Chỉ tại "người bán vé số"

Tết Giáp Tuất, 1994, Trường Trung học phổ thông Thị xã Sa Đéc cho in giai phẩm xuân, đặt tên là "Tinh hoa". Giai phẩm in xong, chưa kịp phát hành, lập tức bị đình chỉ vì "có vấn đề” bởi cái truyện ngắn “Người bán vé số" của Nguyễn Anh Dân.

Bộ phận đọc bài nộp lưu chiểu của Sở Văn hóa Thông tin Đồng Tháp cho rằng đó là một tác phẩm xuyên tạc và bôi nhọ xã hội xã hội chủ nghĩa, hoàn toàn có hại.

Lãnh đạo trường mất ăn mất ngủ cả tuần lễ chỉ vì cái án nặng đang treo. Mà lo nhất là mấy ngàn cuốn sách chưa bán được cho học trò, tết nhứt cặp kè, nợ bên nhà in lấy chi trả ?

Một cuộc họp quan trọng được tổ chức do ông Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin chủ trì, có mặt Phó Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo, Phó Giám đốc Nhà Xuất bản Tổng hợp, đại diện an ninh văn hoá của Công an Tỉnh và nhiều vị chuyên viên khác cùng lãnh đạo Trường Trung học phổ thông Thị xã Sa Đéc.

Nhiều ý kiến gay gắt, đề nghị cắt bỏ truyện ngắn mới cho phát hành giai phẩm. Tuy nhiên, sau ý kiến của đại diện Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ, Hội Văn học Nghệ thuật, Sở Giáo dục và Đào tạo…, chủ tọa buổi họp tuyên bố : buộc tác giả phải thêm vào cuối truyện một đoạn “có hậu” hơn; đại khái : việc bỏ nghề đi bán vé số của ông thầy dạy giỏi kia là rất cá biệt và không đáng noi theo, học sinh cần phải hướng về một tương lai tươi sáng hơn…

Chỉ trong một đêm giáp Tết, tác giả đã cấp kì "tối tác" tiếp cái kết truyện cho sẵn kia và thầy trò của trường phải bò ra mà in vi tính, cắt dán…cho kịp ngày mai phát hành giai phẩm đón xuân.

Nghe đâu, sau “vụ “đó, nhà trường khuyến cáo : từ nay, thôi hãy tạm không đăng những gì mà nhà văn – nhà giáo Nguyễn Anh Dân viết ra, không biết có đúng vậy không ?

Đó là Đỗ Ký và Lê Minh Hùng, một ở Hồng Ngự, một ở Thanh Bình.

Cũng chỉ tại ba cái thứ văn chương viết về đất đai, ruộng vườn mà ra !

Dạo đó, Đỗ Ký về Hồng Ngự, nơi một thời anh gắn bó keo sơn, thuở còn đi dạy học, trước khi về Hội Văn học Nghệ thuật. Có lẽ quá bức xúc trước vấn đề đất đai còn nhiều bất cập, anh viết ngay thiên phóng sự "Đầu sóng sông Tiền” đăng trên báo "Văn nghệ Đồng Tháp”. Bài báo tung ra, gặp phản ứng dữ dội của một số lãnh đạo địa phương và bà con nông dân tại cái xã mà anh nêu tên. Cũng may, dân ở đó cũng có nhiều người hiểu ra vấn đề, trong đó có gia đình của ông Bí thư Tỉnh đoàn đương thời, nên mọi việc cũng được giải quyết hợp tình hợp lí.

Vậy mà Đỗ Ký vẫn nhận được những lời hăm doạ, khiến anh chờn chờn. Nhớ bà xã và ba đứa con quá trời mà lâu lắm vẫn chưa dám lội về thăm…

Cũng vấn đề ruộng đất, Lê Minh Hùng cho in trên báo "Văn nghệ Đồng Tháp” kí sự “Chuyện ở Tân Quới”. Sau khi báo phát hành, không những chính quyền địa phương cấp xã mà cả cấp huyện ở đây phát thư "kiện" tác giả và toà soạn.

Lê Minh Hùng còn bị hăm…xin cánh tay mặt, nếu lảng vảng ở Tân Quới !

Báo “Văn nghệ Đồng Tháp” phải cử nhà văn Đinh Thành Nam bươn bả bằng xe đạp về xác minh vấn đề, rồi đăng liền hai bài báo "xoa dịu", phân tích phải trái. Cuối cùng mới giải quyết êm "vụ" này.

Thế mới biết, đi làm phóng sự lúc này, lơ mơ bị "xin tí tiết" như bỡn !

Ơi hai ông Đỗ và Lê, sao không soi vào cái gương nhãn tiền của ông Nguyễn với cái tản mạn sếu sũng ấy mà rút ra bài học sáng tác ?

