Với nhiều người, ăn uống chỉ là chuyện vặt. Ừ , có gì là đáng nói. Đã không còn cái thời bữa ăn chỉ trông vào vườn nhà, một luống cà hay  cái ao rau muống. Bây giờ chợ búa sẵn, đã có thể dễ thở hơn cho người phụ nữ  lo chuyện…cơm bữa. Hơn nữa các loại thức ăn sẵn thiếu gì. Chuyện chẳng có gì đáng nói. Vậy mà  rắc rối của Thảo lại bắt đầu từ những bữa ăn. Chiều nay nộp xong lá đơn đã có chữ ký của chồng cho tòa án thành phố, Thảo lên xe lòng vẫn bồn chồn. Về nhà chăng ? Ừ thì còn bé Ti vẫn đợi mẹ ở nhà. Nhưng Thảo chưa muốn về. Có gì đó như một sự mất mát hụt hẫng. Cũng không hiểu là  mình sắp được giải phóng, được nhẹ đi hay nặng lòng thêm nữa .

Dòng người vẫn tấp nập, ồn ã. Ai cũng đang mau chóng về với tổ ấm của mình. Ở đó có nụ cười của con, có ánh mắt thân thương mong chờ của chồng, của vợ. Rồi hối hả, háo hức với bữa cơm đang chờ đợi. Có thể chỉ là những món ăn bình thường nhưng người ta không  chỉ ăn như một sự nạp năng lượng  cần thiết. Người ta ăn còn vì bữa ăn có sự đoàn tụ, sự sum họp. Có cả những âu yếm dành cho con, cho nhau. Có cả những câu trêu chọc,  cười đùa vui vẻ. Bữa ăn trở thành nỗi nhớ cho những người đi xa, thành mong ước cho kẻ độc thân không gia đình.

Mải nghĩ, xe Thảo đã ra đến biển. Một bờ đá dài lặng lẽ. Biển hôm nay hơi động nên không có nhiều người ngồi đây hóng gió như mọi ngày. Ngoài xa có những đám mây sà xuống thấp. Một cánh chim mỏi mệt cô lẻ phía chân trời.  Mặt trời sắp lặn , đỏ ối hắt lên những tia nắng cuối cùng . Sóng đập ầm ào. Những bọt nước bắn tung tóe. Thảo dựng xe rồi leo lên ngồi trên bờ đá, mặc cho xung quanh vắng vẻ, mặc cho gió thổi hất rối tung  mái tóc cột cẩu thả của mình. Chị cứ ngồi im lặng ngắm cảnh hoàng hôn, suy nghĩ miên man …

*

Thảo là giáo viên dạy địa lý ở một trường trung học thành phố. Không biết tại sao Thảo lại chọn cho mình cái môn phụ này, bởi nếu muốn chị có thể vào học khoa văn, vì những năm học phổ thông, Thảo từng đi thi học sinh giỏi văn của tỉnh. Các bài tập làm văn của Thảo thường được đọc mẫu trước lớp bởi hồi đó không có những quyển sách văn mẫu như bây giờ. Tuy nhiên trong trường cấp 3 nhỏ bé vùng trung du ấy Thảo lại chỉ mê có mỗi cô giáo dạy địa lý tên là Hải. Cô giáo là người Hà nội nên có giọng giảng bài rất hay. Những bài giảng của cô bao giờ cũng hấp dẫn bởi kiến thức sâu rộng về những miền đất và các tộc người. Bây giờ Thảo lại đang ở vị trí cô Hải của bao nhiêu năm về trước. Những giờ học hấp dẫn, mê say học sinh. Ánh mắt ngưỡng mộ của lứa tuổi đang cần thần tượng. Tuy nhiên chị không có lớp dạy thêm ở nhà như những giáo viên dạy môn chính. Và cũng bởi vậy, thu nhập của chị không đủ chi tiêu trong gia đình. Thảo phải làm thêm ngoài nghề của mình. Đêm đêm chị may thêm đồ gia công tại nhà. Nhiều lúc để kịp giao đồ chị phải ngồi lỳ trước bàn máy may đến khuya. Bởi vậy trong khi bè bạn  trong trường đi những chiếc xe máy đời mới bóng lộn  thì chị vẫn chạy tà tà cái 81 cũ. Cũng bởi vậy chi phí cho mỗi bữa chợ của chị là số tiền khiêm tốn, phải tính toán, phải dè dặt. Đứa con lớn của chị vừa mới vào đại học, trọ học xa nhà. Riêng nó đã chiếm gần hết số lương của Thảo. Lại bà mẹ chồng đã 90 tuổi ở với chú em, vợ chồng chị vẫn phải lo gửi tiền về đều đặn. Tuy thế, Thảo vẫn nghĩ sẽ không đến nỗi nào, nếu Thái – chồng chị, biết thông cảm với vợ và không quá khó tính trong ăn uống. Chị vẫn cố gắng, trong phạm vi có thể  để lo cho chồng con những bữa ăn đủ chất dinh dưỡng, nóng sốt và theo chị là khá ngon lành. Tuy nhiên Thái không nghĩ thế .

