Lâm Việt Tùng – Hà Lan
Tôi dịch xong bài hát “Chuyến xe điện đầu tiên” gửi cho chị bạn để chị cho ý kiến. Chị rất thích lời dịch vì có thể hát tiếng Việt được. Sau đó, chị bảo rất thích bài “Ngôi nhà trắng” của Hung và gửi đường dẫn trên Youtube. Tôi mới nhớ ra bài hát này được dịch ra tiếng Việt vào những năm 70. Lời rất hay nhưng không thấy bóng dáng ngôi nhà đâu cả.
Bài hát tiếng Việt: http://www.youtube.com/watch?v=CfaMBZzIPQY
Ngôi nhà trắng
1. Ngày thơ ấu ta cùng tới trường,
Bầy chim non đùa vui lứa đôi thân thương.
Mầm xanh sống thiết tha ân tình giữa đời,
Người bạn gái vẫn luôn mỉm cười.
Một ngàn sao thoáng hiện trên trời,
Dòng sông xanh trong in bóng em xinh tươi.
Và đôi mắt chứa chan biết bao nụ cười
Làm dịu mát tâm hồn bao người.
Sánh vai cùng nhau bước dưới trăng
Cho tâm hồn hoà với yến oanh
Mối tình đầu dưới ánh trăng đêm,
Ngàn năm nhớ nơi này không quên.
2. Mùa thu sang lá rụng êm đềm,
Hàng cây dương lặng ru xác xơ bên thềm.
Làn sương trắng lướt quanh ngôi nhà trên đồi.
Người yêu ta đang tận cuối trời.
Gió ơi đừng rung cây vấn vương,
Cho yên lòng ta bao nhớ thương.
Mây ơi dừng cho ta nhắn thăm,
Rằng ta vẫn tháng ngày chờ mong.
3. Chiều dần buông tím cả núi đồi,
Mình riêng em nhìn theo cánh chim ngang trời.
Này chim ơi cho ta gửi tình dạt dào,
Dù người yêu có ở phương nào.
Vì vậy, tôi quyết định dịch từ tiếng Hung sang tiếng Việt. Tiếng Hung gọi là “Fehér Házikó”. Bài hát Hung nói về “Ngôi nhà trắng” gắn đầy kỷ niệm tình yêu của một đôi thanh niên trẻ. Tiếng Hung dùng nhiều âm tiết o, i, e, a. Người viết lời là Vándor Kálmán. Tôi cố gắng chuyển nội dung đúng sang tiếng Việt. Hungary là nơi mà bài hát "Ngôi nhà trắng" được rất yêu thích. "Fehér Házikó" đã âm thầm sang Việt Nam, qua giọng ca của Ambrus Kyri, theo chân những lưu học sinh trở về. Vì thế chị bạn biết cả tên gốc tiếng Hung mà không hề học tiếng Hung tý nào.
Ambrus Kyri, sinh ngày 04/02/1945, ca sỹ nổi tiếng của Hung, đoạt giải tiếng hát truyền hình năm 1965. Bà đã liên tục biểu diễn bài hát "Fehér Házikó" bằng tiếng Hung trong thời gian dài. Tiếp nối bà, còn rất nhiều ca sỹ Hung khác cũng biểu diễn bài hát này, như Balatoni Blázsi Mária, Peller Anna...
Bài hát tiếng Hung: http://www.youtube.com/watch?v=-VWT9Av9epI (Ambrus Kyri)
http://www.youtube.com/watch?v=1hCYyO0LR3A (Balatoni Blázsi Mária)
http://www.youtube.com/watch?v=ODr7-AauRVs (Peller Anna)
|
Fehér házikó
Vándor Kálmán
Van egy kicsi házikó.
Fehér fala ragyogó,
Oda jártunk te meg én,
Boldogságunk idején.
Minden kis zug visszahív,
Semmit sem feled a szív.
De a boldog ifjúság
Nem jön vissza soha már.
Mégis újra elmegyünk,
Emlékeket keresünk.
S feltűnik a régi nyár,
És egy vidám ifjú pár.
Az a kicsi házikó
Most is olyan ragyogó,
Nekem egyet jelent már,
Ez a ház, s az ifjúság.
Mégis újra elmegyünk,
Emlékeket keresünk.
S feltűnik a régi nyár,
És egy vidám ifjú pár.