Khánh Hòa, tác giả những bài thơ nổi tiếng : "Thơ về cây lúa nổi Tháp Mười", "Ong mật mùa nước nổi"…là một gã đàn ông rất chi vụng về trên trường yêu đương !

Là thầy dạy Văn ở Trường Cao đẳng Sư phạm Đồng Tháp, lại có khiếu thơ phú, vậy mà trước thế giới người đẹp, bao giờ anh cũng lơ ngơ, lúng búng như gà mắc tóc.

Dạo đó, anh rất yêu một cô giáo bên trường cấp ba. Lúc đầu, cô giáo thấy anh hay hay nên tiếp đón ân cần, chu đáo lắm. Nhưng lạ, trước giai nhân, Khánh Hòa ngôi trơ trơ như một pho tượng, chẳng thổ lộ lấy một lời nên hồn. Riết rồi, cô giáo đâm chán. Chán thì tạc ra đủ thứ lí do để bỏ đi, khiến nhà thơ tội nghiệp một mình ngồi chờ đợi.

Đồn rằng, có lần, từ tinh mơ, Khánh Hòa đã đến nhà cô giáo nọ. Nhưng thoáng thấy bóng thi sĩ, cô đã "chuồn" bằng cửa hậu, đi mất tiêu.

Vậy mà, thật siêu đẳng, Khánh Hòa vẫn ngồi chờ cô giáo cho tới tối mịt, nhịn ăn, nhịn uống suốt cả một ngày đằng đẵng.

Chuyện bể ra, từ đó Khánh Hòa được mang cái biệt danh : Lô cốt.

Tháng 9/1995, nhà thơ Đỗ Ký sang ăn đám giỗ tại tư gia nhà văn Phạm Nguyên Thạch ở Thị xã Long Xuyên, An Giang. Tửu lượng đã nhiều mà Đỗ Ký vẫn một mực lên xe máy đi Thành phố Cần Thơ, lo ép P.E cho bìa tập thơ tái bản. Thấy vậy, anh em văn nghệ An Giang đứng lên cản mà không xong.

Thế mới sinh chuyện rủi ro. Dọc đường, ngang Huyện Thốt Nốt, nhà thơ đang mải mê ngút trời thi tứ nhờ chút hơi men, đã lao thẳng xe máy vào mũi xe đò.

Một cú điện thoại ở Cần Thơ về báo “Đồng Tháp” : “Ông nhà thơ, nhà báo gì đó ở Đồng Tháp, đụng xe ở Thốt Nốt đã chết !"

Nhiếp ảnh gia Thanh Lâm, đang công tác ở Thị xã Cao Lãnh, nghe báo lại, bèn lập tức điện thoại cho Hội Văn học Nghệ thuật. Mọi người nháo nhác. Chánh Văn phòng Hội điện thoại hỏi Hội Văn học Nghệ thuật An Giang thì lại nghe : "Ông Đỗ Ký bị không nặng, đang nằm ở bệnh viện Long Xuyên"

Sau mới biết, xe đò thắng kịp nhưng cũng ráng đẩy nhà thơ và chiếc xe máy trượt dài trên đường nhựa tới 10m. Bìa sách thơ tung ra, xỏa trắng cả một quãng đường. May mà té sấp, te tua mặt mày, chân tay, còn cái đầu đầy ắp thi phú thì vẫn còn nguyên vẹn.

Té ra, cùng lúc Đỗ Ký “bạng nhau” với xe đò, ở Thốt Nốt cũng xảy ra một vụ đụng xe chết người khác.

Thế mới có cú điện thoại vu vơ…chết người kia !

Phạm Khiêm đi công tác tại Huyện Châu Thành. Sau khi được bộ phận Văn phòng Uỷ ban Nhân dân Huyện tiếp đón nồng hậu, đêm đã khuya mà nhạc sĩ cùng người bạn vẫn lên xe máy trở lại Sa Đéc.

Giữa đường, do "tức bia", hai người dừng xe, kiếm chỗ "giải quyết".

Lạ kì, chẳng kịp…tè, cả hai vị "đổ” ngang bên một lùm cây và…khò ngon lành ! Tay nhạc sĩ vẫn không quên ôm chặt chiếc đàn organ. Nhưng chiếc xe máy thì bị bỏ quên trên đường quốc lộ.

- Ông Hoài Bảo chơi kì ! Cho bọn mình nằm ở đâu mà chẳng mùng mền gì thế này ?

