Khi bé Thiên Minh tới dự Lễ hội Mặt nạ vừa được tổ chức ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) đầu tháng 9 vừa qua, cậu đã rất vui. Vui nhất là Minh được học vẽ mặt nạ, học vẽ trên quạt giấy. “Quạt giấy này lại làm hình giống quạt mo của thằng Bờm ạ. Các cô bảo có bài Thằng Bờm có cái quạt mo”, cậu bé 9 tuổi nói. Trước đó, cậu chưa hề biết một chiếc mặt nạ giấy được làm ra sao, thằng Bờm có trên đời thế nào. Bây giờ thì cậu đã biết. 

TS mỹ thuật cổ Trang Thanh Hiền chia sẻ, bà và cộng sự đã tổ chức hoạt động trung thu bằng cách vẽ mặt nạ cho trẻ năm nay là năm thứ hai. Đầu tiên, ý tưởng đến vì bà thấy các mặt nạ nhựa ngoại nhập quá xấu. Sau nữa, bà muốn các bạn trẻ hiểu hơn về một nét văn hóa truyền thống VN. “Khi tổ chức chúng tôi muốn làm giống hệt trung thu xưa nhưng không đủ lực. Vì thế, mới chỉ dừng ở phần khôi phục lại truyền thống mặt nạ giấy bồi thôi đã. Sau này có điều kiện phát triển thì sẽ làm đến các đồ chơi khác. Vì trung thu xưa có rất nhiều đồ thủ công và đồ thủ công truyền thống thì rất cần kỹ thuật, cần đầu tư lâu dài mới làm được”, bà chia sẻ.

Còn nhà nghiên cứu mỹ thuật Nguyễn Đức Bình kể lại trò chơi trung thu ngày trước. Ông Bình cho biết: “Năm trước, chúng tôi tổ chức trung thu cho các em nhỏ. Trong đó có một hoạt động là dạy làm dây đốt đèn bằng hạt bưởi. Trước đó, chúng tôi thu gom hạt bưởi rồi dạy trẻ con đốt hạt bưởi rất vui. Các em nhỏ ngạc nhiên vì chưa bao giờ chơi trò đó. Nhưng đó là trò chơi rất quen thuộc của thời tôi còn nhỏ”.

Cần giữ sợi dây truyền thống

TS Lê Thị Minh Lý, nguyên Phó cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT-DL), cũng cho rằng nguồn gốc của ngày Tết Trung thu không được nhớ đến. Trong khi với cư dân nông nghiệp đó là một tập quán quen thuộc. Ý nghĩa trung thu bây giờ nếu hỏi không phải ai cũng biết. Trẻ con biết ngày đó mình được đi chơi nhưng không rõ tại sao lại có Tết Trung thu.

Vì thế theo bà Lý, điều rất cần làm cho trung thu là các trường học phải chú ý đến giảng dạy văn hóa phi vật thể hơn. “Phải tích hợp giảng dạy thế nào để các bạn trẻ có thể hiểu được, nếu không thì sẽ quên dần truyền thống của cha ông. Tết Đoan ngọ cũng thế, các em cũng chỉ biết là nhà dọn ra bao nhiêu thứ để ăn thôi mà không hiểu vì sao lại có Tết Đoan ngọ”, bà Lý nói. Bà Lý đưa ý kiến, các bảo tàng nên kết nối với nhà trường trong các hoạt động trung thu nhiều hơn nữa. Trên thực tế, các bảo tàng ở Hà Nội hiện đã có nhiều hoạt động trung thu. Trong đó, Bảo tàng Dân tộc học rất nổi bật với việc thay đổi chương trình trung thu hằng năm. Bên cạnh các nhóm dạy làm mặt nạ, làm cốm, họ còn tổ chức các hoạt động trung thu mang nét văn hóa vùng miền.

Nhà điêu khắc Đinh Công Đạt thì gợi ý: “Phố đi bộ Hà Nội cũng nên có đoạn dành cho hoạt động đưa làng nghề ra phố. Trong đó, các nghệ nhân cả già lẫn trẻ có thể ngồi biểu diễn tay nghề. Các đồ chơi trung thu sẽ gần gũi hơn. Bản chất đồ chơi trung thu là tính tự làm. Vì nó dễ, nó gần gũi, nó kế thừa. Bố làm cho con, anh dạy cho em. Nếu đồ chơi chỉ là đi mua thì khó thấy sự thú vị ở đèn ông sư, đèn cá chép, đèn tôm... Vì thế làm sao hướng dẫn cách làm đồ chơi trung thu truyền thống cho cộng đồng là rất nên. Cũng nên có những thiết kế đèn mới dựa trên truyền thống như đèn ông sao loại cao cấp thì có thể trở thành sản phẩm du lịch”.