Az a kicsi házikó
Most is olyan ragyogó,
Nekem egyet jelent már,
Az a ház, s az ifjúság
|
Ngôi nhà trắng
Lâm Việt Tùng
Ngôi nhà nho nhỏ mái đơn sơ
Màu trắng bức tường rất mộng mơ
Nơi chúng mình ngày xưa đã đến
Tháng năm hạnh phúc viết nên thơ
Trái tim đâu có quên điều gì
Mỗi góc xưa theo nhắc chuyện chi
Sao hạnh phúc thời xuân trẻ ấy
Cứ vô tình mãi mãi trôi đi
Chúng mình sẽ lại đến ngôi nhà
Tìm kỷ niệm xưa mãi mãi xa
Cái hè năm ấy như dừng lại
Ngây ngất ái ân dẫm nát hoa
Ngôi nhà nho nhỏ mái đơn sơ
Màu trắng bây giờ vẫn mộng mơ
Với tôi là kỷ niệm duy nhất
Tuổi trẻ - ngôi nhà mãi rất thơ
Chúng mình sẽ lại đến ngôi nhà
Tìm kỷ niệm xưa mãi mãi xa
Cái hè năm ấy như dừng lại
Ngây ngất ái ân dẫm nát hoa
Ngôi nhà nho nhỏ mái đơn sơ
Màu trắng bây giờ vẫn mộng mơ
Với tôi là kỷ niệm duy nhất
Tuổi trẻ - ngôi nhà mãi rất thơ
|
Sau khi dịch xong, tôi gửi cho chị ấy. Chị rất ngạc nhiên với bản tiếng Việt trước đây và hỏi tại sao có sự khác biệt về nội dung lớn như vậy. Tôi bí quá đành phải hỏi bác Google vì nghĩ rằng dịch giả trước có thể dịch từ tiếng nước khác. Mới biết bài này chính gốc là của nhạc sỹ người Ý tên là Don Backy. Tên bài hát là Casa Bianca. Bài hát cũng được dịch ra rất nhiều tiếng trên thế giới.
Theo nguồn từ Tuntin - Don Backy, còn có nghệ danh là Aldo Caponi, sinh ngày 21 tháng 8 năm 1939 tại Santa Croce, là một nhạc sỹ, ca sỹ, diễn viên, tiểu thuyết gia, họa sỹ...xuất sắc.
Năm 1967, hãng ghi đĩa Celentano Clan quyết định sẽ giới thiệu bài hát mà ông viết, để tham gia trong Festival Sanremo 1968. Về việc này, ông kể:
Thời gian đó, một người ở nước tôi (bà Bossi), khuyến khích tôi viết một bài hát để tưởng nhớ lại nhà ông bà nội tôi, bị phá hủy và đổ nát bởi bom đạn trong chiến tranh thế giới thứ II. Nhân một dịp, về thăm cha mẹ tôi ở Santa Croce, tôi đã có cơ hội để viết tại chỗ, một bài hát về ngôi nhà ấy, mà tôi gọi là "Casa Bianca" (Ngôi Nhà Trắng). Quay trở lại Milan, tôi đưa cho ông Del Prete, giám đốc nghệ thuật của Celetano Clan để lựa chọn biên tập giữa "Canzone" và "Casa Bianca"...
Chúng tôi đã ghi cả hai bản thu âm thử và như thường lệ, đưa chúng đến cho Adriano Celentano, chủ hãng, để xem xét.
Một thời gian sau, ca sỹ Ornella Vanoni, đề nghị tôi cung cấp cho cô một bài hát dành cho Festival 1968 tại San Remo. Cô ấy đã thử giọng một số ca khúc tại hãng Celentano Clan và tìm thấy "Casa Bianca" là bài thích hợp với mình.
Thật không may, đây lại là một vấn đề không thể vượt qua. Thời gian đó, một tác giả phần âm nhạc của ca khúc, theo quy định, chi được có tại Festival một bài hát, trong khi tác giả phần lời của ca khúc thì lại không phải chịu ước thúc này. Bài "Canzone" thì đăng ký với tên tác giả phần âm nhạc của tôi, đã được ký kết và gửi đến Festival. Việc này có vẻ như là phải kết thúc ở đó.
Do những lời hứa hẹn của Del Prete, Ornella Vanoni rất thích và muốn bài hát bằng mọi giá. Cô ấy đe dọa tẩy chay các chương trình của Celentano Clan nếu ông Del Prete không chịu nhượng bộ. Vấn đề chỉ còn một lối thoát: phải đăng ký hồ sơ tại Festival cho "Casa Bianca" dưới tên nhà soạn nhạc khác La Valley, để ban giám khảo, nhìn thấy hai bài hát do hai tác giả phần âm nhạc khác nhau.