Những người xung quanh, hình như nghe nhắc tên ông Phó Chủ tịch Huyện mà điện thoại hỏi xem phải có “hai cha” như thế, như thế hay không…

Mấy phút sau, một chiếc ô tô con đỗ xịch trước cổng công an huyện, rước nhạc sĩ và người bạn trở lại Văn phòng Uỷ ban Nhân dân Huyện Châu Thành để tiếp tục…”khò" cho đến sáng.

Thế mới biết, dân văn nghệ sĩ, coi trời đất là nhà cửa, cỏ lá là chiếu giường, thích là lăn ra ngủ, cóc sợ cái gì !

Trong vòng trên dưới 10 năm, nhà thơ Nguyễn Chơn Thuần, tác giả của hai dòng thơ đáng yêu : "Đi qua chín chín cây cầu; Gặp cây cầu khỉ thành câu thơ tình” đã "xê dịch" đến 5 cơ quan.

Hồi đầu, anh là kế toán ở Trường Trung học Sư phạm Đồng Tháp. Tốt nghiệp đại học tổng hợp Văn tại chức, anh về Hội Văn học Nghệ thuật làm Chánh văn phòng kiêm phụ trách mảng văn nghệ dân gian. Đang “danh chính ngôn thuận”, bỗng nhiên, anh nghỉ ngang đi kinh doanh “vấn thuốc lá điếu” cho Xí nghiệp 22/12. Thuốc lá bể, anh về công tác tại Phòng Văn hóa Thông tin Huyện Thanh Bình. Đầu năm 1995, nghe nói vì lí do hợp lí hóa gia đình, Nguyễn Chơn Thuần xin dạy tiểu học ở Lai Vung quê anh.

Lòng vòng một hồi, anh lại quay về ngành giáo dục và đào tạo. Có điều, dù làm việc gì, ở đâu, Nguyễn Chơn Thuần vẫn cứ đều đặn sáng tác thơ, ca cổ…

Khi ra đi, Nguyễn Chơn Thuần ngất nghễu trên chiếc xe đạp đòn dông. Lúc trở về, cũng trên chiếc xe đạp đòn dông, Nguyễn Chơn Thuần ngất nghễu.

Có một dạo, ông Đỗ Trọng Thân ngoài Thanh Hoá, mạo danh Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, mang tập thơ trăng sao gì đó đi “loè" và "xin đểu” khắp các cơ quan, xí nghiệp ở Đồng Tháp.

Một lần đến Bưu điện Tỉnh, sau một hồi ba hoa, ông ta huỵch toẹt : “Tôi đang ở Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Tháp. đề nghị quí cơ quan ủng hộ nhà thơ vài trăm ngàn đồng”.

Không hiểu, Bưu điện Tỉnh có bị mắc lừa, cho tiền ông ta không. Chỉ biết sau đó, có điện thoại phàn nàn với lãnh đạo Hội Văn học Nghệ thuật về ông nhà thơ Đỗ…Đỗ…gì đó ở chỗ văn nghệ, thiếu lịch sự và mất tư cách quá !

Lãnh đạo Hội Văn học Nghệ thuật và anh em ở đây giật cả mình ! Ở Đồng Tháp, nói đến nhà thơ Đỗ…Đỗ…gì đó thì chỉ duy nhất có nhà thơ Đỗ Ký mà thôi !

Cuối cùng rồi cũng truy ra đích danh thủ phạm. Và chàng thi sĩ đích thực Đỗ Ký của Đồng Tháp thoát khỏi cái án oan họ…Đỗ.

Lần đó, cái ông Đỗ Trọng Thân "nhà thơ xứ Thanh" ấy nảy ra "mưu chước” mới, đột nhập tận Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Đồng Tháp, tìm nhà văn Vân Sinh, trước để có chỗ tá túc qua đêm, sau nhờ môi giới đến các cơ quan, xí nghiệp để đi xin tiền.

Vì chút "máu me văn chương" mà Vân Sinh đành tiếp ông ta. Vân Sinh còn phóng xe máy đến báo Thai Sắc cùng tiếp. May sao, trước đó, Thai Sắc đã nghe "danh" ông này, nên từ chối.

Anh em bên Tuyên giáo đã lai rai với ông này không đến nỗi nào.

Đáp lại, lúc đầu Đỗ Trọng Thân ba hoa chích choè về “văn tài" của mình. Sau, có lẽ vì men rượu bốc mà gã đứng lên chửi bới lung tung, kể cả chửi lãnh tụ, ngay giữa cái nơi "kị húy" như vậy. Mọi người chịu không xiết, thẳng thừng "dong" ông ta ra khỏi cơ quan ngay lúc đó.

Thế mới hay, dẫu có “máu văn nghệ” đến đâu mã lỡ dây với phường xỏ lá thì ít nhiều cũng mang tiếng lây.

