếu đuối, bất lực, sợ hãi... Thường ông kể chuyện cho nó nghe - chuyện đời xưa, đời nay, bày cho nó đếm, nó đọc. Còn nó bày cho ông chơi bán hàng bằng lá, chơi búp bê. Sáng nay mặt con Lỡ đầy vẻ nghiêm trọng. Nó cứ nhìn chăm chăm con búp bê cũ kỹ hai đời chị quẳng lại cho nó và bảo ông :

- Sáng nay con búp bê sẽ đẻ con  !

- Sao cháu biết ?

- Nó nói.

- Nó nói sao ?

- Nó nói nó đau bụng. Con nó ở chật bụng nó.

Ông lắc đầu. Bao giờ con bé cũng ao ước con búp bê đẻ. Mẹ nó biết đẻ. Con mèo biết đẻ thì sao con búp bê không đẻ được? Nó sẽ đẻ một con búp bê tóc vàng, má hồng và lành lặn. Đôi khi cả một bầy búp bê.

Giá mình có thể “đẻ” cho con Lỡ một con thế nhỉ! - Ông lão lẩn thẩn nghĩ. Tia mắt già nua đậu trên con Lỡ, đậu trên những chiếc lá vàng nâu nằm uể oải trên mặt đất .

- Ông thấy không? - con Lỡ lắc tay ông - bụng con búp bê bự chác. Nó đựng đầy con. Nhưng con nó làm sao ra được?

- Thì ...thì...cũng như bà cho ra ba cháu, mẹ cháu cho ra cháu. Có một bà tiên, người ta gọi là bà mụ.

- Thế bà mụ của búp bê đâu ?

- Cháu đấy !

- Bà mụ phải làm gì ?

- Gối lên chân ông ngủ và đợi.

- Cháu không ngủ ! - con bé lắc đầu quầy quậy.

Ông nhớ lại lúc con mèo mun đẻ. Con bé không chịu ngủ ngồi đợi xem em bé mèo .

- Cháu không ngủ – con bé lập lại, nhìn ông bướng bỉnh. Chính lúc ấy ông mới thấy mắt con Lỡ đẹp vô cùng – trong như nước hồ thu, ươn ướt. “ Giống hệt mắt bà ấy.” - ông lão thì thầm.

- Bà ấy nào ?

- Bà cháu.

Rồi ông lão nhìn đăm đăm vào khoảng trống trước mặt, dường như bà hiện ra ở đó, mãi mãi tuổi thanh xuân với những dải nuớc màu đen sóng sánh, đôi mắt óng ánh nắng, má mịn căng như lụa.

- Này ông, sao con búp bê lâu đẻ thế?

Bóng bà tan biến. Con Lỡ nhìn ông chăm chú .

- Ơ !Mắt ông cũng có nước như cháu. Mặt ông lại nhăn thêm nữa. 1,2,3...10...15 nhiều quá đếm bắt mệt.

- Tại năm tháng đó cháu. Năm tháng đi qua để lại dấu vết. Ông đã sống quá nhiều năm tháng rồi !

Và bà lão lại hiện ra…một  bà lão khô héo. Khuôn miệng cay đắng thốt những lời cay nghiệt. Cái lưng nằm liệt lở lói. Đôi mắt mờ đục chất ngất mệt mỏi.

- Ông cất năm tháng ở đó à ? Hết chỗ ông cất ở đâu ?

- Khi đó ông chết.

- Đừng...cháu sẽ chơi với ai? Miệng con bé mếu xệch - Ông đừng chết. Cháu sẽ cất giùm ông nếu ông hết chỗ. Ông đừng chết !

- Chưa chết đâu ! Con búp bê gọi cháu kìa !

Con bé quên ông. Nó quay qua con búp bê mất tay :

- Mày đau bụng hả? Mày sẽ đẻ con thôi. Đẻ một con búp bê tóc vàng đẹp như công chúa, không trụi tóc, cụt tay như mày. Con mày sẽ đẹp giùm mày.

Con mày sẽ đẹp giùm mày. Chao ôi, con Lỡ nói câu hay quá! Ông nhìn cháu ngạc nhiên. Ông nhìn hai cẳng chân cong vòng, thân hình èo uột, mái tóc lơ thơ và chợt nhận ra nó không ngô nghê như hai con chị, rằng ông quá hoài phí thời gian để hiểu bản chất là cái người ta không thể học được. Ôi con Lỡ của ông ! Từ khi bà mất đi, lòng ông nguội lạnh. Chính con bé què quặt, ốm yếu này đã hâm nóng nó lại. “Ai mạc đại ư tâm tử”- Mọi sự đau xót không gì bằng nguội lạnh con tim . Thật đúng !

- Đúng là con búp bê sắp đẻ phải không ông ?

- Ừ.

- Nhưng lâu quá ! – Con bé rên lên nhìn ông nôn nóng.

Con mày sẽ đẹp giùm mày. Con người được cứu vãn nhờ sự tái sinh. Ông không thể dập tắt niềm tin ấy của con Lỡ. Ông lão trầm ngâm suy nghĩ rồi đứng phắt dậy :

- Nó sẽ đẻ ! - Ông lão dõng dạc tuyên bố. Có điều cháu phải kiên nhẫn chờ. Ông đi mời bà mụ đây. Cháu sẽ giúp ông bằng cách ngồi yên với con búp bê trên ghế.

- Mau lên ông ! Cháu sẽ ngồi yên mà !

Con bé rối rít giục. Ông lão tất tả đi ra cổng rồi đột nhiên khựng lại, quay lui. Cả hai ông cháu tuyệt vọng nhìn cái ổ khoá cổng to tướng. Con Lỡ bắt đầu thút thít.