Tại Festival San Remo 1968, hai bài hát của ông đều đoạt giải cao. Bài "Casa Bianca" đoạt giải nhì với giọng ca của Marisa Sannia và Ornella Vanoni hát bài "Canzone" giành được giải ba.
Bài hát tiếng Ý: http://www.youtube.com/watch?v=xIz373-MbcE
|
Casa Bianca
Don Backy
1. C'e' una casa bianca che,
che mai più io scorderò
mi rimane dentro il cuore
con la mia gioventù.
Era tanto tempo fa,
ero bimba e di dolore
io piangevo nel mio cuore
non volevo entrare là.
Tutti i bimbi come me
hanno qualche cosa che
di terror li fa tremare
e non sanno che cos'è.
2. Quella casa bianca che
non vorrebbero lasciare
e' la loro gioventù
che mai più ritornerà.
Tutti i bimbi come me
hanno qualche cosa che
di terror li fa tremare
e non sanno che cos'è.
3. E' la bianca casa che,
che mai più io scorderò,
mi rimane dentro il cuore
con la mia gioventù.
E mai più ritornerà.
Ritornerà.
|
The White house
Marisa Sannia
There's a white house
that I'll never forget
it stays inside my heart
along with my youth.
It was so long ago,
I was a child and of pain
I was crying inside my heart:
I didn't want to enter there.
All the children just like me
have something that
make them tremble of fear
and they don't know what it is.
That white house which
they wouldn't want to leave
it's their youth
that will never come back.
All the children just like me
have something that
make them tremble of fear
and they don't know what it is.
It's the white house that,
that I'll never forget,
it stays inside my heart
along with my youth.
And will never come back.
Come back.
|
Lời bài hát này nói về ngôi nhà trắng đầy kỷ niệm tuổi thơ bị chiến tranh thứ II tàn phá. Nỗi đau của đứa trẻ bị chiến tranh cướp đi kỷ niệm thời thơ ấu – ngôi nhà nơi em đã lớn lên. Tác giả cũng cảm thông được những mất mát của những đứa trẻ khác có số phận tương tự. Bây giờ tôi mới hiểu sao âm điệu nó buồn đến thế.
Tôi tìm được bản dịch nghĩa tiếng Anh của Marisa Sannia sau đó kiểm tra với một anh bạn người Ý. Anh ta nói bản dịch tiếng Anh rất sát với nội dung tiếng gốc.
Tuy vậy, bản tiếng Anh có lời dịch khác dễ hát hơn: http://www.youtube.com/watch?v=vo9q4guGw5M
The White house
Vicky Leandros
There's a white house in a town
Old and scared and tumbled down
I can build it up once more
That's what memories are for
There'a fire, a chair, a dream
Was I six- or seventeen
As the years go by you'll find
Time plays tricks upon the mind
White house joy will disappear
What became of yesteryear
With my mother and my father there
I knew love was everywhere
Was it hate that closed the door
What do children know of war
Old and scarred and tumbled down
Gone the white house in the town
Tôi dịch lại theo nội dung bản gốc để các bạn tham khảo và nếu ai hát muốn tiếng Việt và muốn thay đổi gì xin gửi thư về tvlam61@hotmail.com. Để hát được tiếng Việt thành công chắc phải thay một số từ cho phù hợp với âm điệu của bài hát. Sẽ là hành trình dài cùng cộng tác giữa ca sĩ và dịch giả để giữ được nội dung, âm điệu thơ và nhạc của bản gốc. Tôi hy vọng sẽ có ca sĩ hồi âm và hát bài hát này.
Ngôi nhà trắng
Lâm Việt Tùng
Ngôi nhà nho nhỏ mái đơn sơ
Màu trắng bức tường rất mộng mơ
Nơi chúng mình ngày xưa đã lớn
Một thời thơ ấu viết nên thơ
Chúng mình sẽ lại đến ngôi nhà
Tìm kỷ niệm xưa mãi mãi xa
Cái hè năm ấy như dừng lại
Mình mải vui chơi với bướm hoa
Nay nhà đã sập, tường bơ vơ
Màu trắng làm tôi bỗng thẫn thờ
Tim tôi vỡ nát thành trăm mảnh
Thương khóc ngôi nhà của tuổi thơ
Trái tim đâu có quên điều gì
Mỗi góc xưa theo nhắc chuyện chi
Sao hạnh phúc thời thơ ấu ấy
Cứ vô tình mãi mãi trôi đi
Như tôi bao đứa trẻ ngây thơ
Không cửa, không nhà, sống vất vơ
Chiến tranh tàn nhẫn đã tàn phá
Kỷ niệm thân thương của tuổi thơ
Ngôi nhà nho nhỏ mái đơn sơ
Màu trắng bức tường vẫn mộng mơ
Nơi chúng mình ngày xưa đã lớn
Một thời thơ ấu viết nên thơ.
