- PV: Anh nghĩ thế nào về mối quan hệ giữa nhà thơ và công chúng? (Ở ta bây giờ ai lệ thuộc ai?)

- Mai Văn Phấn: Nhà thơ và công chúng là sinh thể hoàn thiện của thơ ca. Là Em và biển/ Tàu bay giấy và con/ Vầng trăng và con đường/ Hát giữa hai mùa/ Tôi với mọi người... (tên những bài thơ của MVP). Có người quan niệm nghệ thuật là cuộc chơi đơn lẻ, mục đích tối thượng là khám phá những bí ẩn, khao khát cá biệt. Nói như vậy đúng một nửa, còn lại rơi vào cực đoan, phiến diện, có phần làm dáng. Khi viết, nhà thơ duy nhất đối diện với những kỳ diệu mà Thi ca ban tặng. Nhà thơ hồi hộp thấy tứ thơ xuất hiện giống con tàu vũ trụ đang tìm cách đậu xuống mặt đất. Nó mang trong mình nhiều dữ liệu bí mật vừa khám phá. Thi sỹ dụng chữ như điều khiển những con “âm binh” để gọi đúng tên, tạo lập sống động thần vía của sự vật mới lạ. Sáng tạo đồng nghĩa với khai sinh một thế giới riêng biệt. Người viết lúc đó cảm giác không ai ở bên mình. Mọi kinh nghiệm, vốn liếng tích lũy được đều ở rất xa. Nhà thơ khi viết còn giống như bà mẹ lâm bồn. Lúc vượt cạn, không ai muốn mời hàng xóm đến ngay nhìn đứa con mình ra đời thế nào. Nhưng qua những giây phút khó nhọc, mọi người mẹ đều muốn con mình được tự tin trong trời rộng, được đắm mình cùng thiên nhiên và mọi người. Cái nửa không đúng kia là khi không sáng tác, hay tạm gọi là phải đi qua những bóng tối, thì công chúng sẽ làm phong phú thêm cho những chiêm nghiệm của nhà thơ. Dù bất kỳ lời nhận xét nào của công chúng cũng đem đến một nhận thức thú vị, mở những cánh cửa vào không gian vô tận. Đã đến lúc, những người cầm bút, người đọc, người quản lý cần bình tĩnh nhìn lại cách đánh giá tác phẩm nghệ thuật, không nên lấy sở thích của đám đông làm thước đo cho những tài năng. Chúng ta hãy nhìn những tác giả được giải Nô-bel văn học, khá nhiều trong số họ có rất ít bạn đọc, nhưng tác phẩm của họ là những cột mốc, bước ngoặt quan trọng trong lộ trình văn học nhân loại.

- PV: Anh đánh giá về công chúng thơ ta bây giờ?

- Mai Văn Phấn: Lịch sử đã khép lại một giai đoạn bi hùng: cả dân tộc làm thơ và đánh giặc. Cuộc sống đương đại làm khởi sắc những diện mạo đa văn hóa, đã phân định ranh giới công chúng yêu thơ hiện nay. Những giá trị đồng nhất đã thành đa diện và phần mảnh, thành khu biệt và giải khu biệt, đa phương và lắp ghép, xóa nhòa giữa trung tâm và ngoại biên... Thơ ca được khởi sắc, hiển lộ trong nhiều khuynh hướng sáng tác, hòa quyện giữa hình thức và cảm xúc trong từng cá thể riêng biệt. Những nhà thơ không có thi pháp thay đổi vẫn phù hợp với phần đông người đọc đã quen với tư duy thẩm mỹ “ổn định”. Còn những người đọc trẻ, có lối tư duy phổ quát, mạch lạc, tốc độ... họ luôn khao khát những giá trị mới lạ phù hợp với đời sống hiện đại.

- PV: Các tập thơ Người cùng thời, Nghi lễ nhận tên, Vách nước... và những bài thơ mới viết. Tôi thấy anh luôn khác. Có gọi là luôn đổi mới được không? Hình như mỗi nhà thơ phải định hình một phong cách. Anh đã định hình phong cách cho mình chưa? Cách đọc thơ anh?

- Mai Văn Phấn: Từ tập thơ đầu tay Giọt nắng đến những bài thơ mới viết... là cách tôi đi từ thói quen truyền thống đến hiện đại. Nói rằng “thói quen”, vì chính những giá trị nghệ thuật mới lạ hôm nay đang dần trầm tích thành truyền thống. Sáng tạo chính là cuộc vong thân, là quá trình phủ định bản ngã. Tôi không có thói quen chiêm bái những con đường cũ của mình. Nỗi ám ảnh tôi ghê gớm nhất là lúc nào đó không còn đủ ý chí và nghị lực để tự phủ định. Với tôi, phong cách của nhà thơ không được đơn điệu, nó giống như cái Ru-bích, một trò chơi của trẻ con, anh muốn xem màu gì xin hãy quay. Nhưng chắc chắn quay chiều nào, cách nào anh vẫn nhận ra diện mạo tinh thần của thi sỹ. Anh hỏi cách đọc thơ tôi? Xin anh vui lòng bỏ lại những quan niệm và mọi thói quen thẩm mỹ trước khi đọc, giống như  động tác cởi bỏ giày dép trước khi bước vào nhà.

- PV: Có cái gọi là “Thơ cũ” và “Thơ đổi mới” không? Anh xếp mình vào loại nhà thơ nào?

- Mai Văn Phấn: Bài thơ tôi vừa viết là bài thơ cũ. Tôi là người luôn mới.

- PV: Các tác giả thơ trong những năm qua ra sức đổi mới. Nhưng dường như những nỗ lự ấy chưa được công nhận (Bởi công chúng? Bởi các nhà phê bình? Hay bởi những lý do khác?) Thơ đổi mới sẽ đi đến đích nào?

- Mai Văn Phấn: Rất tiếc công chúng không đủ thông tin về những diện mạo của thơ ca đổi mới hiện nay. Thơ đổi mới sẽ đi đến đích nào? Tôi hiểu câu hỏi không chỉ hướng đến cá nhân nhà thơ mà cả những người quan tâm, yêu mến thi ca. Chúng ta có quyền hy vọng một nền thơ Việt nam trong tương lai vừa đa dạng về khuynh hướng, vừa đặc trưng về phong cách. Đã đến lúc chúng ta không thể đọc thơ theo lối cũ, không thể lấy nhà thơ này để xếp loại cho những nhà thơ khác. Trong nghệ thuật phải có tự do tuyệt đối. Hiện nay trừ một số nhà thơ có khuynh hướng cách tân triệt để, thơ chúng ta chậm so với bên ngoài gần một thế kỷ. Nếu so sánh với một số nước châu Á như  Thái Lan, Hàn Quốc... tư duy thi ca của họ vẫn còn xa lạ với khá nhiều người đọc Việt Nam. Chúng ta hiện đang hòa nhập với khu vực và thế giới về kinh tế, còn thi ca thì chưa. Đây là đòi hỏi nỗ lực của cả cộng đồng. Trước hết cần thay đổi quan điểm thẩm mỹ từ trong nhà trường, sao cho con cái chúng ta không bỡ ngỡ trước những giá trị đổi mới.

Bài đã đăng báo Người hà Nội