- Đừng khóc ! Ông có cách rồi.

Ông đến bên cái ghế cao mà con ông vẫn dùng để tỉa hoa giấy. Ông kéo nó sát bờ rào và dặn con Lỡ lần cuối trước khi leo lên :

- Nhớ ngồi yên. Đừng tụt xuống té!

- Nhanh nhanh ông nghe !

Ông già bắt đầu trèo lên chiếc ghế cao. Chân ông run run, lóng nga lóng ngóng nhưng lòng ông rạo rực. Thằng bé nghịch ngợm trong ông hồi sinh – cái thằng cu Đen thề không đặt chân xuống đất khi ở nhà một mình. Nó chỉ nhảy, từ bàn qua ghế, từ ghế qua giường...

Ông ngồi trên bờ tường nhìn xuống đường. Bây giờ ông phải xuống đó không có ghế. Ông xoay người, bấu tay vào gờ tường. Cứ nghĩ mình đi - ngược - lại. Ông vừa lóng ngóng tụt xuống vừa lẩm bẩm và niềm vui lẫn sợ của thằng cu Đen trèo tường trốn đi chơi làm tim ông đập thình thịch. Thời gian không thực có. Nhảy đi, cu Đen ! Nửa thước chư mấy ! Ông lão nhảy. Thằng cu Đen táo tợn vỗ tay. Còn ông đau quá khuỵu xuống. Ông ngồi bệt xuống mặt đường nhưng sực nhớ con Lỡ, ông đứng dậy vịn tường bước khập khiểng. Để đỡ đau, ông tụt dép cầm tay. Có mấy năm rồi ông không ra đường. Phố xá bây giờ lạ quá hoa cả mắt. Ông lại là đứa con nít sợ lạc trước giòng người và xe cộ nườm nượp.

*

“ Nằm yên đó. Ông sẽ về bây giờ với bà mụ và mày sẽ hết đau bụng, sẽ đẻ cho tao một con búp bê tóc vàng lành lặn”- con Lỡ thầm thì với con búp bê. Nó thấy buồn đái nhưng nó nhớ lời ông dặn không được rời con búp bê, không tụt xuống đất . “ Mày cũng khó chịu thế chứ gì. Như tao buồn đái thế thôi.” – Con bé ôm bụng nhăn nhó. Con búp bê mở to đôi mắt biếc có hàng lông mi cong vút nhìn trời. “Chịu khó đi rồi con mày sẽ đẹp giùm mày. Con mày không trụi tóc, gãy tay như mày. Chân tao không giống mọi người. Tao không làm đẹp cho mẹ nên mẹ không thương tao.”- Con bé thở dài. Hoa nắng nhảy nhót trên áo nó. Con búp bê nhắm mắt ngủ. Con bé cũng thiu thiu...

Khi con Lỡ mở mắt, điều kỳ diệu đã xảy ra. Ông ngồi cạnh nó. Con búp bê tóc vàng, má hồng lành lặn nằm bên con búp bê trụi tóc, mất tay. Còn nó, nằm trên vũng nước tiểu.

- Ôi, nó đẻ rồi ! Thế bà mụ đâu ? Cháu muốn cám ơn bà .

- Bà mụ đi rồi. Bà vội đi đỡ đẻ cho con búp bê khác .

- Sao ông không thức cháu ?

Rồi nó nhìn cái quần ướt sũng, bẽn lẽn :

- Cháu không định tè trong quần ...

Ông vừa cười vừa nhăn mặt . Nom ông là lạ, nửa như nó, nửa như ông.

Ông lão ngồi thở, ông còn mệt và đau chân. Khó lòng tưởng tượng những gì ông làm sáng nay. Nó cũng kỳ diệu và khó nhọc như con - búp -bê -đẻ -con vậy.

Con Lỡ nhìn sững con búp bê tóc vàng. Nó đẹp mê hồn. Nó không như con mèo mới đẻ, lông bết dính và mắt nhắm trít. “ Mày thích lắm nhỉ ! Bây giờ mình có ba người. Ban ngày thêm ông là bốn. Tao sẽ giấu mày trong chăn. Hai chị tao mà thấy họ lấy mày mất.”

Đêm đó ông lão không ngủ được. Ông gác hai cái cẳng đau nhức, mỏi nhừ lên thành giường. Ông đã đi bộ đến mấy con đường với cái chân đau. Chính thằng cu Đen táo tợn, bướng bỉnh ấy đã kéo ông đi đến cửa hàng búp bê. Ông thò tay vào ngực. Bà vẫn nằm yên trong đó, gối trên ngực ông. Chỉ khác là bức chân dung hồi trẻ của bà lồng trong trái tim bằng ngọc bây giờ không được đeo sợi dây chuyền vàng nữa – nó được thay bằng một sợi dây rút từ bao xi- măng. Trong bóng tối, đôi mắt đẹp như mắt con Lỡ nhìn ông cười có đuôi. Ông mơ màng thấy thằng cu Đen kéo một đoàn tàu – một ông lão cà nhắc, một con bé cà thọt, một bà lão muôn thuở tuổi đôi mươi !

Trên nhà, con Lỡ ôm hai con búp bê ngủ. Nó mơ nó đau bụng, đẻ con. Đẻ một con Lỡ con lành lặn, đôi chân tròn trĩnh xinh đẹp lộ trong chiếc áo đầm voan trắng. Con Lỡ con đẹp giùm mình. Mặc áo đầm giùm mình. Con bé ngủ thiếp với ý tưởng đó. Còn con búp bê trụi tóc, mất tay thì không ngủ. Nó thao thức nghĩ đến bà mụ của mình.

4 – 94