HƯƠNG SẮC BÁNH, MỨT, XÔI, CHÈ HUẾ là công trình biên soạn thứ 25 của Trần Nguyễn Khánh Phong được phối hợp thực hiện cùng hiền thê Vũ Thị Mỹ Ngọc.

Từ trước đến nay, thông thường đề tài về nữ công gia chánh, ẩm thực Huế thường được nữ giới nghiên cứu, biên soạn, tiêu biểu có công trình Thực phổ bách thiên của bà Trương Đăng Thị Bích, tự Tỷ Quê, là phu nhân của Hiệp tá Đại học sĩ Nguyễn Phúc Hồng Khẳng - con trai thứ của Tùng Thiện Vương Miên Thẩm. Tiếp theo bà Trương Đăng Thị Bích còn có nhiều tác giả nữ khác với nhiều tác phẩm chuyên đề ẩm thực Huế; nên khi một tác giả nam giới, chưa đến độ cao niên lại nhiệt huyết tâm thành cùng người bạn trăm năm thực hiện việc nghiên cứu, biên soạn đề tài các món bánh, mứt Tết, xôi, chè Huế là điều đáng trân trọng, có sức thuyết phục cao!

Được biết để hoàn tất tác phẩm HƯƠNG SẮC BÁNH, MỨT, XÔI, CHÈ HUẾ vợ chồng Trần Nguyễn Khánh Phong - Vũ Thị Mỹ Ngọc ngoài việc chế biến cho nhu cầu sinh hoạt gia đình đã chịu khó cùng nhau “vi hành” đến các hàng quán chè, xôi, bánh, mứt có thương hiệu nổi tiếng cũng như bình thường, dân dã để vừa thưởng thức vừa tìm hiểu cặn kẽ các nguyên liệu, công thức chế biến, phương pháp sản xuất, giải pháp tiêu thụ sản phẩm phục vụ nhu cầu sinh hoạt đời thường, phục vụ các sinh hoạt tín ngưỡng, tâm linh.

Bằng thực tiễn cuộc sống cùng quá trình trải nghiệm nhiều năm tháng đến việc tập trung tìm kiếm, sưu tập, nghiên cứu, đọc 85 tài liệu tham khảo, Trần Nguyễn Khánh Phong - Vũ Thị Mỹ Ngọc đã rất dày công, tốn nhiều thời gian để đầu tư cho ấn phẩm này, mà động cơ trực tiếp để thúc đẩy việc hoàn thành tác phẩm là từ cuộc trưng bày chuyên đề “Hương sắc bánh Huế” (22.6.2018) và cuộc trưng bày chuyên đề “Bánh, mứt Tết Huế” (26.1.2019) tại Bảo tàng Văn hóa Huế: “Qua hai cuộc trưng bày này đã làm cho chúng tôi cảm hứng thực hiện bản thảo HƯƠNG SẮC BÁNH, MỨT, XÔI, CHÈ HUẾ nhằm mục đích giữ hồn xưa cho Huế, trong xã hội hiện đại, thứ nữa là gia đình chúng tôi, hằng tháng, hằng năm vẫn có nhiều lần cúng kiếng, giỗ chạp, lễ tế… đều sử dụng bánh, mứt, xôi, chè là do người nhà tự nấu, tự sắp đặt lên bàn thờ gia tiên. Chúng tôi coi đó như là một vinh dự lớn vừa bảo tồn vốn văn hóa gia đình truyền thống Huế, lại vừa giới thiệu đến người đọc gần xa về nét văn hóa dân gian truyền thống đặc trưng này”(Lời nói đầu).

Công trình này gồm 5 chương được trình bày theo dạng nghiên cứu khoa học. Chương 1: Đặc điểm tự nhiên và xã hội hình thành nên món bánh, mứt, xôi chè Huế; Chương 2: Hương sắc bánh Huế; Chương 3: Hương mứt Tết Huế; Chương 4: Hương thơm xôi Huế; Chương 5: Hương vị chè Huế.

