Hai ông cháu bác Ba đã vào sâu trong rừng xanh, không còn đường nước để chống xuồng đi nữa, đành phải đậu xuồng, dắt con chó Đuổi đi bộ.

Lớp phân mùn được rễ choại bện lên thành trấp dày và cao ráo, bước đi phập phình tựa nhún trên nệm muốt. Đường đi phải vượt qua những đám dớn cao tận cổ, mọc dầy đặc. Qua hết trảng dớn thì lọt vào vùng gộp choại. Choại mọc chằng chịt thành lùm quanh những cây tràm, cây buồi, cây trâm lớn, có độ cao đến trên mười mét. Mặc dù gian nan nhưng thằng Đậu không nản chí. Ông nội bảo là vùng này thế nào cũng gặp nai. Đậu mơ ước gặp những con nai chà đầu có hai chùm gạc tựa tay san hô, bốn chân cao như bò, mình vàng óng, vừa chạy vừa kêu "bét, bét", mũi thở phì phò. Đậu sẽ chạy chận, cân mũi dáo "tra dáo đầu" để ông nội tặng chiếc đầu nai giữ đúng luật giang hồ của những phường săn. Vào những ngày tết, Đậu sẽ dùng chiếc xương đầu nai, đem ra thay cho đầu lân cùng bạn bè nhảy múa. Ơi, tự hào biết mấy. Đó là niềm kiêu hãnh của một thợ rừng tương lai.

Trước mắt Đậu cứ mơ màng thấy một con nai chà, mình vàng óng từ đâu bất thần xuất hiện, làm cho đôi tay thỉnh thoảng cân cân cây dáo lên với tư thế sẵn sàng lao vào kẻ địch. Bỗng phía trước con Đuổi khịt mũi mấy cái. Con chó đánh hơi thấy mùi nai rồi. Thằng Đậu sửa bộ đi, cân dáo đưa mũi về phía trước. Nhưng phía ấy là tấm lưng rộng của ông nội nó đang chắn ngang, sợ có chuyện gì ông lùi lại bất tử mũi dáo sẽ lụi vào lưng. Nghĩ vậy, nó quay mũi dáo về hướng khác.

Con Đuổi đã tốc rượt "mồi". Thằng Đậu nôn nao trong bụng, hối ông nội chạy rút theo con chó. Nhưng nội quay lại thì thào:

- Mầy núp ở đây, để ông nội lội vượt qua bên kia chận đầu. Chắc con nai chà này bự lắm.

Bác Ba Phi đi rồi, còn một mình thằng Đậu ngồi núp trong lùm choại mà run cầm cập. Tại sao lúc đi bên ông nội thì thấy vững trân, bây giờ ngồi một mình nghe lạnh lưng quá ? Biết đâu không gặp nai mà gặp heo nọc chảng thì sao ? Thứ heo nọc tách bầy này hung hăng không nể nang cả cọp nữa kìa. Lưng nó cao tới trán người lớn, lông gáy xừng lên tựa lông nhím, mỏ dài, tạp bộp bộp đổ bọt mép. Nọc chảng đi tới đâu là mài nanh vào nhau ken két tới đó, da nó dày tựa da voi, không có dáo mác nào đâm cho thủng. Nghĩ đến đây máu trong người thằng Đậu dồn nóng cả mặt, lỗ tai nó lùng bùng, đôi mắt hoa lên, mình mẩy nghe nhẹ re. Đậu cầm cây dáo lên, cặp thật chặt vào hông, nhưng nó run quá, dáo trên tay cứ gục gặc chúi xuống hoài. Cái ý nghĩ "tra dáo đầu" và dùng đầu nai thay cho đầu lân để múa vui vào dịp tết nguyên đán của thằng Đậu đã tan đi đâu mất.

Ngồi một lúc, thằng Đậu bỗng nghe ông nội nó la, tiếng con Đuổi sủa vơi vơi từ xa. Lại có tiếng nai kêu bét bét nữa ! Không biết sức mạnh từ đâu kéo về, thằng Đậu nghe mặt mình nóng ran, trong bụng hầm hơi hừng hực.

