Nếu gọi “Người đi tìm hồn” của Lê Xuân Tiến là tập truyện ngắn e chưa thỏa đáng, nên gọi là tập truyện ngắn chuyên đề phải lẽ hơn. Hoặc là cuốn tiểu thuyết về Tây Sơn với nhiều nhân vật chính.

Truyện lịch sử về nhà Tây Sơn, cho đến nay thiên hạ viết đã khá nhiều, ngòi bút của các tác giả trong từng tác phẩm đều có những nét riêng, mỗi người nhìn về giai đoạn lịch sử này từ một góc độ riêng, song nói chung đều dừng ở mặt phẳng của lịch sử như chuyện xảy ra từ đầu đến cuối ra làm sao, hành động của các nhân vật lich sử thành bại như thế nào, trung nịnh có gì bàn… mà thôi. Chưa có ai đi sâu vào từng số phận của từng con người sống vào thời đại ấy thật cụ thể, thật chi li.

Ở “Người đi tìm hồn” của Lê Xuân Tiến góp nhặt những mảnh đời cay nghiệt, những số phận oái oăm khiến cho người đọc trong chừng mực nhất định hình dung được bức tranh cuộc sống đen tối của người dân Bình Định (hồi ấy gọi là phủ Qui Nhơn) dưới thời Trịnh Nguyễn phân tranh. Từ đó, độc giả sẽ mặc nhiên cắt nghĩa được vì sao người dân thời ấy gắn bó với nhà Tây Sơn như máu thịt; vì sao phong trào cách mạng Tây Sơn vang vọng lẫy lừng, muôn thuở khó quên…

“Người đi tìm hồn” còn đề cập đến thân phận các vị tướng Tây Sơn như Lê Văn Lộc, Võ Đình Tú, Nguyễn Văn Tuyết, Lý Văn Bưu, Lê Văn Hưng, Bùi Thị Xuân… Những con người chìm nổi với bao bi kịch cuộc sống để đến với Tây Sơn. Ở đó chân dung Nguyễn Huệ được mô tả như một vị tướng tài ba nhân cách cao cả kiệt xuất trong lịch sử.

Và nếu tôi không lầm thì Lê Xuân Tiến viết nên tập truyện ngắn này chỉ trong vài tháng gần đây. Vài tháng cặm cụi vắt óc mà viết lại những điều ôm ấp gần cả cuộc đời anh về những con người thời Tây Sơn, quê hương anh. Vì vậy nó là của quí. Anh chắc lọc từ các nguồn tài liệu chính sử có, dã sử có, kể cả loại dã sử bất thành văn, lấy đó làm điểm tựa cho cốt truyện, cho tác phẩm, nhiều điều còn rất ít người biết như chuyện con Cù ở đầm Thi Nại, chuyện lão Bùi Đắc Tuyên lập kế tạo dựng hồn giả để lừa dụ Lê Văn Hưng chẳng hạn…

Có thể nói một cách khiêm tốn rằng “Người đi tìm hồn” đáng được gọi là tập truyện ngắn chuyên đề bổ sung nhiều chi tiết, nhiều kiến thức cuộc sống về giai đoạn lịch sử thời Tây Sơn trên mảnh đất Bình Định mà các sử gia, văn gia trước kia vì coi thường hoặc vì lẽ gì khác mà bỏ qua. Chỉ có điều, Lê Xuân Tiến vốn là cây bút báo chí lâu năm nên đã tạo cho anh sở trường về tìm tòi, điều tra phân tích tư liệu nhưng màu mực báo chí chen lấn vào trong từng trang viết của 17 truyện trong tập rất đậm đặc, rất khó gỡ. Điều này đời ắt nguyên lượng ./.

Quy Nhơn ngày 8 tháng 12 năm 2008

(*) Lời tựa viết cho Tập truyện ngắn lịch sử “ Người Đi Tìm Hồn” của Lê Xuân Tiến, Nxb Văn Nghệ, tháng 1/2009