Theo chúng tôi, Chương 1 là điểm nổi bật của HƯƠNG SẮC BÁNH, MỨT, XÔI, CHÈ HUẾ. Chính chương này đã giúp bạn đọc tiếp cận với đặc điểm địa hình Thừa Thiên Huế từ vùng núi, gò đồi, đồng bằng đến vùng đầm phá và cồn cát ven biển đã có tác động tích cực góp phần không nhỏ vào các giá trị ẩm thực Huế. Theo tác giả: “Cả bốn vùng địa hình trên có liên quan chặt chẽ với nhau, hợp nhất trên lãnh thổ Thừa Thiên Huế và tạo ra những nét đặc trưng riêng về khí hậu, địa hình dốc hình thành nên những trung tâm mưa lớn nhất của cả nước tạo nên các đợt khí hậu khô nóng kéo dài. Từ những yếu tố này đã hình thành nên nguồn tài nguyên thực vật và động vật phong phú phục vụ đắc lực cho nghệ thuật ẩm thực Huế nói chung và các món bánh, mứt, xôi, chè Huế nói riêng”.

Cũng trong chương này các phần viết về hệ tài nguyên thực vật và động vật, thủy hải sản; đặc điểm xã hội với yếu tố con người và yếu tố lịch sử xã hội; hương sắc bánh, mứt, xôi, chè Huế với giá trị trong y học cổ truyền xứ Huế, trong văn hóa dân gian và thơ ca xứ Huế… đã khái quát tinh tế, có tính thuyết phục, giúp người đọc đến với ấn bản trong tâm thế thoải mái, nhẹ nhàng.

Các chương còn lại tác giả giới thiệu tương đối cặn kẽ các món bánh, mứt, xôi, chè Huế với văn phong, bố cục khúc chiết, rõ ràng thể hiện đúng tay nghề của những người chuyên tâm biên soạn các công trình nghiên cứu, trong đó nhân vật chính chủ là Trần Nguyễn Khánh Phong.

Trần Nguyễn Khánh Phong sinh ngày 04 tháng 08 năm 1976. Quê quán ở xã Quảng Phú, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Hiện đang giảng dạy tại  Trường Trung học phổ thông  Hương Thủy, thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế. Hội viên Hội Khoa học lịch sử Việt Nam sinh hoạt tại Thừa Thiên Huế từ năm 2015, hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, hội viên Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam.

Sở dĩ nhà nghiên cứu Trần Nguyễn Khánh Phong tham gia nhiều Hội chuyên ngành trên là vì anh đã có nhiều cống hiến có giá trị trên các lĩnh vực: Biên soạn văn học dân gian dân tộc Tà Ôi và một số dân tộc thiểu số khác trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế và Quảng Trị. Chuyên nghiên cứu văn hóa dân gian dân tộc Tà Ôi trên các lĩnh vực văn hóa vật thể (nhà cửa, phương tiện vận chuyển, trang sức, trang phục…), văn hóa phi vật thể (cồng chiêng, âm nhạc, múa dân gian, dân ca, nghi lễ, lễ hội, luật tục, tri thức bản địa…).

Bên cạnh các công trình nghiên cứu, bài viết khoa học trình bày tại các cuộc hội thảo, đăng tải trên các tạp chí địa phương và Trung ương, từ năm 2005 đến nay Trần Nguyễn Khánh Phong đã xuất bản 13 đầu sách, tham gia vào 4 đầu sách in chung cùng các nhà nghiên cứu văn hóa khác.

