1-Kê khai giấy tờ tùy thân hoặc trong các bài viết,tôi thường ghi chú bên dưới “Saigon ngày…tháng”. Tôi yêu Saigon - đơn giản vì đó là nơi tôi gửi “cuống nhau,dây rốn” cho Mụ Bà Từ Dũ - nơi tôi học tập trưởng thành,lập thân lập nghiệp - nên gia thất - đeo đuổi nghiệp “phấn trắng,bảng đen”… cho đến khi gác kiếm (2009) .
Sau 75 - đánh độp một cái Saigon bị xóa tên - Hỏi rằng đau không? Rất đau !
Mãi đến hôm nay trong cuộc sáp nhập phường,xã - cái tên thân yêu 50 năm rồi mới được trả tự do trở về nằm trong ba địa danh Sài Gòn,Gia Định và Chợ Lớn - thuộc các phường mới ở địa bàn quận 1, quận 5, Bình Thạnh (TP.HCM)..
Phải nói dân tình phương Nam thấy ấm lòng nguôi ngoai khi cái tên Sài Gòn tưởng chừng như đã hóa kiếp từ đời tám hoánh,bỗng dưng lù lù đội mồ sống dậy – mòn mỏi lớp bô lão bọn chúng tôi U80 - sắp xuống lỗ - ngân ngấn hạt lệ già - mong được ôm chầm Saigon.…
2-Một vài ý kiến cho rằng cái tên Saigon có tầm vóc to lớn đặt cho một Phường quá nhỏ không xứng tầm ? Thoạt nghe tôi rất chia sẻ - nhưng thầm nghĩ câu chuyện thay đổi phục hồi một địa danh trong bối cảnh chính trị này rất nhạy cảm tế nhị . Xem lại sử liệu nhiều bài viết trên các trang mạng - đúng là tên Saigon đã xuất hiện từ lâu hơn 300 năm - nhưng cũng chỉ là một địa danh nhỏ trong lòng Gia Định – theo nhà văn Sơn Nam nhà nghiên cứu Nam Bộ :
“Năm 1698 Nguyễn Hữu Cảnh vào Nam nhậm chức Kinh lược của chúa Nguyễn đặt “Phủ Gia Định”đầu tiên. Đời Gia Long và trước đó ,lần hồi Gia Định được xem là khu vực trọng yếu về kinh tế ,quân sự .Gia Long đặt ra Gia định thành,khu vực hành chánh ăn từ Cà Mau đến tỉnh Bình Thuận kể luôn vùng biển phía Nam .Đứng đầu đơn vị rộng lớn này có một Tổng trấn,nổi danh nhất là Lê Văn Duyệt,cai quản các trấn khác ở Nam Bộ. Vua Minh Mạng muốn nắm trọn quyền ,trực tiếp cai trị các địa phương nên bãi bỏ cấp thành - Nam Bộ chia ra từng tỉnh.Vì vậy năm 1836 đặt ra đất Gia Định.Trong thực tế tỉnh này vẫn là quan trọng nhất của Nam Bộ, với cảng Bến Thành (Saigon),liên lạc ra Huế,Hà Nội.
Tỉnh Gia Định gồm Saigon,đóng ở vị trí phía sau Bưu điện gần trường La San Taberd cũ.Pháp đổ bộ năm 1859 theo đường Luro - Cường Đễ - (Tôn Đức Thắng bây giờ) gặp chiến hào ta ở góc Nguyễn Du - đã san bằng hầm hố,đốt kho lương thực .Ban đầu Pháp đặt ra Hạt Saigon (kiểu tỉnh), sau đó cắt vùng Saigon lập đô thành gồm quận 1,quận 3 ngày nay với dân số thưa thớt” (*)
3-Công cuộc “Giải phóng,thống nhất đất nước” - là một thực thể lịch sử - gì thì gì cũng đã nửa thế kỷ rồi - khách quan mà nói Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nhân tố Cách mạng quyết định - lãnh tụ thiên tài của Đảng và dân tộc, người thầy vĩ đại của cách mạng Việt Nam, Anh hùng giải phóng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới. Mỗi thắng lợi và mỗi bước đi lên của cách mạng Việt Nam đều gắn liền với công lao to lớn của Người, sự soi đường, dẫn dắt của tư tưởng Hồ Chí Minh - đã lãnh đao xuyên suốt công cuộc đấu tranh chống ngoại xâm,giành độc lập tự do cho dân tộc. Việt Nam đứng vững như bàn thạch - dân số > 100 triệu người - ngày càng phát triển giàu mạnh- xác lập uy tín vững chắc trên trường quốc tế.
Việc đặt trả lại tên Saigon cho một vùng nội thành Tp HCM, ít nhiều cũng đã xoa dịu tình quê hương đau đáu - đặc thù của tộc Việt - “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở - Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn”- Chế Lan Viên.
Muộn còn hơn không - Saigon vẫn còn đây !
Saigon,Tp HCM 25/4/2025)
(*)“Lược sử Địa danh Gia Định”, nhà văn Sơn Nam - Kỷ yếu Trường THPT Gia Định – Chào mừng Saigon -Tp Hồ Chí Minh 300 năm -1998 .
