Quyển sách mới nhất bằng tiếng Đức của Sascha Wölck đã dùng trường hợp của nghệ sĩ mỹ thuật gốc Việt nổi tiếng để diễn giải kết cấu bản sắc trong xã hội đương đại. Danh Võ ít được biết tiếng ở Việt Nam nhưng tên tuổi thường xuyên gắn liền với những cuộc triển lãm lớn trên thế giới mang tính hậu hiện đại (1). Bản thân nhà nghiên cứu người Việt Sascha Wölck (2) cũng gặp ông trong một sự kiện nghệ thuật là Liên hoan chợ Đồng Xuân ở Berlin, bên cạnh những tên tuổi Việt Nam khác như hai nữ văn sĩ Trịnh Thị Minh Hà và Phạm Thị Hoài. Có thể thấy khu chợ này ảnh hưởng đậm nét lên các nghiên cứu và cảm nhận của anh về Việt Nam và người Việt trên thế giới. Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng của Stuart Hall để phân tích các mối quan hệ mâu thuẫn tạo nên thể thống nhất của bản sắc trong các cộng đồng nhập cư, anh đã đặt những hoạt động tái sản xuất văn hóa trong hệ qui chiếu giữa tư tưởng về xứ viễn đông (orienatlism) của Edward Said và không gian mới (third space) của Homi Bhabha.

Nghệ thuật là những gì từng gắn bó với con người ta suốt một đời, như một ông chủ quán ăn ở chợ Đồng Xuân, xưa kia từng là người vẽ tranh cổ động, kẻ chữ vẽ khẩu hiệu nơi quê nhà. Nghệ thuật cũng là những gì mà người ta đã dứt bỏ để mưu sinh trên mảnh đất mới, như ông bố của nghệ sĩ Danh Võ viết chữ latin rất đẹp, nhưng hoàn toàn xa lạ với tiếng Anh, tiếng Pháp hay tiêng Đan Mạch nơi ông chỉ là một người lao động chân tay, vì thiếu ngoại ngữ mà bị cắt đứt hoàn toàn với cái vốn văn hóa và bằng cấp đã phải đánh đổi bằng tất cả những năm tháng tuổi trẻ. Nghệ thuật cũng là góc tối lịch sử truyền giáo phương Tây sang Việt Nam mà có vị thừa sai so sánh là còn ác liệt hơn thời các bạo chúa La Mã cấm đạo, mà nay bức thư tuyệt mệnh của giáo sĩ Pháp - thánh Theophane Vanard - trở thành hiện tượng qua một tác phẩm trình diễn (performance).

Lấy các tác phẩm và tư tưởng sáng tác của Danh Võ làm trung tâm, quá trình nghiên cứu đã đưa Sascha Wölck bước qua một dải rộng các vấn đề có liên quan, từ tư tưởng hậu thuộc địa cho đến lý thuyết mỹ học và nghệ thuật, sang cả lý thuyết văn hóa. Trong sáng tác của Danh Võ có cả câu chuyện di dân, văn hóa, lịch sử lẫn các vấn đề đương đại như chủng tộc và tôn giáo. Bìa quyển sách do NXB RegioSpectra phát hành (3) có một tác phẩm sắp đặt nhưng rất đời thường khiến người ta phải suy nghĩ, với chiếc TV, tủ lạnh và máy giặt vì thiếu diện tích phải để chồng lên nhau, mà trên cửa tủ lạnh còn có thể treo thêm một cây thánh giá (4). Tựa sách cũng nén đầy tư duy theo kiểu hậu hiện đại với cụm từ "Untitled" et al. không thể dịch hoàn toàn sang tiếng Việt (Untitled = vô đề, không lời - tiếng Anh, et al. = với những người/vật/thứ khác - tiếng Latin, trong khi nội dung sách bằng tiếng Đức, bản thân tựa đề gốc chỗ dấu " là hay dấu mũi tên hay nhỏ/lớn hơn mà do phần mềm soạn thảo văn bản đang dùng hiểu sai mã lệnh nên phải thay thế như vậy). Có lẽ đây chính là công thức hay bản mã mà Sascha Wölck đã phát hiện trong quá trình nghiên cứu kết cấu bản sắc Việt nơi vùng biên.

(1) Như bài giới thiệu ở http://www.boxitvn.net/bai/41619. Sinh ra ở miền Nam Việt Nam và di tản sang Đan Mạch, các tác phẩm của Võ Trung Kỳ Danh Rosaco Rasmussen được giới chuyên môn đánh giá là đậm chất cá nhân và chính trị. Các tác phẩm của anh cũng là đề tài nghiên cứu của chuyên gia về mỹ thuật Việt Nam Nora Taylor, sẽ được giới thiệu vào đầu tháng 11 tới đây ở Chicago: http://www.chicagoartistsresource.org/visual-arts/node/45599

(2) Sascha Wölck tốt nghiệp ngành Đông Nam Á Học tại Đại học Humboldt ở Berlin, hiện đang làm nghiên cứu sinh bậc tiến sĩ tại Đại học Viadrina ở Franfurt (Order). Có thể đọc thêm bài viết của anh bằng tiếng Việt về chùa Linh Thứu và chợ Đồng Xuân ở Berlin http://rimini-protokoll.de/materialbox/vung-bien-gioi/34-2-Cm+rang+m+xo+v+s+nghip.html

(3) Độc giả quan tâm có thể đặt mua quyển này hoặc các sách liên quan đến Việt Nam qua trang mạng của NXB ở địa chỉ http://regiospectra.de/fachbuch_pub_viet.htm

(4) http://www.smk.dk/typo3temp/pics/d7b748309c.jpg