Một sự ngạc nhiên thú vị, mừng cho một người anh, một đồng nghiệp tìm được sự hoạt bát năng động trong thời buổi văn chương đang nhiều biến động, đang nhiều điều cần nói, nhiều chuyện cần bàn. Mà anh Phê bàn và nói nhiều lúc không tránh né, không vòng vo.
Hình như cái chất người dòng họ và quê hương trong anh về phương diện văn chương này giờ mới phát ra. Hình như trong anh chất chứa bao điều nung nấu trải nghiệm suy ngẫm trên đường đời đường văn mà không thể san sẻ hóa thân hết lên các trang tiểu thuyết buộc anh phải nói trực tiếp ra bằng những bài văn luận.
Cuốn sách tập hợp những bài viết của Nguyễn Khắc Phê được chia làm ba phần. Phần một, chân dung. Phần hai, tiểu luận. Phần ba, phê bình. Cảm nhận chung qua những bài viết là tính thời sự và tính lịch sử.
Đọc một cuốn sách hay kể một thân phận, bàn một vấn đề hay nói một suy nghĩ, Nguyễn Khắc Phê đều từ bây giờ, từ cái hôm nay mà luận bàn, nhận xét, nhưng anh biết dẫn dắt cho người đọc có cảm nhận từ hôm qua, từ trước đó, để sẻ chia cùng anh những cảm xúc và cảm nghĩ.
Những bài viết đăng báo đây đó nay tập hợp lại đọc liền một mạch trong một hệ thống phân loại tương đối đưa lại cho người đọc nhiều thông tin, nhiều gợi mở. Như họa sĩ Lê Văn Miến “sinh bất phùng thời” nhưng là người thầy của nhiều danh nhân.
Như Yveline Féray với tiểu thuyết Vạn Xuân viết về Nguyễn Trãi. Như Trần Vàng Sao với bài thơ Người đàn ông 43 tuổi nói về mình từng gây “sóng gió” Sông Hương thuở Nguyễn Khắc Phê là tổng biên tập. Như Nguyễn Mộng Giác sống ở Mỹ với bộ tiểu thuyết Sông Côn mùa lũ viết về Tây Sơn Nguyễn Huệ in ở trong nước...
Điều đáng tiếc của cuốn sách là in không đẹp lắm, phần nào làm giảm hứng thú đọc khi cầm sách lên tay. Nhưng ai đã đọc vào sách thì thấy cuốn sách của Nguyễn Khắc Phê là đáng đọc và bổ ích.