Trưa ấy, tiết dạy của chị cho lớp 11 là tiết sau cùng. Học trò hào hứng nghe cô giáo giảng về cuộc cách mạng xanh trong nông nghiệp ở đất nước Ấn Độ xa xôi. Mặc dù đã mệt mỏi vì là tiết cuối nhưng ánh mắt chăm chú của học trò, những tiếng cười trong trẻo của chúng sau những chi tiết thú vị đã tiếp thêm sức lực cho Thảo khiến tiết học  trễ giờ mất dăm phút. Chị bước về nhà để xe của giáo viên, lấy chiếc 81 cà tàng của mình và vội vã phóng về nhà  nấu bữa trưa để kịp cơm cho thằng bé đi học. Thức ăn chị đã đi chợ từ sáng. Hôm nay Thảo cho cả nhà ăn món cá dứa kho tộ như mong đợi của thằng bé từ lâu. Chả là có  lần bố nó dắt đi liên hoan  và trong bữa tiệc có món đó. Chị tưởng anh cũng sẽ vui thích vì món cá kho kỳ công và tô canh chua bốc hơi nức mũi. Nhưng không, vừa cầm lấy đũa, trước vẻ mặt háo hức của con, anh buông một câu :

-  Cá này ở quê mình gọi là cá ngạnh. Đó là loại cá rẻ nhất thời bấy giờ, chỉ có 3 hào 1 ký. Ông bà nội chẳng bao giờ bắt bố ăn loại cá này .

-  Nhưng mà cá này ngon, đắt tiền. Mẹ đã nói đến bữa nhận lương mẹ mới mua cho con ăn được. Thằng bé hồn nhiên cãi .

Anh không nói gì nữa, chỉ lầm lũi ăn, như là đến bữa thì phải ăn vậy. Chị bưng bát cơm uể oải,  thấy món cá trong miệng trở nên nhạt thếch, mặc dù sáng nay chị đã rất vui thích khi chặt ướp chế biến nó với những thứ gia vị cầu kỳ mà chị học được trong sách dạy nấu ăn .

Lần khác chị mua mấy con cá lăng nhỏ để nấu canh chua. Mấy bà già mách chị cá này nấu canh chua ngon lắm. Bình thường nó rất hiếm, chỉ mùa lụt ở miền Tây người ta thả lưới được nhiều mới chuyển về. Khi dọn cơm cô con gái chị bước vào nhà vồn vã: “Mẹ nấu món cá gì lạ và thơm  thế “ . Lúc đó anh mới bước lại bàn ăn và trả lời con thay chị :

-      À, đây là cá miền Tây con à . Ở dưới đó mùa này người ta vớt lên từng đống để làm phân .

Con gái chị ngạc nhiên :

-      Bố nói gì vậy, làm phân à ?

Bố nó thủng thẳng :

-      Ờ , chả làm phân thì ăn gì cá này . Xương không hà .

Tội nghiệp con gái chị. Đang háo hức, nó rơi vào trạng thái ngạc nhiên, nghi hoặc rồi xị xuống thất vọng. Không biết nó thất vọng vì món canh cá sắp ăn hay đã linh cảm thấy một điều gì đó bất thường trong thái độ của bố. Tuy chưa ý thức được hết mọi điều nhưng nó cũng cứng cỏi hỗ trợ cho mẹ :

-      Nếu bố không muốn ăn thì hãy để cho  tụi con và mẹ ăn cho ngon .

Chị rân rấn nước mắt không nói lên lời nào, không khí bữa ăn đã trở nên nặng nề và chị không thể nào xới đến chén cơm thứ 2 như bình thường được nữa .

Anh không thích ăn cá biển. Chị biết điều đó nên thỉnh thoảng mới mua. Bởi đến bữa ăn có cá biển anh thường bắt đầu ngồi vào bàn bằng câu: “Cá này nhà khách 78  kho thì tuyệt vời”.  Nhà khách 78 là nhà khách trung ương, anh có đi họp đến đó ăn nghỉ vài lần. Chị có cố gắng sao cũng không thay đổi câu đó đi được. Tuy nhiên  nếu như chỉ mấy loại cá đồng mà chu kỳ lặp lại dày quá anh cũng cáu: “làm như chợ chỉ có bấy nhiêu thứ à” Và lại hết “tanh như ngóe” đến “nhão như bùn”  rồi “xương như cất mả” hoặc “ăn rồi ngán đến 2 năm”.