          Nhờ có quá trình cống hiến của một con người thật sự tài năng, thật sự gắn bó yêu thương Huế, yêu chính sự nghiệp sưu tầm nghiên cứu văn hóa, Trần Nguyễn Khánh Phong đã nhận nhiều giải thưởng có giá trị cao của tình nhà và của trung ương: Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam: Giải Nhì B tác phẩm Văn học dân gian các dân tộc ít người ở Thừa Thiên Huế (Song ngữ Việt - Tà Ôi, Việt - Cơtu) 2011; Giải Ba B tác phẩm Ca dao, Câu đố, Đồng dao, Tục ngữ và Trò chơi dân gian dân tộc Tà Ôi (2012); Giải Ba B công trình Văn hóa truyền thống và truyện cổ của người Pa Hy ở Thừa Thiên Huế (2014);  Giải Ba A công trình Truyện cổ của người Pa Cô ở Thừa Thiên Huế (2015). Hội Xuất bản Việt Nam: Giải Đồng (sách hay) tác phẩm Truyện cổ Tà Ôi (2006); Giải Đồng (sách hay) tác phẩm Truyện cổ các dân tộc thiểu số Việt Nam - Truyện cổ Tà Ôi (2010). Ban Tuyên giáo Trung ương: Giải C công trình Thơ ca dân gian Bình Trị Thiên về hình tượng Bác Hồ (2018); liên tục nhiều năm Ủy ban Nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế tặng Giải Khuyến khích Giải thưởng Sáng tạo Khoa học và Công nghệ tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ IX (2018); Giải Nhất Giải thưởng Sáng tạo Khoa học và Công nghệ tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ IX (2018); Giải Nhì Giải thưởng Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ X (2019); Giải C Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô lần thứ VI (2019).

Để có được thành tích trên Trần Nguyễn Khánh Phong cho biết: “Sự nỗ lực tự thân là chính nhưng phải còn nhờ đến cánh tay đắc lực, thương khó của hiền thê là Vũ Thị Mỹ Ngọc, người cùng chung sức trong HƯƠNG SẮC BÁNH, MỨT, XÔI, CHÈ, HUẾ”.

Vũ Thị Mỹ Ngọc, sinh năm 1985, xuất thân trong gia đình có bà ngoại là người hoàng tộc, những buổi cúng kiếng trong gia đình đều được mẹ và bà ngoại bảo ban. Những món ăn Huế, nhất là chè, mứt, xôi, bánh đều tự tay làm lấy phục vụ trong phạm vi gia đình.

Điều đặc biệt nữa là, trong khâu chế biến các món ăn có màu sắc thì được bà ngoại và mẹ bày cho cách lấy phẩm màu từ chất liệu thiên nhiên như hoa đậu biếc, hạt mồng tơi, nghệ, gừng, củ dền để làm màu và cũng phải qua đôi bàn tay khéo léo của những người phụ nữ Huế trong gia đình mới đủ thời gian, sự tỉ mẩn để tạo nên những món đặc biệt chất Huế được.

Trong quá trình tham dự nhiều buổi kị giỗ của gia tộc và do bà ngoại kể lại thì cũng ít nhiều cung cấp thêm thông tin cho tác giả Trần Nguyễn Khánh Phong làm nên công trình này.

Mặc dầu là đứng phía sau động viên, giúp sức cho chồng trong quá trình nghiên cứu, nhưng sự đóng góp nhỏ nhoi này của Vũ Thị Mỹ Ngọc cũng đáng được ghi nhận.

Đồng cảm, đồng tâm trong mạch nguồn yêu Huế đẹp và thơ; mê các vị mặn, ngọt, cay, chua, tê, nồng, chát, đắng, béo, bùi…được hòa quyện trong hương sắc bánh, mứt, xôi, chè Huế.

Chúng tôi vô cùng trân trọng, quý hóa hình ảnh sự nâng dắt, đổi trao qua từng món ăn, trang viết của vợ chồng Trần Nguyễn Khánh Phong - Vũ Thị Mỹ Ngọc để cùng nhau làm nên một tác phẩm để đời, góp phần tạo nên sự giàu có cho tủ sách Huế nay mai.

Thơm tho, ngọt lành biết mấy! Đẹp lòng biết  mấy khi người đọc lần giở từng trang, thú vị, ung dung thưởng thức HƯƠNG SẮC BÁNH, MỨT, XÔI, CHÈ HUẾ!

Huế, ngày 04 tháng 08 năm 2021