Chắc nhà văn Vân Sinh cạch tới già !

Hè 1994, Hội Nhà văn Việt Nam mở trại sáng tác văn học cho thiếu nhi tại Hà Nội.

Ở Đồng Tháp, Thai Sắc được cử đi dự trại.

Buổi đầu tiên, Trại họp để bầu lớp trưởng. Khi nhà thơ Phạm Hổ, một trong những người phụ trách lớp, đưa ra đề nghị này, ngay ở hàng ghế đầu, nhà văn Hoàng Thế Sinh (Yên Bái) đã mau miệng xướng :

- Ai đồng ý ?

Cả trại đưa tay cái rật. Có người đưa tay mà mắt vẫn nhìn vào sách.

Suốt thời gian ở trại, thỉnh thoảng, người này người kia có thể “cúp cua” ma chu du đây đó ở Hà thành. Riêng "ngài lớp trưởng danh giá" thì chẳng được phép vắng một buổi nào.

Một lần đến thăm Thai Sắc, nhà thơ Trần Quang Đạo, Thư kí Toà soạn tạp chí "Thời trang trẻ" đùa :

Hai nhà thơ nữ của Đồng Tháp : Thu Nguyệt, Trần Thị Hoàng Anh cùng nữ thi sĩ của Hà Nội : Đoàn Thị Ký làm một chuyến "đăng sơn" lên núi Cấm, tìm cảm giác lạ nơi non cao, trời rộng.

Bên An Giang cử một đoàn tháp tùng gồm ba chàng cũng là nhà văn, nhà thơ.

Trong chuyến đi ấy, bỗng nhiên ai cũng dạt dào cảm xúc, sáng tác được khối bài hay. Có người sau đó, in hẳn một tập thơ mà số bài dành tặng hoặc lấy cảm xúc từ một trong ba nữ sĩ nói trên nhiều đến nửa tập !

Dư âm và dư vị chuyến đi hẳn còn đọng mãi đến bây giờ !

Hiềm nỗi, sau đó, từ An Giang, liên tục có những cú điện thoại sang Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Tháp “điều tra” chuyến đi ấy. Mà giọng trong điện thoại là một giọng nữ mới ngặt đời !

Hỏi ra mới hay, đó là "phu nhân" của một nhà thơ có mặt trong cuộc rong chơi trên núi ấy…

"Ghen" với quí vị làm văn chương thi phú thì có mà "ghen" suốt đời, chị ơi !

Đó là trường hợp Nguyễn Thị Phước và truyện ngắn "Nước mắt - nụ cười” đăng trên báo "Văn nghệ Đồng Tháp”, “Giáo dục Đồng Tháp” trong năm 1991 của chị.

Truyện ngắn ấy gây ít nhiều xôn xao và chấn động trong ngành giáo dục thời đó. Đề tài chính của truyện là việc dạy thêm của giáo viên với không ít mặt trái của nó.

Đáng buồn là một số người trong cái Tổ Toán nơi chị công tác lại cố vận những gì Nguyễn Thị Phước viết trong truyện vào mình bằng một kiểu đánh giá văn chương đầy chất xã hội học dung tục. Từ đó, mỗi ngày họ càng đào sâu hố ngăn cách với cô - giáo - dạy - Toán - viết - văn. Họ không chịu nổi tính trung thực và sự thẳng thắn của Nguyễn Thị Phước trong giảng dạy và công tác. Càng ngày họ càng o ép và cô lập chị một cách trắng trợn.

Nguyễn Thị Phước đã không chịu đựng nổi. Phần yếu mềm đầy nữ tính trong con người chị đã trỗi dậy, bắt chị phải "đầu hàng".

Như một tiên nghiệm, nhà văn nữ đầy triển vọng đã quay về xứ Nghệ trong "nước mắt" và thật ít "nụ cười”, để lại không ít lưu luyến cho giới văn nghệ Đồng Tháp về một cây bút giàu bản sắc không chỉ trong lĩnh vực truyện ngắn.

Một lần, Đỗ Ký, mặt mày phờ phạc, râu tóc búa xua, xộc vào nhà Thai Sắc :

- Mời bác Thai Sắc đi uống cà - phê…Nhưng Bác phải…bao nhé !

- Ủa ! Mới đi bán thơ về mà không xu dính túi ?

Mắt chớp chớp, Đỗ Ký cười ý vị, bảo :

- Ở mạn Nam sông Tiền đã có người gom tiền giùm rồi !

- À…Nhưng nghe đâu, ông và K.D cùng đi chung xe mà ?

- Đó là lúc đi bán - Đỗ Ký lại cười ý vị - Còn lúc đi thu tiền, bả thót trước một mình…

- Ha…ha… - Thai Sắc khoái chí - Hai người là một, ai đi gom mà chả được !

