Một sáng mùa Xuân, bắt gặp “đoản khúc” của Từ Sâm có tựa “Khép cửa vô thường” mà lòng bừng nắng ấm.
Cái tựa bốn chữ như một tuyên ngôn tâm linh cho đời sống, có lẽ đúng hơn là cho tháng ngày phía trước, chặng còn lại của một kiếp nhân sinh.
Chúng ta không thực biết rõ hoàn cảnh và tâm thế câu tuyên ngôn kia để thông báo về một sự chấm dứt trong cõi thế, hay, có thể là một lời hùng ca ngạo nghễ dành cho người chiến thắng chính số phận và những ràng buộc phiền não của vô thường ngày tháng đang qua.
Đoản khúc, chỉ vỏn vẹn mấy câu, hai mươi tám chữ thật trùng với ngữ cảnh cho một đoạn trường đâu đó trong mỗi chúng ta.
Giữa bình xuân một nhành mai nhỏ
người trao người
để gió trao hương
căn phòng vắng, người đi xa mãi...
để mùa xuân khép cửa vô thường
Hãy bắt đầu bằng một bức tranh tĩnh vật. Nó đẹp vì giản dị đến vô thường. Bức tranh giản dị ấy có một “bình xuân”. Nhà thơ lấy cái thực chứa cái cảm niệm. Cái bình gốm đó đã từ đất, từ nước, nung trong lửa, với tiếng reo của gió mà hình thành trong càn khôn hiện hữu một cách đầy đủ và trọn vẹn. Giữa bình xuân có gì. Giữa là chính tâm, chúng ta sẽ thấy sự vi tế lắng sâu trỗi dậy. Ta thấy một nhành mai nhỏ. Nhà thơ chẳng nói đến một bông, một nụ mai nào. Có lẽ để tự nhiên mà tưởng, tự nhiên mà cảm thọ tuỳ theo tâm sở của mình trong cái bất tận vẻ đẹp của xuân.
Đất nước gió lửa hợp duyên, một cành mai đã lìa cội, khổ đau và ly biệt chăng. Người trao cho nhau hoa và gió sẽ trao cho nhau hương, cho hương thêm ngát. Một dự ngôn ướt đẫm tình người. Câu thơ khi đọc như nghẹn ngào lặng im trong trống vắng, tịch liêu. Nhưng ta vẫn như thấy một nỗi khắc khoải mong chờ. Những xúc cảm dìu dặt, từ ái, thương buồn dâng toả. Nhưng đó là sự thật. Khổ đau, nỗi buồn của thế gian là sự thật. Có rồi không, bên nhau rồi chia ly là sự thật. Cái cành mai nhỏ đã tự tại trước mọi hiện tượng của thế giới vọng thức trong quy luật sanh diệt với thời gian. Khi nhận thức rõ về nỗi đau trong sự xả bỏ nhẹ nhàng, đối diện với chính ta. Với hình ảnh cành mai trong "đoản khúc" có tiếng vọng trường thiên kia, có lẽ chúng ta sẽ cảm thấy an nhiên tự tại khi đối diện với sinh tử, được mất, vui buồn vô thường của kiếp người.
Vô thường , hai từ để chỉ rõ bản chất của sắc thân và hiện hữu, vốn có mặt ở mọi nơi, mọi chỗ.
Khép cửa vô thường, đâu chỉ là lời chào biệt ly nó là buông xả tâm thức trước sinh tử, ngăn ngừa thành trụ hoại diệt vô thuỷ vô chung.
Xin mượn lời bậc Tiên thi - cụ Bùi Giáng để hoan hỉ cùng nhau, vui đón hương Mai, rằng "gặp nhau ở giữa con đường. Mùa xuân phía trước miên trường phía sau".
Hà Nội 10.1 Tân Sửu, 2021