1. Năm nay, khoảng 500 nghệ sỹ nghệ nhân hát Then của 9 tỉnh (Cao Bằng, Hà Giang, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Bắc Giang, Quảng Ninh, Lào Cai, Điện Biên) sẽ giới thiệu nhiều làn điệu Then của các vùng, các hình thức Then, múa Then, tấu đàn Then như: Then cổ, Then cải biên, ca khúc sáng tác dựa trên chất liệu Then.
Là một đặc sản văn hóa của các dân tộc Tày, Nùng, Thái ở khu vực Việt Bắc, người ta gọi đây là vùng Then bởi Then không chỉ có hát mà còn có cả một không gian dành cho Then gồm hát, múa, âm nhạc (đàn tính, quạt của nghệ nhân). Then cổ được xét về tính nguyên bản trong khuôn mẫu, có những quy định ngặt nghèo và thường phản ánh là then cầu an. Còn ngày nay, nghệ thuật diễn xướng hát Then chịu ảnh hưởng của đời sống hiện đại cũng đã hình thành nên những thể loại mới như Then cải biên, Then mới. Trước kia, lời của Then chỉ có tiếng Thái, Nùng, Tày thì nay có cả Then bằng tiếng phổ thông - tiếng Việt hoặc người ta sử dụng những chất liệu của Then để sáng tác.Tuy nhiên, dù Then đã phát triển qua nhiều hình thức đa dạng nhưng Then cổ vẫn là nguồn gốc của mọi loại hình Then khác.
Then vốn gắn bó mật thiết trong đời sống tâm linh của các dân tộc, thường xuất hiện ở những sự kiện quan trọng như lễ đầu năm mới, mùa màng được mùa, lễ chúc thọ. Nội dung của Then rất phong phú, mang tính tích cực và được phản ánh qua nhiều hình thức đặc sắc. Ngày nay, những người thưởng thức hát Then vẫn rất tinh tế để nhận biết các thể loại Then và Then cổ vẫn luôn được yêu mến hơn cả. Chính vì vậy, Then cổ được dự đoán sẽ chiếm khoảng 60% các tiết mục trong liên hoan lần này.
Bên cạnh đó, hai sự kiện cùng đồng hành với Liên hoan là Triển lãm Không gian văn hóa Then với chủ đề Di sản văn hóa Then, trưng bày các hiện vật, hình ảnh về nghệ thuật hát then như các nghệ nhân, nhạc cụ, trang phục hát Then của các địa phương (diễn ra từ 3 – 6/11) tại Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn (số 6 Hùng Vương, TP Lạng Sơn) và Hội thảo Bảo tồn, phát huy hát Then trong giai đoạn hiện nay do Học viện Âm nhạc quốc gia và Bộ VH,TT&DL chủ trì (diễn ra ngày 4/11 tại Trung tâm hội nghị tỉnh Lạng Sơn). Với khoảng 500 khách mời tham dự, đây là cơ hội để các nhà nghiên cứu hướng đến sự đồng thuận trong việc làm rõ thêm các vấn đề về hát Then trước sự phát triển quá nhiều của các dị bản và cũng là "bàn tròn" mà những nghệ nhân, những công chúng ở các câu lạc bộ hát Then ở khắp nơi rất mong chờ.
2. Hiện nay, Không gian hát Then, đàn tính Việt Nam cũng đang trên lộ trình làm hồ sơ để UNESCO xem xét công nhận là di sản văn hóa phi vật thể nên các hoạt động của Liên hoan hát Then, đàn tính toàn quốc lần IV sẽ là một trong những động thái tích cực góp phần làm tăng thêm giá trị cho hồ sơ này. Một trong số những mục đích của liên hoan cũng là tăng cường quảng bá loại hình nghệ thuật hát Then đến với nhiều nơi trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, ông Hoàng Đức Hậu, Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc (đơn vị chủ trì Liên hoan) cho biết: "Xin khẳng định là dù có được đề cử lên UNESCO hay không thì hát Then vẫn tồn tại. Cho nên, mục đích chính của liên hoan này là để tôn vinh bản sắc văn hóa dân tộc, tôn trọng sự khác biệt trong văn hóa, những nét đặc trưng văn hóa của từng tộc người. Đặc biệt là vấn đề bảo tồn, lưu truyền Then cổ. Vì trước đời sống xã hội đang phát triển mạnh mẽ như hiện nay, bản sắc văn hóa địa phương rất dễ bị lu mờ, biến tướng nếu không biết giữ gìn".
"Hát Then bây giờ không chỉ có Then cổ mà có cả Then cải biên, Then mới. Then ngày xưa chỉ hát bằng tiếng Thái, Nùng, Tày thì Then bây giờ được hát cả bằng tiếng Việt hoặc những sáng tác sử dụng chất liệu Then với lời mới. Chính vì vậy, khi tham gia liên hoan, nghệ nhân, diễn viên các dân tộc yêu thích nghệ thuật diễn xướng hát Then sẽ không chỉ giao lưu văn hóa mà còn là cơ hội để họ giữ gìn những đặc sắc văn hóa của chính dân tộc mình" - ông Hoàng Đức Hậu nói thêm.
Liên hoan hát Then, đàn tính được tổ chức lần đầu tiên tại tỉnh Thái Nguyên, năm 2005. Dự kiến, Liên hoan lần thứ 5 sẽ được tổ chức tại tỉnh Tuyên Quang vào năm 2015.