Chị lựa lời nói với anh là ăn cá tốt cho anh hơn vì anh có vẻ ngày càng mập phì ra. Anh cao chỉ 1.60 m mà đã nặng đến 70 ký. Nhưng anh cãi: “Vậy thì dân Mông cổ chắc người ta chết sớm cả bởi họ ăn toàn thịt chứ nước đó rau đâu mà ăn, cá đâu mà ăn” . Nhưng không phải là ăn thịt thì không rắc rối. Thịt nạc thì anh bảo “ khô như ngói” , ba chỉ thì kêu “ đáng lẽ phải kho chung với măng le”. Sau đó chị mua sườn. Đây là thứ anh thích. Đầu tiên anh bảo anh có thể ăn sườn cả năm được. Chị dè dặt: “Nhưng mà sườn đắt lắm, em mua hoài sao đủ tiền”. Tuy thế nhưng rồi cũng chẳng  thể kết luận đó là món ăn ruột của anh được bởi những bữa ăn vẫn chẳng suôn sẻ. Rằng “hôm nay heo hơi bị cứng tuổi”,  rằng “sườn này là sườn non hay sườn già”, hoặc “ hôm nay sườn có mùi ôi, có lẽ là thịt ế hôm qua để lại” . Khổ, chị thường đi chợ sáng sớm, anh khó tính thế nên mua gì chị cũng cất lên đặt xuống cẩn thận. Nhà lại có tủ lạnh, làm gì mà ôi với thiu.

Chị rất chịu khó đọc các sách khoa học phổ thông. Chị nói với anh: “Anh mập quá, phải chịu khó ăn nhiều rau, nhiều hoa quả vào”. Nhưng anh bảo: “Sống được bao nhiêu thì sống cho nó sướng, việc gì cứ phải ăn những thứ mình không thích”. Bởi vậy kế hoạch cải tạo sức khỏe bằng ăn uống cho chồng của chị xem ra không hiệu quả. Chị thích ăn rau muống và thường mua nhiều rau , nhưng anh nhìn bó rau muống tươi ngon chị vừa mua mà cười nhạt, rồi châm chọc đầy ác ý :”Nếu em định biến thành loài khác thì em cứ việc, nhưng em đừng định biến cải anh.  Đó là điều chủ yếu phân biệt người ở thời kỳ văn hóa cao với người tiền sử hái lượm mông muội”. Người “văn hóa cao” à ?  Chà, thật tiếc là không có một cái thang bậc quy định ăn gì thì là người “cao” hay “thấp” trong văn hóa ăn uống, và chị nhớ lại cảm giác khó chịu của mình khi thấy bàn tay anh lục lọi trong tủ lạnh, giữa mớ trái cây các loại, cố gắng đi tìm một miếng bánh ngọt .

Cũng có những lúc Thảo không tức giận mà buồn cười vì khi vui vẻ anh vẫn trêu chọc chị

Trong nhà rau cũ đón rau mới

Trên trời mây tạnh đuổi mây mưa

Mây tạnh mây mưa bay đi hết

Còn lại trong nhà rau với rau.

Và lúc bạn bè đến chơi, anh vẫn quảng cáo “ Nếu có bão lụt động đất gì thiếu rau thì cứ đến đây nhé – nhà này gì chứ rau thì không bao giờ hết đâu.”

Thảo cũng biết nghề nghiệp của anh cũng ảnh hưởng ít nhiều đến chuyện ăn uống đầy khó chịu kia. Anh vốn là cán bộ văn hóa. Tuy chức danh chỉ là “ cờ đèn kèn trống”. Thu nhập chỉ có lương là chính  nhưng thỉnh thoảng anh vẫn hay được dự các cuộc liên hoan, rồi nhiều cuộc họp tổng kết có nhậu nhẹt. Và khi đã ăn nhiều  ở nhà hàng thì bữa ăn bình thường với vợ con đâu còn hấp dẫn với anh nữa. Chị làm sao đủ tiền bạc, đủ thời gian để biến các bữa cơm gia đình thành những bữa tiệc như ở nhà hàng. Tại sao anh không chia sẻ cùng chị nỗi lo hôm nay phải đóng tiền điện, ngày mai phải gửi tiền cho con, tuần tới đến hạn gửi tiền cho mẹ mà cứ ngồi đó hạch sách đòi hỏi đủ điều ở những bữa cơm thường nhật kia? Trong khi đêm đêm anh  nằm khểnh đọc báo, xem tivi thì chị miệt mài bên chiếc máy khâu cho đến lúc xung quanh yên ắng hẳn chị mới đứng lên thu dọn đống đồ để kết thúc một ngày làm việc .

