ĐỌC SÁCH : 3000 THẾ GIỚI THƠM – Thơ ca Nhật Bản .Tác giả Nhật Chiêu – NXB Văn Nghệ Ra vào tháng 3 năm 2007, 440 trang, khổ 14,5x20,5cm.

   Sách chia làm 2 phần. Phần I : Con đường thơ ca, tác giả vẽ lại hành trình Thơ ca Nhật Bản, kể từ hợp tuyển thi ca vĩ đại đầu tiên là Vạn diệp tập (Manyoshu), thế kỷ thứ tám, đến những hợp tuyển Cổ kim tập (Kokinshu), Thập di tập (Shuishu), Thiên tài tập (Senzaishu), Tân cổ kim tập (Shinkokinshu), Tân tục cổ kim tập (Shínhokukokinshu)…Phần này gồm 8 bài nghiên cứu từ thơ Tanka đến Haiku của những thi sĩ lừng danh nước Nhật như Komachi, Izumi, Matsuo Bashô, Kobayashi Issa. Phần II : Ba nghìn thế giới thơm, gồm 18 bài phóng bút của Nhật Chiêu đầy thâm trầm, khinh khoái về cảm nhận thơ ca Nhật Bản.

    Hoa mơ một chút nhụy

    Ba nghìn thế giới thơm

    (Nhất điểm mai hoa nhụy

    Tam thiên thế giới thơm)

   Đó là một thiền ngôn xưa trong Thiền lâm cú tập (Zenrinkushu) mà tác giả chọn làm tựa sách là Ba nghìn thế giới thơm. Đây là vẻ đẹp tinh tế của thơ ca Nhật Bản nhẹ nhàng chút nhụy hoa mơ, thoáng như phấn bay trong gió, truyền sức sống và tỏa hương thơm cho ba nghìn thế giới, biến cõi ta bà đời sống thành lung linh huyền ảo hơn. Đôi lúc hứng khởi tâm hồn Nhật Chiêu bật lên thành thơ như muốn chia sẻ niềm thâm cảm tột cùng :

    Ta về

    Đảnh lễ dưới mưa

    Với trăng đang ảo

    Với mùa đang chơi

    Với không mùa

    Với không tôi.

        (Nhật Chiêu)

     Văn hào Kawabata Yasunari từng diễn giải : “Khi chúng tôi thấy vẻ đẹp của tuyết trắng, của trăng tròn, khi chúng tôi trông hoa anh đào nở, tóm lại, khi mà vẻ đẹp của bốn mùa lướt tới và đánh thức chúng tôi dậy, đó chính là lúc chúng tôi nghĩ nhiều nhất đến những người thân và muốn chia sẻ sự sung sướng cùng họ, kích thích bởi cái đẹp, ta thấy rất cần người chia sẻ, rất cần tình bạn – và chữ “bạn” ở đây có thể là “nhân gian”. Tuyết – Nguyệt – Hoa, những danh từ diễn tả các mùa nối tiếp nhau theo phong tục Nhật Bản đã gồm cả núi, sông, cây, cỏ và muôn ngàn biểu hiện khác của thiên nhiên cũng như cảm nghĩ của con người. Tinh thần ấy, cảm nghĩ ấy, đối với bạn, đồng hành trên tuyết, dưới trăng, trong hoa cũng là bản chất của Trà đạo” (Đất Phù Tang, Cái đẹp và tôi, Kawabata Yasunari, bản dịch của Cao Ngọc Phượng, Lá Bối, 1969).

     Điều lạ lùng là thiên nhiên, mọi sinh linh chim nuông, mây, núi, con người đều ẩn chứa vẻ đẹp vi diệu bất ngờ, phát tiết thơ ca, như lời tựa nhà thơ Kino Tsurayuki viết trong Cổ kim tập (Kokinshu) : “Từ trái tim con người như hạt giống, thơ ca Nhật Bản mọc lên và nảy nở thành vô số lá cây của ngôn từ. Bởi con người hào hứng với bao nhiêu điều mắt thấy tai nghe, họ tìm cách thể hiện những cảm nghĩ trong trái tim mình qua thơ ca. Khi nghe dạ oanh ca hát trong hoa và ếch nhái trong nước kêu vang, ai lại không thấy là mọi sinh vật đều phát tiết ra thơ ca ?...”.

     Người Nhật cảm thức thiên nhiên theo trải nghiệm riêng trong văn hóa Thần đạo và Thiền tông. Họ xem thiên nhiên, tự nhiên (shizen)  là thần linh (kami) và thần linh là tự nhiên. Thiên nhiên trong tâm thức người Việt Nam mang nặng dấu ấn tín ngưỡng thường ngày, như con ong cho mật, tằm nhả tơ đem đến đầy vẻ biến hóa đời sống. Hiểu bản sắc văn hóa của nhau, hiểu sâu sắc tình yêu thiên nhiên của nhau có thể trở thành hai người bạn thân thiết Việt Nam – Nhật Bản.

    Thiền sư Hakuin (Bạch Ấn) thế kỷ XVIII viết :

Koibito wa kumo no ue ni naru ofujisan

Harete auni wa yuki no hada miru

Núi Fuji, người yêu vươn mình trên mây

Khi trời trong ta thấy làn da em trắng tuyết.

    Chính quyển sách Ba nghìn thế giới thơm của Nhật Chiêu là một nhịp cầu thầm lặng giúp cho bạn đọc hiểu sâu thêm về Thơ ca Nhật Bản, xứ sở của cái đẹp, của ca đạo.