Đậu đứng dậy cân mũi dáo thủ thế chờ xáp chiến cho biết vàng đá. Tay chân thằng Đậu ngứa ngáy, thằng Đậu thử dượt một đường dáo gia truyền. Nó lui lại ba bước, cầm phân đôi cán dáo, chân sau hơi rùn xuống rồi bất thần vọt tới đâm vào thân cây mớp trước mặt. "Sát". Thằng Đậu thét lên một tiếng, cú đâm vừa thẳng đà, thì nó lẹ làng nghiêng mình bật đầu ra, chọt giò lái về phía đối thủ. Rồi nhanh như chớp, thằng Đậu ngả mình ôm gọn cây dáo vào lòng lăn một vòng và thọc ngược mũi dáo lại phía sau một lần nữa. Thế trước gọi là thế "Liên hoàn dáo", thế này gọi là "Hồi mã dáo".

Đang dượt võ lăng xăng, bỗng thằng Đậu nghe tiếng ông nội nó thét:

- Con nai chạy đâm đầu lại hướng mày đó, Đậu !

Vừa nghe tiếng ông nội kêu thì thằng Đậu cũng vừa phát hiện được tiếng chạy ào ào của con nai đang lướt tới. Vọt ra khỏi lùm choại, thằng Đậu trông thấy ngay một con nai chà mình mẩy vàng óng như một con bò mộng từ đằng kia chạy đâm sầm lại. Con nai nhảy sải sải, cổ nghển lên, mỏ đưa thẳng về phía trước, hai chùm gạc xuôi về phía sau cho khỏi cản trở dây nhợ, lùm bụi. Vèo một cái,thằng Đậu vừa nheo mắt chưa kịp thủ thế, thì con nai đã lướt ngang qua mặt nó tựa một luồng trốt xoáy. Đậu hoảng hốt nhắm mắt lại, đâm bừa mũi dáo theo hơi gió vừa quật qua. Mũi dáo của nó cắm bập, có lẽ nhằm vào đùi con nai. Chưa kịp mở mắt Đậu thét lên:

- Trúng rồi !

Nhưng khi nhìn kỹ thằng Đậu thấy mũi dáo của mình cắm vào một thân cây mớp trước mặt. Con nai chà đã chạy khỏi hàng công đất. Bác Ba cùng con đuổi ào tới. thằng Đậu mắc cỡ bẽn lẽn, gỡ mũi dáo, đuổi theo ông nội.

Vừa chạy vừa thở hào hển, bác Ba Phi quay lại nói với Đậu:

- Ông nội đã khấc nhượng con nai này hết một chân rồi. Lúc nãy mầy thấy nó chạy có co một chân sau lên đó không ?

- Có, có ! Con thấy máu đỏ theo đường nữa.

Thằng Đậu nhanh nhẩu trả lời để chứng tỏ rằng mình rất bình tĩnh lúc con nai chạy ngang để lấy oai với ông nội. Trót nói ẩu, thằng Đậu đặt chuyện nói dóc thêm:

- Con nai vừa chồm tới, từ trong lùm con vọt ra, tra một dáo tận mạng vào đùi nó. Con nai chạy bại bại đó, ông nội có thấy không ?

- Thấy ! - Nếu trả lời không thấy thì hóa ra mình đuổi xa lơ phía sau con nai ? Bác Ba buộc phải nói dóc thêm - Cháu nội của ông giỏi lắm ! Bắt được nai về ông sẽ thưởng cho mầy cái đầu.

- Cái đầu nai phải là phần thưởng của ông nội mới đúng chớ, vì ông nội đã khấc nhượng trước mà.

Thằng Đậu biết mánh của ông nội, nó nói vậy để hốt giò ông chơi. Nó nói vừa dứt đã thấy ông nội sượng bộ ngay. Ông ậm à:

- Ừ há ! Thôi thì... thưởng cho ai cũng được thôi.

Bác Ba rất khó xử trong trường hợp này. Nếu nhận lời lãnh cái đầu nai thì trái với luật phường săn, vì mình chẳng có công "tra dáo đầu", còn không nhận hóa ra mình thừa nhận rằng cú khấc nhượng nai chỉ là nói gạt cháu nội hay sao ? Thật là bác Ba đang đứng giữa hai chuyện nói dóc, rướn tới càng dóc, thụt lui thì lộ dóc. Riêng thằng Đậu đã là huyết thống trong nhà, nghe cái kiểu nói của ông nội, nó suýt bật cười. Nó hiểu cái vết "khấc nhượng" nai của ông nội cũng không "sâu" gì hơn nhát đâm mũi dáo vào đùi của nai bao nhiêu. Thằng Đậu khen thầm ông trời khéo sanh ra hai ông cháu nó thật là ăn ý với nhau.