Đỗ Ký bỗng hồ hởi hẳn lên :

- Mà suy cho cùng, bả cũng có cái lí hay ho : gom tiền để lo cho thằng con trai mà…

- Đứa con mà Đỗ Ký có bài thơ "Tặng con" khá hay ?

- Thì ai vào đó nữa bác !

Nói xong, Đỗ Ký vội vã chia tay, leo lên chiếc Vespa cà tàng, nổ máy lao đi phầm phầm.

Hồi còn học sư phạm, nữ sĩ Thu Nguyệt rất xinh và tất nhiên, rất trẻ. Có lẽ do vậy mà nàng được chọn vào đội văn nghệ của trường. Ai ngờ, "pha" tuyển chọn chủ yếu dựa vào tiêu chí "sắc" ấy lại phát hiện được một "vũ công" sáng giá.

Trong suốt ba năm học hành để ra làm một cô giáo dạy Văn, Thu Nguyệt luôn có mặt trong các màn múa với vai trò sô - lô, góp phần làm cho đội văn nghệ Trường Cao đẳng Sư phạm Đồng Tháp bao giờ cũng đứng hàng đầu trong các kì hội diễn nghệ thuật quần chúng những năm ấy.

Có điều, trong những ngày đi “múa”, mấy ông thầy phụ trách đội văn nghệ bao giờ cũng phấp phỏng về cái tính “kiêu kì pha nhõng nhẽo" của nàng Thu Nguyệt. Con gái đẹp ai chả thế !

Nghe đâu có lần, tham gia hội diễn tại rạp hát Sa Đéc, sắp đến tiết mục múa “Tiếng hò quê hương", dựa trên nền âm nhạc của ca khúc cùng tên do ông Nguyễn Thanh Phong, Phó Chủ tịch Tỉnh sáng tác, bỗng không hiểu vì sao, Thu Nguyệt leo lên giường nằm trùm mền (tại Nhà khách Công đoàn, đối điện với rạp hát). Ai cũng toát mồ hôi. Rồi bỗng nhiên, Thu Nguyệt vùng dậy, trang điểm qua loa, “nhảy” lên múa. Trời hỡi ! Một "pha" múa xuất thần của nàng ! Tiết mục đạt giải xuất sắc. Song cả đoàn được một phen hú vía.

Tuy nhiên, không phải vì nhờ "múa may" mà Thu Nguyệt được nhận về Hội Văn học Nghệ thuật. Cái chính là nhờ trong mấy năm học sư phạm, nàng đã làm thơ, lại có thơ đăng báo, gây chú ý ngay từ những bài đầu tiên như "Chiều quê"…chẳng hạn.

Lạ, kể từ khi đó, chút “đồng bóng” ấy của Thu Nguyệt không thấy tái hiện lần nào…

"Vai chính" của nhà thơ Lê Minh Hùng là giáo viên dạy Văn ở trường trung học phổ thông.Thực ra, anh vốn là một cán bộ giảng dạy ở Trường Cao đẳng Sư phạm Đồng Tháp, mà là một giảng viên trẻ, có năng lực, được đồng nghiệp thừa nhận và sinh viên yêu kính.

Trong một lần hướng dẫn sinh viên làm bài tập nghiên cứu, vừa để lấy điểm miễn một môn thi học kì vừa để làm tham luận cho câu lạc bộ văn học dân gian, nghe đâu Lê Minh Hùng đã chấm cả điểm “xinh” cho bài tập của một nữ sinh.

Điểm bài tập cao quá, khiến người ta phải tổ chức mấy cuộc họp chuyên môn để mổ xẻ, so sánh với những bài tập khác cũng của ông thầy này hướng dẫn, và cuối cùng đi đến kết luận : Nhà thơ đã chấm điểm thiên vị cho người - đẹp - sinh - viên kia !

Lê Minh Hùng nói tỉnh queo ở đâu đó :

- Văn chương học thuật mà không đi với cái đẹp, cái trẻ thì là thứ văn chương học thuật vứt đi !

Câu nói lọt tai một vị lãnh đạo cực đoan và thế là Lê Minh Hùng có tên trong danh sách phải "ra đi” (về dạy trung học phổ thông) lần đó.

Cùng đi còn có nhà thơ Phạm Quang Ái, nhưng bởi một lí do không thật văn nghệ lắm như Lê Minh Hùng.

Đó là tên một bài thơ của Thai Sắc, viết trong đợt đi thực tế sáng tác mùa lũ năm 1991 do Phân hội Văn học tổ chức, lấy cảm hứng từ mấy nữ sĩ có mặt trong đoàn : Thu Nguyệt, Trần Thị Hoàng Anh, Nguyễn Thị Phước.

