Chị Ðinh Thị Phú - cán bộ trực tiếp phụ trách ngôi nhà sàn này - nghẹn ngào kể qua điện thoại với phóng viên Tuổi Trẻ. Chị cũng cho biết vào đúng tối xảy ra vụ cháy, ngày 24-10, họa sĩ Vũ Ðức Hiếu - giám đốc bảo tàng - lại đi công tác Singapore, và các nhân viên bảo tàng đang rất hoảng loạn vì tất cả hiện vật gốc của bảo tàng đã vùi trong đống tro tàn.
Thông báo chính thức từ Bảo tàng Không gian văn hóa Mường cho biết: "Vào hồi 19g ngày 24-10-2013, nhà Lang - ngôi nhà sàn của vị quan Lang duy nhất còn sót lại và đang được bảo tồn tại Bảo tàng Không gian văn hóa Mường - đã bị thiêu hủy trong một vụ hỏa hoạn. Vụ việc xảy ra do một nhóm khách tại Hòa Bình, gồm hai nam hai nữ đi trên hai ôtô, vào Bảo tàng Mường tham quan và sử dụng dịch vụ ăn uống trên nhà Lang. Trong thời gian chờ đợi món ăn, nhóm khách tự ý đốt lửa ở bếp Mường trong nhà Lang để nướng ngô. Khi ngọn lửa bùng lên, khách hoảng loạn, không kêu trợ giúp từ nhân viên bảo tàng mà lên ôtô tháo chạy, dùng xe húc thẳng vào ba nhân viên bảo tàng khi các nhân viên này muốn ngăn họ lại".
Chị Phú cho biết thêm: "Ngôi nhà Lang tuổi thọ hơn 100 năm, một công trình kiến trúc nguyên bản của nhà Lang - tầng lớp cao nhất trong xã hội người Mường - được gia đình bà Hà Thị Lợi lưu giữ qua nhiều đời, và được Bảo tàng Mường bảo tồn như một hiện vật văn hóa giá trị nhất đã bị thiêu hủy trên 90%, chỉ còn lại bộ khung cột. Gần 200 hiện vật được lưu giữ bên trong tái hiện nguyên bản đời sống sinh hoạt của nhà Lang bao gồm: bộ cồng chiêng, bộ sưu tập súng săn, bộ sưu tập đồ đồng sinh hoạt gồm sanh, ninh, mâm, chậu, nồi các cỡ, đèn đồng; các loại đồ gốm bát, đĩa, bình, lọ; các loại đồ gia dụng mây tre đan, rương, chăn, gối... được Bảo tàng Mường tìm kiếm và sưu tập trong thời gian gần 15 năm đã bị thiêu hủy toàn bộ".
Vụ cháy và ứng xử của nhóm người gây ra vụ việc đang khiến công luận bàng hoàng và sửng sốt, nhiều cư dân mạng bày tỏ sự phẫn nộ. Do nhóm khách này mới đến, chưa xuất trình giấy tờ đăng ký tạm trú nên nhân viên bảo tàng không biết được tên tuổi, nghề nghiệp. Theo chị Phú, khi nhóm khách lên xe bỏ chạy, nhân viên chỉ kịp ghi lại số xe và đã trình báo với cơ quan công an.
Họa sĩ Ðào Châu Hải - người gắn bó với không gian này và vừa từ Hòa Bình trở về không lâu trước khi ngôi nhà sàn bị thiêu rụi - thốt lên: "Ðây là sự việc vô cùng choáng váng. Chúng ta đã mất một không gian văn hóa chứ không chỉ mất một ngôi nhà". Nhà điêu khắc nổi tiếng ít nói này cũng bình luận: "Có những du khách VN quá ẩu, chả bao giờ tôn trọng những quy định chung của nơi họ đến cả. Họ không có ứng xử văn minh, đặc biệt với những không gian văn hóa".
