Ông Tô Anh Dũng, chuyên viên phục dựng cổ vật Hiệp hội UNESCO VN (phải), và nghệ nhân Lâm Dũ Xênh (trái) đang hoàn tất việc phục dựng các mộ chum Sa Huỳnh - Ảnh: Minh Thu
Mộ chum lớn nhất cao 1,3m, đường kính 70cm; ba mộ chum còn lại cao 85cm, đường kính 50cm. Ông Đoàn Anh Tuấn, giám đốc Trung tâm UNESCO nghiên cứu bảo tồn về cổ vật VN, nhận định: Những ngôi mộ chum làm bằng gốm thuộc nền văn hóa Sa Huỳnh - đại diện nền văn hóa lâu đời ở phía Nam đất Việt, có niên đại cách đây khoảng 2.500 năm. Việc phục dựng thành công những mộ chum bằng gốm Sa Huỳnh không chỉ có ý nghĩa lớn về giá trị lịch sử mà còn góp phần gìn giữ, bảo tồn phục vụ nghiên cứu di sản văn hóa Sa Huỳnh, về kỹ thuật sản xuất đồ gốm sơ khai của người Việt cổ xưa…
Nghệ nhân Lâm Dũ Xênh ở thị trấn Châu Ổ, huyện Bình Sơn - chủ sở hữu bốn ngôi mộ chum Sa Huỳnh này - cho biết năm 1999 trong lúc thi công san ủi mặt bằng Nhà máy đóng tàu Dung Quất ở Gò Quê, xã Bình Đông, huyện Bình Sơn, Khu kinh tế Dung Quất, các phương tiện cơ giới đã làm vỡ các mảnh gốm của mộ chum Sa Huỳnh vương vãi khắp nơi trên đồi.
Qua nhiều tháng cất công thu gom, ông Xênh đã sưu tầm được hơn 2.000 mảnh gốm của các mộ chum Sa Huỳnh mang về nhà lưu giữ. Sau 10 năm ấp ủ, đến nay ông Xênh mới có điều kiện phục chế các mộ chum Sa Huỳnh này.