Trong tâm trạng buồn bã, chị tìm đến bà thầy bói mà mấy đứa bạn cùng trường đã khen nức nở là “nói đâu trúng đó”. Bà thầy xóc xóc cỗ bài rồi xòe ra  điệu nghệ trước mặt, bảo chị:  “cô rút 3 quân đi”. Chị hờ hững làm theo. Bà hấp háy đôi mắy mờ đục sau tròng kính rồi quả quyết phán: “Chị với chồng không có duyên nhưng mà có nợ – Nợ là từ kiếp trước . Ăn ở với nhau không thuận hòa nhưng bỏ không được đâu. Thôi,  cứ coi như kiếp này của chị là sống mà trả nợ vậy”

Mẹ chị thì độ lượng: “Tuy vậy nhưng anh ấy không nhăng nhít. Đàn ông bây giờ dại gái thiếu gì. Thôi con ạ, ráng đi”. Chị tìm đến con bạn thân học cùng lớp cũ. Nó cười lóe sáng cả hàm răng khểnh: “Mày cứ học tao đây, phải hồn nhiên trong khôn khéo và khôn khéo trong hồn nhiên Thảo ạ. Thằng chồng mày dù sao cũng còn đỡ chứ đần đù như  lão nhà tao còn chán hơn”.

Tuy nhiên cứ nghĩ đến những bữa ăn, Thảo lại chán thật sự. Sáng nào dậy chị cũng lật đật xách giỏ đi chợ, để khi đến chợ thì dạo chán dạo chê đến mấy vòng mà vẫn không quyết định được là nên mua thứ gì. Và sau những buổi đi dạy đầy hứng thú về là lại đến những bữa cơm tẻ nhạt với bao trách cứ, chê bai nặng nề của chồng. Trong buổi sinh hoạt ngày 8/3, chị không ngần ngại than thở với các bạn gái trong trường: “Mình là người đàn bà bất hạnh nhất trên thế giới vì  chưa được chồng khen một bữa cơm nào”. Cô bạn dạy hóa biết chuyện của chị nói đùa: “Này, nếu như bây giờ, thế giới người ta chuyển sang dùng thức ăn viên. Những viên thức ăn chứa đầy đủ dinh dưỡng theo nhu cầu của con người như là lương khô ngày xưa ấy, nhưng mà ngon hơn và phong phú mùi vị hơn. Chị nghĩ thế nào?” Chị cười: “Ôi trời ! giá mà được thế.” Ừ, giá mà được thế, bởi chị đã mất bao nhiêu công sức, bao nhiêu thời gian cho bữa ăn mà cũng chẳng được hài lòng. Trong khi chị thèm nghe nhạc, chị thích xem phim, chị mê đọc sách nhưng vì việc làm thêm và vì những bữa ăn mà những thứ giải trí đó đã trở thành xa xỉ.

*

Gần đây , anh có nhiều biểu hiện của bệnh tật. Anh hay bị chóng mặt, đau lưng, mệt mỏi, da dẻ cứ xạm lại. Đi khám tổng quát về thấy có sỏi thận, cao huyết áp, gan nhiễm mỡ, máu nhiễm mỡ. Chị lựa lời khuyên anh về chuyện ăn uống lần nữa thì bị anh quát: “Cô không việc gì phải lo cho tôi, hãy lo cho cái thân cô ấy. Rau này, trái cây này!” Anh hầm hầm mở tủ lạnh  lẳng mấy bịch trái cây ra ngoài hè. Tiện tay anh cũng hắt luôn mớ rau Thảo vừa rửa xong. Nước bắn ra tung tóe trên vạt đất sau bếp. Thảo hơi bị bất ngờ trước phản ứng của chồng. Xưa nay anh chưa có sỗ sàng như vậy. Bé Ti lấm lét ra cửa, ngồi thụp xuống mân mê những trái ổi lăn lóc, dập nát mà nó vẫn thường thích ăn. Chị bước ra theo, ôm con vào lòng. Thương con, thương mình, chị trào nước mắt. Và tối đó lá đơn ly dị đã được chị viết xong. Mặc dù chị cũng biết là anh đã xử sự trong cơn tức giận không chỉ vì chị mà còn vì bệnh tật. Tuy nhiên chị không chịu nổi sự vô lý của chồng. Chị đã có lỗi gì trong nguyên nhân gây ra bệnh tật nơi anh? Và cuộc đời vẫn còn dài. Chỉ những bữa cơm thường nhật không suôn sẻ chị đã đủ khổ rồi, lại thêm những thô lỗ vô lối, kể cả trước mặt con, làm sao chị chịu đựng được mãi? Chưa kể chị không muốn con cứ lớn lên trước một  “tấm gương mờ” như vậy .     

