Chúng ta đang sống trong một xã hội hối thúc và bị hối thúc, trong “cỗ máy” đầy vội vã, đến nỗi việc “sống chậm” để tận hưởng trọn vẹn từng ngày, để cảm nhận rõ hơn bản thân, cảm nhận sâu hơn những giá trị thường nhật cũng trở thành điều gì đó xa xỉ. Và, trong sự hối hả mà cuộc sống cuốn chúng ta theo ấy, việc hối thúc con trẻ, cũng vì thế, đang trở thành lối sống được chấp nhận, được lấy đó “noi theo”. Theo tác giả - nhà giáo dục, tâm lý học người Mỹ David Elkind, tác giả cuốn Những đứa trẻ chín ép - thì việc hối thúc các con sẽ khiến suy nghĩ, cảm thức của trẻ về niềm tin, lòng tốt, sự an toàn và nhân từ khoan dung của thế giới này bị tổn hại.
Đào sâu lý giải và phân tích vấn đề này, David Elkind khiến người đọc – nhất là bậc làm cha mẹ phải nghiêm túc nhìn nhận lại xem con trẻ đã và đang bị bắt buộc phải trưởng thành nhanh như thế nào cũng như những hệ lụy của nó. Vì thế, đọc Những đứa trẻ chín ép cũng là cách để những bậc làm cha làm mẹ suy ngẫm về việc thay đổi cách tương tác cùng con trẻ.
Cùng việc tạo ra những biến đổi vượt bậc với xã hội nói chung và trẻ em với gia đình nói riêng, cuộc cách mạng công nghệ thông tin đã đưa mỗi người đến với nền văn hóa của... màn hình. Cả xã hội hối thúc và bị hối thúc, quay cuồng trong định mức và hạn chót; chúng ta luôn đặt ra mục tiêu: làm nhanh hơn, khẩn trương hơn. Siêu thị giúp chúng ta đi chợ trong chốc lát, các cửa hàng thức ăn nhanh giải quyết việc ăn uống chóng vánh, cao tốc giúp chúng ta rút ngắn thời gian di chuyển, vận chuyển và cuộc cách mạng đương đại trong xử lý thông tin cho chúng ta nguồn thông tin nhanh hơn, chính xác hơn, giải quyết khối lượng công việc ngày càng chất cao như núi. Mỗi người dường như đang sống trong một xã hội bị quy định bởi giờ giấc, tiến độ. Và điều kinh khủng hơn là người lớn đang kéo con trẻ vào cái guồng hối hả đó, từ xã hội, nhà trường, và chính người làm cha mẹ.
Đừng quên quyền được vui chơi của trẻ
Nếu trước đây phụ huynh cho rằng trẻ là những cây non đang lớn cần tới sự chăm sóc hướng dẫn của người lớn, cần một môi trường xã hội thuận lợi cho việc nuôi dạy và giáo dục trẻ một cách lành mạnh, thì giờ đây, chúng ta nghĩ khác, rằng trẻ trưởng thành hơn thế, chúng là những siêu nhi đồng. Theo nhà tâm lý học David Elkind, đối với cha mẹ, việc tin rằng trẻ có những năng lực “siêu nhiên” như vậy sẽ là một cách để họ giải tỏa cảm giác tội lỗi, lo lắng bồn chồn vì việc đã không thể dành nhiều thời gian, sự quan tâm cho trẻ, hay thúc ép trẻ tham gia vào quá nhiều hoạt động theo cái gọi là trào lưu chung, vì “các bạn làm được, con mình cũng làm được”.
Từ Những đứa trẻ chín ép, người đọc sẽ bắt gặp những đứa trẻ đáng thương phải gồng mình lên trước các áp lực học hành, trước nạn bắt nạt học đường, phải cố để tỏ ra hoàn hảo, hay thậm chí để trở thành “chị Thanh Tâm” (chuyên gia tư vấn tâm lý) cho những ông bố, bà mẹ của chúng. Chúng ta thường cho rằng trẻ không có cảm xúc giống như mình, điều đó vô hình trung làm gia tăng áp lực hối thúc của chúng ta lên trẻ. Khi vội vã, chúng ta đôi khi quên rằng cần phải đối xử lịch sự và quan tâm đến cảm xúc của trẻ. Theo David Elkind, những điều đó sẽ khiến suy nghĩ của trẻ về lòng tin, lòng tốt, sự an toàn và nhân từ khoan dung của thế giới này bị tổn hại. Và không may nếu trẻ em không thể cải thiện tình trạng của chính mình, chúng chỉ có thể nổi loạn, trở nên bướng bỉnh, “bất kham”, trốn học, bỏ học, gây gổ, đánh nhau, thậm chí rơi vào các tệ nạn như sử dụng chất gây nghiện, tham gia vào các hoạt động có nguy cơ rủi ro cao như đua xe, phóng nhanh vượt ẩu...
Thế nên, thay vì bị cuốn vào cái guồng của cuộc cách mạng thông tin, tác giả Những đứa trẻ chín ép chỉ ra rằng các bậc phụ huynh hãy thử tách mình ra, tìm kiếm trong đó những gì có lợi cho trẻ. Ví như việc thiết kế các chương trình máy tính phù hợp với năng lực và phong cách học tập khác nhau ở từng trẻ; hãy trò chuyện với con, hát cho chúng nghe, chơi cùng chúng với sự quan tâm trìu mến; hay thành thật hơn trong việc tách biệt các nỗi lo của mình, và thận trọng hơn để không áp đặt thêm những căng thẳng, những lo lắng ấy của mình lên trẻ. Và sau cùng, đừng quên quyền được vui chơi của trẻ, vì xét cho cùng một tuổi thơ đầy vui chơi là quyền cơ bản nhất của trẻ em. Thay vì kỳ vọng và đặt áp lực lên vai chúng, hãy học cách đợi chờ. Trẻ con cần thời gian, cũng như trái cây cần nắng, gió và khi đủ nắng, đủ gió, đủ yêu thương cây sẽ cho quả ngọt.
David Elkind sinh năm 1931, là nhà giáo dục, tâm lý học người Mỹ. Các công trình của ông tập trung vào nghiên cứu nhận thức, tri giác và sự phát triển về mặt xã hội ở trẻ em, thanh thiếu niên, cũng như những nguyên nhân, tác động của các áp lực căng thẳng lên chúng. Ngoài Những đứa trẻ chín ép (The hurried child), có thể kể đến những nghiên cứu nổi tiếng khác của ông về lĩnh vực này như: Tái phát kiến tuổi thơ (Reinventing childhood), Tất cả đều trưởng thành và không có chốn nào để đi (All grown up and no place to go) …