Trên chiếc tắc - ráng ì ì xuyên Đồng Tháp Mười, đi qua những bờ điên điển xác xơ, những làng ấp trằn mình trong cơn lũ…, mấy chục anh chị em sáng tác văn học của Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Tháp đang tập trung quan sát, ghi nhận, trao đổi…về thực trạng lũ lụt đang diễn ra.

Có điều, trên tay các nữ sĩ bao giờ cũng đang cầm một món quà vặt gì đó như trái cây, bánh kẹo, củ ấu…và miệng các nàng thì liên hồi "tóp tép", nhìn phát thèm !

Nhân vậy, Thai Sắc nổi hứng làm mấy câu thơ đọc chơi. Ai ngờ, sau này "o bế" thành bài thơ đăng báo “Văn nghệ Đồng Tháp”. Đại khái ý từ bài thơ là : Sao em ăn quà vặt hoài vậy ? Ngày xưa, các cụ chúa ghét thứ con gái như thế lắm lắm ! Thời nay thì khác rồi, em cứ ăn quà vặt cho thỏa thích, nhưng luôn nhớ cho : “Đừng hôn vặt dọc tình yêu !"

Nguyễn Thị Phước thiên viết về truyện ngắn hơn thơ. Vậy mà trong đợt đi thực tế mùa lũ 1991, chị đã viết được bài lục bát hay.

Số là, trong một lần đi xuyên Đồng Tháp Mười, anh em trong đoàn kéo nhau lên nóc tắc - ráng ngồi ngắm cảnh trời nước mênh mông.

Bỗng, trưởng đoàn Thu Nguyệt đề nghị :

- Thầy Thái (tên thật của Thai Sắc) hát một bài đi ạ !

Trần Thị Hoàng Anh đế thêm :

Thế là, trên chiếc tắc - ráng chênh vênh giữa mùa lũ Đồng Tháp Mười, bài dân ca Quan họ Bắc Ninh : "Ngồi tựa mạn thuyền" cất lên dìu dặt, man mác. Cũng may, giọng ca Thai Sắc, một thời làm văn công trong quân đội, nghe vẫn còn tàm tạm.

Thật lạ lùng, trước làn điệu và ca từ của bài dân ca (và có thể cả giọng ca ?), Nguyễn Thị Phước như bị thôi miên, rưng rưng nước mắt.

Có lẽ vì vậy mà chị xuất thần làm ra những dòng lục bát của bài thơ “Xôn xao đồng nước", sau này in trên báo "Văn nghệ Đồng Tháp” cũng như được đưa vào tuyển tập sáng tác 20 năm của Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Tháp.

Có lần đang đêm, Đinh Thành Nam đột ngột nhập viện vì bệnh tim tái phát. Tác giả của hai tập truyện ngắn “Cây lá đan mặt trời” và "Nắng ban mai" yếu lắm ! Da anh xanh như nhìn thấu cả xương và người anh gầy như cây cột cắm cờ.

Anh em văn nghệ không khỏi lo lắng cho Đinh Thành Nam, một phóng viên chủ lực của tờ "Văn nghệ Đồng Tháp”.

Nhưng rồi anh lại gượng dậy được, phục hồi và trở về tiếp tục sáng tác.

Sau này, mới biết, thì ra suốt cái ngày đầy nắng nỏ ấy, Đinh Thành Nam đã cưỡi chiếc xe máy cổ lổ đi ba vòng bảy tao, hết lên Cao Lãnh lại xuống Lai Vung, lo viết xong mấy bài báo cho kịp số tới.

Người ít bệnh, đi vậy còn ngáp không nổi, huống hồ Đinh Thành Nam với con tim đầy bất trắc luôn phập phù đe dọa !

"Sinh ư nghề, tử ư nghiệp" là vậy chăng ?

Ai cũng biết Nguyễn Việt Hải (Việt Hải, Đặng Ca Việt…) bề ngoài có vẻ "khắc khẩu", khó gần nhưng tấm lòng thì vị tha, nhân ái lắm !

Sống thẳng thắn, trung thực, khiến lắm lúc, trong hành xử, Việt Hải hóa thành một người siêu cực đoan đến độ…không giống ai !

Anh yêu ai thì ngợi ca không tiếc lời, trong đó có vợ anh - nhà thơ Thu Nguyệt ! Mà không thích ai thì anh cũng chẳng ngại dùng những từ ngữ "húy kị" để nói về họ.

