1. Vũ trụ hình như quyện lại, không rõ thu nhỏ hay loang ra, nhưng nhất thể. Đen đen, đùng đục, nhầy đặc và vô biên. Lạnh tanh.

Trong cái khối gần giống như định nghĩa gốc về “Đạo” của triết học cổ điển Á Đông ấy, có lẽ ý thức đang tự phân chia. Ban đầu nó hỗn độn tựa một góc chợ. Sau rốt còn lại vài giọng chủ xướng.

- Tất nhiên nhà ngươi giàu. Nứt đố đổ vách. Nhìn vượng khí khuôn mặt rất dễ biết.

- Cái sai lầm của văn minh nông nghiệp ở chỗ đánh đồng nghèo khó với đức độ.

- Không giấu nổi ta đâu. Quyền hành sinh ra tài lộc.

- Quyền nghĩa gốc là quả cân, hành đôi khi có thể hiểu là cán cân. Quyền hành nghĩa cổ là làm việc mà biết cân nhắc.

- Thì đấy. Kẻ cầm cân nảy mực mới có thể thiên vị, tư túi, nhũng lạm…

Những trao đổi làm mọi thứ loãng dần ra. Không khí dễ thở hơn. Có tí hơi ấm.

- Rốt lại cũng vì chữ “lợi” – Tiếng thở hắt ra.

- “Lợi” đẻ ra ranh ma, gian dối?

- Ở những xã hội chưa toàn khai, sự cạnh tranh thấp khiến người ta thực thà, tín cẩn.

- Quá trình “văn hóa” lại “quá độ” bằng cách sinh nở những giá trị phản nhân văn?

- Hiển nhiên rồi. Mọi thứ đều cần đạt ngưỡng. Đến mức nào đó sẽ có chuyển hóa. Để đến chữ tín, phải đi qua giai đoạn bất tín. Học chỉ thấy tín. Hành sẽ lộ ra bất tín. Song, bất hành cũng như thất học.

- Những kẻ bế tắc thường vồ vập những giá trị ảo, thổi phồng lên, gào thét mọi người cảnh tỉnh. Đơn giản đó chỉ là những kẻ không nắm qui luật vận động.

- Ngụy biện!

- Lạc quan chứ.

- Nhưng ngươi là ai.

- Ta chính là ngươi!

Vô thanh. Bắt đầu nóng nực.

2.

- Người tốt, trước tiên là tốt với chính mình. Kẻ yêu được người mà không yêu chính mình và những gì thiết thân quanh mình, thực ra là đang chế biến món lừa nêm gia vị hành xác.

- Nếu tự ta nghĩ mình thanh liêm, mọi người cũng nghĩ như vậy?

- Cần có bằng chứng. Hay nói cách khác cần tự xây dựng niềm tin cho mọi người.

- Ta có phải quan tòa đâu.

- Trong án đình của một xã hội lý tưởng, không có quan tòa. Nếu bị cáo không chứng minh được mình vô tội, không dẫn ra được bằng chứng vô tội, hắn phải tự giác nhận trừng phạt.

- …….

Màn hình máy tính trở nên khá tối. Câu biện bạch nối tiếp không thể nhập vào hộp thoại. Chiếc đồng hồ cát tượng trưng đứng đơ ra. Máy treo. Tái khởi động. Cảnh báo hiển hiện: “Lỗi hệ thống”.

Câu này luôn là bùa chú cuối cùng của cái thằng vi tính vẫn vỗ ngực thông tuệ. Lý do thật chung chung, hàm hồ và vô phương chẩn đoán. Trực quan đơn giản đến trống rỗng: Con bệnh vật chất nghiễm nhiên hết bệnh, hết lây nhiễm nếu được địa táng hoặc hỏa táng.

Nóng bức quá. Đặc quánh và dồn nén như sắp bùng nổ. Cơn đau nhức nhói, giàu khoái cảm và khẩn cấp như vượt cạn.

3. Ngài quan chức giật mình tỉnh giấc. Ông đã có một giấc mơ khá lạ lùng.

Thực tình buổi trưa rất yên tĩnh. Tiếng máy lạnh rì rì nho nhỏ. Trang nhà tờ báo điện tử ngài định đọc, vẫn thỉnh thoảng tự động cập nhật. Hàng tít to nhất mời mọc độc giả: “Điều tra dẫm chân tại chỗ vì thiếu bằng chứng”.

Nếu có một thứ có thể thay thế nguyên nhân “Lỗi hệ thống” kia, chắc chắn phải là “Lỗi văn hóa”. Ngài mỉm cười ý nhị với suy nghĩ táo bạo của mình: Nó thực tế hơn, sâu sắc hơn nhưng hoàn toàn bao quát đến nỗi thành ra mù mờ, khó hiểu. Nó quá to tát và dàn trải để không thể hóa cải, ít ra là trong thế hệ của những người như ngài.

Thảo Điền,

Tháng 8.2006