Cũng hơi bất ngờ với chị là khi đưa lá đơn viết tay, chữ viết vội vã có phần cẩu thả đó, Thái đã ký ngay không do dự. Thậm chí anh còn nói thêm một câu như thách thức: “Nếu em nộp mà không suôn sẻ thì để anh. Vì anh có thằng bạn làm ở đó”.  Anh quên mất rằng nếu chuyện này thành sự thật, anh sẽ sống ra sao? Bởi xưa nay anh chưa hề đưa một xu tiền lương nào cho vợ. Ngoài mẹ già, anh còn một đứa cháu mồ côi, con bà chị gái xấu số đang học đại học năm thứ 2. Theo sự bàn bạc  và thống nhất của chị, mỗi tháng anh xẻ nửa số lương ít ỏi của mình gửi cho cháu. Số còn lại chị để anh uống cà phê, hiếu hỉ và thỉnh thoảng thù tạc với bạn bè.  Tóm lại anh chẳng phải có một chút trách nhiệm gì với vợ con. Chị nghĩ như vậy .

Trong trạng thái lơ mơ của đêm mất ngủ, chị nhớ lại ngày còn đi sơ tán hồi chiến tranh, cha chị lên thăm con có dạy mấy chị em phải nhường nhịn nhau,  phải lo cho em nhỏ trước (vì hồi đó thiếu thốn quá ). Và chị nhớ mãi lời cha đến  giờ: Người ta chỉ cần ăn để sống chứ không phải ngược lại. Vâng. Người ta  cần ăn để sống chứ không phải ngược lại. Vậy mà chị đã buồn bã biết bao nhiêu bởi những bữa ăn của gia đình. Sao anh không thể dễ chịu như ngày còn yêu nhau? Chỉ cần một củ khoai luộc bẻ đôi cũng đã đầy thơm tho ngọt ngào. Hay anh không còn yêu chị nữa? Nhưng anh có ai ngoài chị đâu? Linh cảm đàn bà đủ cho chị tin điều đó. Tuy vậy anh cứ vô tư thụ hưởng mọi sự chăm sóc của chị mà không cần phải băn khoăn gì vì những khó chịu mình gây ra cho vợ. Đã bao giờ anh chia xẻ với chị một điều gì chưa? Không chỉ là những tất bật, vất vả, lo toan. Cả niềm vui và những nỗi buồn, băn khoăn và lo lắng. Nhiều lúc chị có cảm giác anh nằm ngoài thế giới của chị, độc lập, xa cách. Chao ơi! Sống với nhau sao mà khó. Mặc dù lúc nào chị cũng nhớ lời mẹ dặn: Làm đàn bà quý nhất là chữ “nhẫn”con ạ. Thì chị chả đã luôn nhẫn nhục chịu đựng mọi điều là gì . Đàn bà hầu hết đều muốn yên ổn, đều ngại xê dịch, ngại phiêu lưu. Chỉ khi quá sức chịu đựng… Tuy nhiên, hình như anh đã không  muốn để cho chị yên ổn .

Con bạn răng khểnh lại tìm đến chị: “Mày tưởng ly dị mà dễ à. Người ta hòa giải vài ba lần trong vài năm. Đi lên đi xuống chán chê, nếu không đến nỗi bươu đầu mẻ trán là mày nhụt chí ngay. Thôi đi, đừng mất thời gian ngốc ạ.”

Ừ, có lẽ chuyện những bữa ăn chỉ là chuyện nhỏ. Nỗi cô đơn và những dự cảm bất an trong chị cũng chỉ là chuyện nhỏ. Nói theo ngôn ngữ của con bạn thì “chưa đến nỗi bươu đầu mẻ trán”. Có lẽ phải đi rút đơn lại. Bởi bây giờ, qua mấy ngày bình tĩnh lại, sự ghét trong chị cũng giảm đi trước bệnh tình của anh. Chỉ còn mơ hồ đâu đó lòng thương hại…  /.

9/2003