Có lần, trong một tiệc nhậu tại tư gia của vợ chồng anh ở Thành phố Hồ Chí Minh có mặt khá nhiều anh em làm văn nghệ của Đồng Tháp: Trần Quốc Toàn, Thai Sắc, Quang Ngọc, Trần Thị Hoàng Anh, Phước Giang, Trọng Quí…, khi lừng sừng chút đỉnh, Việt Hải vỗ bàn :

- Trong giới làm văn nghệ ở Đồng Tháp, tớ ghét cay ghét đắng hai thằng Đ.K và T.M.T. Tác phẩm của bọn ấy, dẫu có lỗi lạc, đạt giải Nô - ben, tớ cũng…đếch vẽ bìa cho !...

Chuyện rằng, ngày nọ, có đám cưới "trễ" của một cặp nhà thơ, nhà văn. Chú rễ là người mà Việt Hải không thích. Tuy nhiên, là một trong những họa sĩ đầu đàn ở Đồng Tháp, anh vẫn “trằn mình" lo trang trí phòng lễ. Nhưng đến khi chính thức tổ chức lễ thành hôn, Việt Hải chỉ để vợ mình đến dự. Còn anh xin ở nhà tổ chức…nhậu lai rai chơi với mấy bức sơn dầu khoả thân mới vẽ.

Cái chất siêu cực đoan ấy cũng đã ngấm vào không ít những bức tranh, truyện ngắn, bài thơ…của anh.

Ở Đồng Tháp, vô địch đi bộ đã có nhà thơ Hạc Thành Hoa.

Còn nếu tổ chức cuộc thi xe đạp đường trường, ngôi quán quân không ai khác ngoài nhà thơ…Nguyễn Bình Yên (Thụy Linh Phương…).

Từ khi rời ghế dạy học và không làm văn hóa thông tin, anh chuyển hẳn sang làm…một người tự do. Ngày ngày, trên chiếc xe đạp lọc cọc đúng nghĩa, Nguyễn Bình Yên len lỏi khắp phố phường, xóm ấp để thực thi một “nghĩa cử” cao cả cho giới văn nghệ Đồng Tháp : phát hành sách, báo.

Anh là người nhận tiêu thụ số lượng lớn báo “Văn nghệ Đồng Tháp” mỗi kì và những đầu sách “khó nuốt” do Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Tháp ấn hành.

Ở Đồng Tháp, nhắc đến anh, hầu hết các cơ quan, ban ngành đều rành rẽ.

Về lĩnh vực trên, nếu so với nhà thơ Đỗ Ký, có thể Nguyễn Bình Yên chưa bằng. Nhưng chắc chắn anh vượt Đỗ Ký về cái khoản…cưỡi xe đạp, tần tảo, miệt mài chở văn chương thi phú đến làm vui cho mọi ngành, mọi nhà, mọi người…

Như vậy biết đâu, Nguyễn Bình Yên cũng sẽ là một trong những ứng viên chức "vô địch” về khoản : các nhà thơ, nhà văn được nhiều người biết đến danh tính cũng như "xác phàm" nhứt !

Trọng Quí vốn là một giáo viên dạy Văn, tốt nghiệp cao đẳng sư phạm trước Thu Nguyệt một khóa và đã từng nhiều năm làm Hiệu trưởng một trường phổ thông cấp 2 ở vùng sâu Tháp Mười.

Ở một môi trường công tác công tác còn vô vàn khó khăn ấy, với bút danh Tú Uyên, anh đã sáng tác được những truyện ngắn đầy ắp chi tiết chân thực và nhiều vấn đề mang ý nghĩa xã hội sâu sắc, như truyện ngắn "Kẻ tử thù của tôi" chẳng hạn.

Đang làm "quan", bỗng nhiên, Trọng Quí nghỉ ngang xương, về Sa Đéc làm một…gã phó cạo ! Người viết những mẫu chuyện này, may mắn đã từng được Trọng Quí "gọt miễn phí" cho vài lần. Anh hớt tóc, cạo mặt, lấy dáy tai…êm trời lắm !

Ít lâu sau, đã thấy Trọng Quí ngồi "nghênh ngang" ở Văn phòng Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Tháp. Hỏi ra mới biết, anh đã thôi nghề hớt tóc, chuyển hẳn sang nghề văn, vừa làm phóng viên đi viết phòng sự, truyện kí…vừa biên tập văn xuôi cho tờ “Văn nghệ Đồng Tháp”.

Dạo Hội nghị những người viết văn trẻ lần thứ nhất tại Hà Nội, ở Đồng Tháp, cùng Thu Nguyệt, Trọng Quí được cử đi. Cuối hội nghị, đến lúc dự tiệc đứng do Hội Nhà văn chiêu đãi, Trọng Quí lớ ngớ như Hai Lúa ra phố, chẳng thể chen chân nổi với đám nhà văn, nhà thơ, kiếm đỡ lon bia, miếng giò…đành đứng hút thuốc nhìn…thiên hạ ăn uống rầm rầm.