Thế hệ chúng tôi ai cũng biết và thích bài hát này vì giọng hát trong trẻo, truyền cảm của Ambrus Kyri. Ngoài ra, điệu nhạc buồn, day dứt rất phù hợp tâm lý của những người đi xa; nhớ nhà, nhớ về kỷ niệm xưa. Nhưng đến thế hệ 7X và thế hệ sau, các em không hề biết gì bài hát này. Cho nên, anh Youtube cũng chỉ tìm được một Video duy nhất, khi tôi tìm xem có ai hát tiếng Việt không. Cô bạn trẻ chỉ biết bài hát từ tiếng Anh khi học ở Tây Ban Nha. Cô ấy viết: Tiêu đề bài hát nói về ngôi nhà mà không thấy ngôi nhà thì nên đặt tên khác.
Hồi âm của dịch giả Nguyễn Hồng Nhung, sống ở Budapest-Hungary, nhưng đang có mặt tại Việt nam trong những ngày cuối năm này, chị đã trả lời tôi bằng bản dịch của chính chị. Và đây là bản dịch của dịch giả Nguyễn Hồng Nhung (dịchthuathv@gmail.com):
|
Fehér házikó
Vándor Kálmán
Van egy kicsi házikó.
Fehér fala ragyogó,
Oda jártunk te meg én,
Boldogságunk idején.
Minden kis zug visszahív,
Semmit sem feled a szív.
De a boldog ifjúság
Nem jön vissza soha már.
Mégis újra elmegyünk,
Emlékeket keresünk.
S feltűnik a régi nyár,
És egy vidám ifjú pár.
Az a kicsi házikó
Most is olyan ragyogó,
Nekem egyet jelent már,
Ez a ház, s az ifjúság.
Mégis újra elmegyünk,
Emlékeket keresünk.
S feltűnik a régi nyár,
És egy vidám ifjú pár.
Az a kicsi házikó
Most is olyan ragyogó,
Nekem egyet jelent már,
Az a ház, s az ifjúság
|
NGÔI NHÀ TRẮNG
(Bản dịch của Nguyễn Hồng Nhung)
Có ngôi nhà xinh nhỏ
vách tường trắng rạng ngời.
Mình từng cùng nhau đến
thuở hạnh phúc êm đềm.
Từng góc nhỏ thì thào
tim không quên hết thảy,
nhưng tuổi xuân hạnh phúc
vĩnh viễn chẳng quay đầu.
Vậy mà cứ tìm lại
những kỷ niệm khôn nguôi.
Để hè xưa vụt tới
cùng đôi lứa vui tươi.
Có ngôi nhà xinh nhỏ
giờ tường trắng vẫn ngời,
với tôi điều duy nhất:
ngôi nhà- tuổi thiếu thời.
Vậy mà cứ tìm lại
những kỷ niệm khôn nguôi.
Để hè xưa vụt tới
cùng đôi lứa vui tươi.
Có ngôi nhà xinh nhỏ
giờ tường trắng vẫn ngời,
với tôi điều duy nhất:
ngôi nhà- tuổi thiếu thời.
( Hà nội 2012.12.31)
|
Phần lớn những người Việt nam học ở Hungary đều nghĩ bài Ngôi nhà trắng là của tác giả Hung. Tìm về nguồn gốc về bài hát không đơn giản nhưng thói quen của chúng ta không quan tâm ai là tác giả và xuất xứ của nó nhưng vẫn yêu, vẫn nghe và vẫn hát nó.
Cuộc hành trình tìm về Ngôi nhà trắng của tôi tạm dừng ở đây. Mong nhận được hồi âm của các bạn về hai bản dịch và của dịch giả Việt đầu tiên.
Hà Lan 01-01-2013
Tài liệu tham khảo: Wikipedia và của Tuntin