Ông cháu bác Ba Phi và con Đuổi cứ rượt nà theo con nai chà. Đuổi một hồi con nai bị sa xuống cái bàu rộng. Hai ông cháu cả mừng, suỵt con Đuổi áp đến bao vây. Cái bàu hình bầu dục đựng đầy nước sóng sánh, rộng độ nửa mẫu tây. Bác Ba ở bên này cầm mác rừng, thằng Đậu ở mé kia, cứ xách dáo chạy đón đầu con nai mỗi khi nó muốn trèo lên bờ.

Con Đuổi hăng hái nhất, nó đuổi theo khít nút, sủa gâu gâu tác động tinh thần con nai lội dưới bàu, làm nai lính quýnh cứ lội qua bên này rồi tạt lại bên kia. Hễ nai dâm đầu về phía bờ tay phải thì con Đuổi phối hợp với bác Ba tràn tới chặn đầu, nai tạt qua bờ phía tay trái, cũng con Đuổi với thằng Đậu cân dáo, "gâu gâu". Nai lại dạt ra. Nai cứ lội lẩn quẩn không biết đường nào thoát được lên bờ. Ông cháu bác Ba nhất định không để cho con nai chạy vuột.

- Nó lội ngay qua đó ! Tra một dáo đi con !

Tức thì thằng Đậu chạy tới vung dáo làm con nai hoảng hồn quay lại, lội qua bờ phía phải. Thấy thế thằng Đậu lại la lên:

- Nó lội ngay qua đó ! Dứt một mác đi ông nội !

Hai ông cháu cứ chạy vòng vòng mà đón, mà hô hào. Con nai chà hết lội qua bên nầy lại bung qua phía bên kia, nhưng không thể thoát vòng vây của ông cháu bác Ba Phi và con Đuổi. Tuy bác Ba mệt phờ râu, thằng Đậu thở bằng lỗ tai, con Đuổi thè lưỡi, nhưng họ quyết chí không bỏ cuộc.

Con nai chà lội trầm mình dưới bàu nước lâu quá, sức lực mỗi lúc một đuối. Ban đầu lưng con nai còn nổi trên mặt nước, miết rồi nó chỉ còn ngước được cái đầu lên, toàn thân chìm nghỉm trong lòng nước. Bấy giờ dường như con nai không còn biết sợ ông cháu bác Ba với con Đuổi là gì. Nó ung dung lắc lắc cái đầu, rung rung hai gạc, nhúc nhích hai tai, giật giật cái mỏ nhích nhè nhẹ tới tựa đang tắm mát chứ không cần đếm xỉa đến những đối thủ đang săn đuổi mình. Rồi nai cũng bất kể là ngay trước mặt có bác Ba Phi cầm cây mác rừng  lưỡi sáng dới, nó từ từ đâm đầu "trôi" vào bờ sát chân ông đang đứng. Bác Ba đinh ninh là con nai đã đuối sức quá rồi định phải chịu phép, nên cũng chẳng cần đâm chém nó làm chi. Bác chờ khi cái đầu con nai chà ngúc ngắc rề sát lại, liền với tay nắm lấy hai gạc kéo xểnh lên.

- Ối, trời đất ơi !

Bác Ba Phi kêu lên một tiếng kinh ngạc, bật ngửa ra. Thằng Đậu chạy tới, nó cũng ném dáo, kêu "ứ hự" bằng đường mũi rồi buông mình ngồi xuống trấp choại đầy vẻ bất nhẫn. Con nai chỉ còn là một đùm ruột dính lòng thòng theo cái đầu, còn toàn bộ thịt thà, xương xóc của nó nãy giờ bị lũ cá trê dưới bàu bu vào rỉa sạch trọi. Sở dĩ ông cháu bác Ba vẫn thấy chiếc đầu con nai cứ động đậy là vì bầy cá trê bám vào phía dưới, chúng vừa rỉa thịt nai vừa đầy tới. Bác Ba lôi chiếc đầu và chùm ruột con nai lên, kéo lên theo hàng chục ký lô cá trê, con nào con nấy ú nu, vàng nghệ.