Thế mới hay, là nhà văn và đã từng làm nghề "vặn đầu” cho không biết bao già trẻ lớn bé mà Trọng Quí vẫn không phai chất nhà giáo khi xưa…

Ở Đồng Tháp, nhà thơ có duyên bán được sách mình in không ai khác hơn Đỗ Ký. Nhiều bạn bè, đồng nghiệp đã coi đó như một năng khiếu.

Nhà thơ Phù Sa Lộc tận bên Cần Thơ vừa in tập sách đã viết thư sang cho Thai Sắc, rằng : "Nhờ ông cầu "sư phụ” Đỗ Ký tiêu thụ giùm cho vài trăm cuốn !”

Nhìn Đỗ Ký “rao”, cái miệng đầy râu ria, sao duyên tệ !

Tập thơ “Lời cầu nguyện cho chiếc răng cuối cùng" của anh, gần như chẳng gặp trở ngại gì khi phát hành, kể cả nhiều lần tái bản với số lượng lớn hơn.

Mà Đỗ Ký đâu chỉ có tài bán sách cho riêng anh. Anh còn giúp Hội Văn học Nghệ thuật phát hành với số lượng kha khá tờ báo và những ấn phẩm khác. Và Đỗ Ký không chỉ bán sách ở nội tỉnh. Anh còn bôn tẩu khắp miền Tây, ra cả ngoài miền Đông và tận miền Trung nữa ! Có lần, anh dự định, nếu có được cuốn sách với nội dung phù hợp, sẽ làm một cuộc phát hành từ Bắc chí Nam bằng tàu hỏa và chính trên tàu hỏa !

Nói chung ở đâu, độc giả cũng đều biết và sau đó nhắc đến anh với tấm lòng mến mộ.

Duy chỉ có một lần, trên tờ "Văn nghệ Đồng Tháp” có bài viết đưa chuyện đi bán sách của anh tại các trường học ra phê phán, bảo rằng : "Đừng biến trường học thành thị trường". Tuy nhiên, bài báo ít tạo được sự đồng cảm nơi người đọc, bởi cách nhìn vấn đề còn quá khắt khe, thiếu cảm thông với người sáng tác văn chương trong cơ chế mới.

Gần đây, Đỗ Ký tự nguyện đi cùng nhà thơ Hạc Thành Hoa phát hành tập thơ “Phía sau một vầng trăng” của tác giả này. Ở nhiều trường học, học sinh, sinh viên và cả giáo viên đã ủng hộ nhiệt tình lắm !

Trong thời buổi sách văn chương đang ế ẩm và hệ thống phát hành sách báo đích thực bị bỏ trống thì việc làm của Đỗ Ký nói riêng và các nhà thơ, nhà văn nói chung là việc chẳng đừng.

Xét trên góc độ phục vụ độc giả, đó là một hành vi văn hóa đáng trân trọng !

Có lẽ, đó là chuyện hi hữu, độc nhất vô nhị của giới sáng tác văn chương từ cổ chí kim, từ Đông sang Tây. Người làm được chuyện "động trời” nói trên, không ai ngoài nhà văn Đinh Thành Nam !

Lần thứ nhất, Đinh văn sĩ chuẩn bị in tập truyện thiếu nhi có tên "Nắng ban mai" (1994) nhưng rất "bí" trong khâu trình bày bìa. Nhờ họa sĩ vẽ bìa, một mặt sợ tập sách nhỏ chưa xứng tầm với họ, mặt khác lại phải "gặm" mất một khúc kinh phí tự bỏ ra xuất bản; xót lắm ! Tính tới tính lui, loay hoay mãi, bỗng ngước mắt nhìn lên tường nhà, Đinh Thành Nam bắt gặp tấm hình Thành Duy, đứa con trai bốn tuổi của anh. Ý định táo bạo nảy sinh : in luôn tấm hình con làm bìa, vừa có bìa sách ofsset 4 màu, vừa chẳng mất tiền nhờ họa sĩ, vừa quảng bá chân dung đệ tử khắp bàn dân thiên hạ. Thật là nhất cử tam tiện !

Ai cũng nghĩ, chắc Đinh văn sĩ chỉ chơi ngông một lần thế thôi.

Bẳng đi khá lâu, bất ngờ nhà văn lại chìa vào tay bạn bè, đồng nghiệp tấm hình chân dung mới của quí tử họ Đinh, đứng dạng chân như thách thức đám trẻ con trong thiên hạ, trên bìa tập sách mới : "Những cánh rừng sim mua".