https://www.theguardian.com/artanddesign/2011/apr/11/ai-weiwei-china-last-interview

Ngải Vị Vị với tác phẩm Sắp đặt của ông tại Tate Modern.  Từ lúc đó ông bị nhà cầm quyền Trung Hoa bắt giữ. Ảnh BBC/Getty.

Charlotte Higgins, nhà bình luận nghệ thuật chính

Thứ Hai, 11 tháng Tư 2011 

HIẾU TÂN dịch

Hai ngày trước khi Ngải Vị Vị biến mất, nhà nghệ sĩ đã nói về việc bị công an theo dõi và quấy nhiễu tại xưởng vẽ của ông ở Bắc Kinh, và cảnh báo rằng: “những người có đầu óc và tiếng nói khác biệt bị ném vào tù”.

Mô tả sự xăm soi kĩ lưỡng của chính quyền đối với ông, ông nói: “Có hai camera theo dõi ở cổng nhà tôi, điện thoại của tôi bị nghe trộm, mọi tin nhắn tôi gửi lên microblog của tôi đều bị kiểm duyệt.”

“Hôm qua và hôm kia hơn một chục cảnh sát đến chỗ tôi, nhưng tôi cho là chỉ để quấy rối. Hôm nay họ lại đến,” ông nói với đài ARD của Đức trong cuộc phỏng vấn cuối cùng trước khi ông bị quan chức chặn ở sân bay Bắc Kinh.

“Về nhiều mặt Trung Hoa bây giờ đúng như thời Trung cổ. Trung Hoa kiểm soát trí óc con người và luồng thông tin đúng như thời kì trước Khai Sáng,” ông nói.

 Ông nói thêm như tiên tri: “Các nhà văn, các nghệ sĩ, các nhà bình luận trên mạng bị bắt và quẳng vào nhà tù khi họ suy nghĩ về dân chủ, mở cửa, cải cách và lí trí. Đó là thực tế ở Trung Hoa.”

Ngải trở thành nạn nhân đáng chú ý nhất của cuộc đàn áp tàn bạo của Trung Hoa đối với bất đồng chính kiến trong một thssp niên khi ông bị bắt vào đầu tháng này. Các cường quốc phương tây và các nghệ sĩ đã kêu gọi trả tự do cho ông, hiện giờ chưa biết ông ở đâu.

Trong cuộc phỏng vấn Ngải than phiền về việc bóp nghẹt tự do biểu đạt ý kiến, ông nói “Mỗi mẩu tin ở Trung Hoa đều bị bộ tuyên truyền kiểm soát.” Nhưng ông khẳng định ông muốn ở lại trong nước. “Trừ khi tôi hoàn toàn không còn lựa chọn nào khác, như tính mạng tôi bị đe dọa, tôi sẽ không rời khỏi đây bởi vì tôi thuộc về nơi đây và không có lí do gì để tôi rời bỏ nó.”

 “Điều duy nhất tôi có thể làm ở trong nước là vào internet, tuy nhiên tên tôi là một từ nhạy cảm trên mạng internet ở Trung Hoa, và tên tôi không được phép hiện trên các trang mạng Trung Hoa. Vì thế điều kiện làm việc vô cùng tồi tệ”

Trong một cuộc phỏng vấn khácvới hãng Time Out London vào 12 tháng Tư, thực hiện ít lâu trước khi ông bị bắt, Ngải nói về việc ông sợ tù đày.

“Tôi sợ bị bỏ tù, nhưng cha tôi là một nhà thơ [Ngải Thanh 1910-1996]. Tôi không mấy ngưỡng mộ ông như một nhà thơ, nhưng tôi đặc biệt ngưỡng mộ ông, khi mói ngoài hai mươi tuổi đã bị ngồi tù sáu năm, và sau đó bị đi đày 20 năm trong điều kiện cực kì khốn khổ, phải quét dọn nhà xí công cộng, thế mà ông vẫn sống sót trở về.”

 “Bởi vậy khi tôi nghĩ đến cha tôi, tôi nghĩ: đây thật sự là một tâm hồn mạnh mẽ, một nhà thơ, người đã chấp nhận một loại nhà tù, một than phận con người. Đó là một tuyên ngôn, anh hiểu không? Đó là lí do tôi cố gắng tìm hiểu điều gì có thể xảy ra trong nhà tù. Những không có ai thật sự biết điều gì xảy ra.”

Ông mô tả vai trò của ông như một   nhà bất đồng chính kiến kiệt xuất, sử dụng mạng internet, đặc biêt trang Twitter để liên lạc với giới trẻ Trung Hoa. “Họ nói: ông này là người kiên định và có nhiều khả năng, nhưng ông ấy đứng về phía tôi và phê phán hiện trạng và muốn thay đổi.” Như vậy hoàn cảnh của tôi mang lại cho nhân dân niềm hi vọng xuyên qua bóng tối tưởng không thể nào xuyên thấu. Nhân dân đã chán ngấy hoàn cảnh hiện nay rồi, một số người đã qua nhiều thế hệ, và đã trở nên hoàn toàn vô vọng.

Sự theo dõi thường xuyên của nhà cầm quyền, ông nói: “luôn luôn bộc lộ cái yếu kém của chính quyền. Thật thảm hại, thậm chí bạn không buồn nói đến nó: sự thiếu tự tin của họ, sự thiếu kĩ năng truyền thông của họ, việc họ từ chối thảo luận bất kì vấn đề có tính trí tuệ nào. [Đảng Cộng sản] là cứ phải có kẻ thù. Họ phải tạo ra bạn là kẻ thù của họ để họ tiếp tục tồn tại. Thật nực cười…”

Những Hạt giống Hướng dương của Ngải Vị Vị, Sắp đặt Nhà Tuôcbin hiện nay của ông ở tate Modern, đang trưng bày đến 2 tháng Năm. Tòa nhà đó đã trở thành tiêu điểm biểu thị sự ủng hộ đối với nhà nghệ sĩ, với hàng chữ “Thả ngay Ngải Vị Vị” hiện lên nổi bật từ hộp đèn trên đỉnh tòa nhà vốn dành để quảng cáo những cuộc triển lãm. Hôm chủ nhật các nghệ sĩ trung Hoa và những cổ động viên người Anh đã bày trên cỏ bên ngoài phòng tranh những bức tranh hạt giống hướng dương mang tên 50  nhà bất đồng chính kiến và nghệ sĩ bị bắt giữ.

Những cuộc triển lãm lớn tác phẩm của Ngải Vị Vj sẽ mở cửa ở Nhà Someset và Lisson Gallery ở London vào tháng Năm.